Περίπατος στην Πλάκα των λογοτεχνών

«Ήταν ήσυχη η νύχτα και γλυκειά. Θερμή η ανάσα της κόλπωνε πάνω από την πολιτεία τον έναστρο θόλο τ’ ουρανού, κι ο αέρας έφερνε απαλό τον μύρο από βιολέτες. Οι καμπάνες σημαίνανε αργά...Η εκκλησία είναι χωμένη ως ενάμισι μέτρο κάτω από την επιφάνεια της πλατείας. Τα παράθυρά της λάμπανε από τα κεριά. Ο κόσμος, ξεχειλίζοντας στην πόρτα, περίμενε απ’ έξω, γύρω στα πεζοδρόμια και στα σοκάκια. Στάθηκε κι αυτός και τέντωσε τα’ αυτί του, μηχανικά, ν’ ακούσει την ψαλμωδία…»

Σε κάθε ταξίδι, τα βήματά μου, με πήγαιναν στα παλαιοβιβλιοπωλεία και η χαρά μου αμέτρητη, όταν ανακάλυπτα τους δικούς μου θησαυρούς: κάποιο παλιό, παραπεταμένο, ξεσχισμένο, σκονισμένο, μα για μένα πολύτιμο σχολικό βιβλίο…» Μ’ αυτά τα λόγια μας καλωσορίζει η Δρ. Ευαγγελία Κανταρτζή, πρόεδρος και ιδρύτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης, του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Διάσωσης Σχολικού Υλικού (ΕΚΕΔΙΣΥ). Στην οδό Τριπόδων 23, μέσα στο νεοκλασικό διατηρητέο οίκημα του 1850, μικροί και μεγάλοι μπορούν να αναψηλαφήσουν μια τεράστια συλλογή από σπάνια αρχεία και αντικείμενα, περιπλανώμενοι σε μνήμες, που συνθέτουν ολόκληρη την ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης. Πόση αγάπη, καλλιέργεια και μεράκι χρειάστηκε, για να συγκεντρωθεί και να οργανωθεί όλο αυτό το πολύτιμο υλικό...Το Κέντρο λειτουργεί χωρίς κρατική στήριξη, με εθελοντική εργασία και ιδίους πόρους, που συγκεντρώνει μέσα από χορηγίες και τις δράσεις του, διοργανώνοντας πρωτότυπες εκδηλώσεις και ξεναγήσεις, που απευθύνονται σε μαθητές, γονείς, δάσκαλους και ένα ευρύτερα φιλομαθές κοινό. «Της παιδείας οι μεν ρίζαι πικραί, οι δε καρποί γλυκείς», διαβάζουμε στην επιγραφή της αίθουσας του παλιού σχολείου…

Με συνοδό μας, τον συνεργάτη του Μουσείου, δημοσιογράφο και συγγραφέα κ. Κώστα Στοφόρο, τον «μάγο των παιδιών», όπως εύστοχα τον χαρακτηρίζουν, ξεκινά η διαφορετική περιήγηση μας στην Πλάκα της τέχνης και των λογοτεχνών. Μια βουτιά στον χρόνο, γεμάτη εικόνες και ιστορίες μιας άλλης εποχής, εκείνης της υπέροχης ρομαντικής Αθήνας, των στοχαστών και των ερώτων. Λίγα μέτρα κάτω απ’ το μουσείο στέκει εγκαταλελειμμένο το «σπίτι» του πιο αγαπημένου ίσως κινηματογραφικού ζεύγους, του Αντωνάκη και της Ελενίτσας Κοκοβίκου. Αναγνωρίζω ευθύς αμέσως τη σκάλα απ’ όπου η κυρία Ξ. Παπαμήτρου κατάβρεχε τη μπουγάδα της Ελένης. Μπροστά στην αυλή επέλεξε ο Δήμος να τοποθετήσει τα σκουπίδια και την ανακύκλωση, μαζεύοντας όλα τα μπάζα της γειτονιάς. Το κτίσμα που είναι γνωστό και σαν «το σπίτι του Καδή», ενός Τούρκου δικαστή, που απέτρεψε πολλές εκτελέσεις Ελλήνων απ’ τους ομοεθνείς του, είναι ένα από τα δώδεκα αρχοντικά της Πλάκας, που θα βγουν στο σφυρί για την εξόφληση του χρέους…«Παίρνω το καπελάκι μου και φεύγω» που θα 'λεγε κι ο Αντωνάκης… «Βρισκόμαστε σε έναν από τους αρχαιότερους δρόμους της Ευρώπης, ηλικίας 2.500 ετών. Κατά τα Μεγάλα Διονύσια, ο δρόμος κοσμούταν με τους χάλκινους τρίποδες, έργα που αποδίδονταν ως έπαθλα στους χορηγούς των διάφορων νικητήριων αγώνων και τοποθετούνταν επάνω σε γιγάντιους κίονες κατά μήκος της οδού... Φανταστείτε μεγαλοπρέπεια…» Σαν άλλο «Φανάρι του Διογένη», το μνημείο του Λυσικράτους στο ομώνυμο πλατεάκι είναι το καλύτερο σωζόμενο χορηγικό μνημείο της αρχαιότητας. Στο ίδιο σημείο, το 1669, οι καπουτσίνοι έχτισαν τον ξενώνα της μονής, που ίδρυσαν το 1658 στην Αθήνα. Ανάμεσα σ’ άλλους φιλοξένησε και τον φιλέλληνα ποιητή Λόρδο Βύρωνα, ο οποίος ήρθε στην πόλη τα Χριστούγεννα του 1809 κι αργότερα διέμεινε στο σπίτι της οικίας του Άγγλου πρόξενου Προκόπη Μακρή, στου Ψυρρή. Εκεί, γνωρίζει και ερωτεύεται σφοδρά μια απ’ τις κόρες του, την Τερέζα, γράφοντας γι’ αυτήν το υπέροχο ποίημα «Η κόρη των Αθηνών». Λίγο πιο κάτω, ήταν το σπίτι του Δροσίνη με την πασίγνωστη και χιλιοτραγουδισμένη «Ανθισμένη Αμυγδαλιά». Το ποίημα έγραψε ο ποιητής για μια ξαδέλφη του κι έμεινε στα συρτάρια των εκδοτών για αρκετό καιρό. Επιστρέφοντας από το εξωτερικό, έκπληκτος ο Δροσίνης άκουσε να το τραγουδάνε. Είχε γίνει δημοφιλές με τον συνθέτη του να παραμένει άγνωστος ως σήμερα... Το εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου στην οδό Άρεως, όπου εκκλησιαζόταν ο Παπαδιαμάντης ανακαινίζεται εδώ και …δεκαετίες.

Στις 27 Φεβρουαρίου 1943, ο Παλαμάς αφήνει εδώ την τελευταία του πνοή, και την επόμενη πλήθος κόσμου συρρέει στο σπίτι για να τον συνοδέψει στην τελευαταία του κατοικία.

Στην οδό Περιάνδρου στέκει εγκαταλελειμμένο το σπίτι, όπου έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Κώστας Παλαμάς.
Η προτομή του "Αθηναιογράφου" Δημήτρη Καμπούρογλου στην πλατεία Φιλόμουσου Εταιρείας.
Ιστορική φωτογραφία από τη βράβευση του νομπελίστα Σεφέρη στην ταβέρνα "Τα μπακαλιαράκια". Είναι η αρχαιότερη εν ζωή ταβέρνα της αθήνας.
Το Μουσείου Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης του ΕΕΚΕΔΙΣΥ, στην οδό Τριπόδων 23.

Το "Μεθυσμένο Καράβι" υπήρξε αγαπημένο στέκι διανοούμενων της εποχής. "Όπου ανοίγει μια ταβέρνα, κλείνει μια φυλακή" έγραψε η επιγραφή στην είσοδο...

Μια τεράστια λαμαρίνα στην είσοδο, κρύβει τα πάντα, εξυπηρετεί όμως τους εμπόρους της γειτονιάς, που κρεμάνε επάνω τις πραμάτειες τους… Στην οδό Κυδαθηναίων θα επισκεφθούμε δύο από τα ιστορικότερα μαγαζιά της Πλάκας. Λειτουργούν αδιάκοπα για περισσότερους από δύο αιώνες κι έχουν τη δική τους θέση στη λογοτεχνική Αθήνα. Ο ΒΡΕΤΤΟΣ, με τα αναρίθμητα φωτισμένα μπουκάλια από μπράντυ και λικέρ διακοσμημένα ολόγυρα στους τοίχους, ήταν το πρώτο αποστακτήριο της Αθήνας. Ιδρύθηκε από τον Μιχαήλ Βρεττό το 1909 και πέρα από το φαντασμαγορικό πολύχρωμο θέαμα, που το καθιστά αξιοθέατο, εδώ διαδραματίζεται και μια σκηνή του από το Φοβού τους Δαναούς (Greeks Bearing Gifts) του Άγγλου Φίλιπ Κερ που έφυγε αναπάντεχα από τη ζωή τον Μάρτη του 2008. Το βιβλίο καταγράφει τις μέρες, τα έπη και το συνεχές αλισβερίσι του ήρωά του Μπέρνι με το ναζιστικό παρελθόν, το δικό του και της χώρας του, πριν και μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο. Στη μετακατοχική και μετεμφυλιακή Ελλάδα ο Μπέρνι θα πιει ποτά στη «Μεγάλη Βρετανία», θα κυνηγήσει ναζί κάτω από τον Βράχο της Ακρόπολης, θα φυλακιστεί στο Χαϊδάρι... Στο διπλανό υπόγειο, «Τα μπακαλιαράκια» είναι η αρχαιότερη εν ζωή ταβέρνα της Αθήνας. Η λειτουργία της ξεκίνησε το 1865 και σήμερα ανήκει στην τέταρτη γενιά της οικογένειας Δαμίγου, οικοδόμων από τη Σαντορίνη, που έχτισαν μεταξύ άλλων και τα ανάκτορα του Όθωνα. Εκατοντάδες πολιτικοί, καλλιτέχνες, επώνυμοι κι ανώνυμοι έχουν κατέβει τούτα τα σκαλιά. «Εδώ δεν ερχόμαστε για φαγητό, αλλά για προσκύνημα», συνήθιζε να λέει ο αείμνηστος Μάνος Χατζιδάκις. Χαζεύω τα ξύλινα κρασοβάρελα και τα δεκάδες κάδρα με τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες… Από τη Σοφία Βέμπω και την Σωτηρία Μπέλλου μέχρι τον Ελύτη και τον Σεφέρη, εδώ μοιάζει να γράφεται ολόκληρη η ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας... Στο τέλος της Κυδαθηναίων στέκει η τριώροφη οικία, όπου έζησε ο νομπελίστας ποιητής Γιώργος Σεφέρης. Ο πατέρας του, Στυλιανός Σεφεριάδης, έχτισε το σπίτι ερχόμενος από τη Σμύρνη το 1933. Στις τρεις τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου, ο Σεφέρης, υπεύθυνος του τότε Υπουργείου Τύπου, γράφει εδώ το διάγγελμα του βασιλιά… Στην πλατεία της Φιλόμουσου Εταιρίας, σφηνωμένη ανάμεσα στα τραπεζοκαθίσματα στέκει η προτομή του ιστοριοδίφη, δημοσιογράφου και ποιητή Δημήτριου Καμπούρογλου. Γνωστός σαν «Αθηναιογράφος», την περίοδο 1941-1943, το προπαγανδιστικό περιοδικό λογοτεχνίας «Κουαδρίβιο» (ελληνόγλωσση έκδοση της ιταλικής «Τίβερις»), του ζήτησε να δημοσιεύσει κάποιο κείμενό του. Εκείνος αρνήθηκε πεισματικά κι όταν οι πιέσεις εντάθηκαν, πρότεινε την αναδημοσίευση παλαιότερου κειμένου του, με τίτλο «Πώς ο Μοροζίνι ανατίναξε τον Παρθενώνα»… Ήταν το πρώτο δια εκλογής μέλος της Ακαδημίας Αθηνών κι ίσως ο μόνος άνθρωπος που τον «μαρμάρωσαν» εν ζωή, θα μας πει ο Κώστας. Από μια γωνία της οδού Αφροδίτης αντικρύζεις μια άλλη όψη του βράχου της Ακρόπολης που μοιάζει με καράβι πετρωμένο.

 

Πλανόδιοι καλλιτέχνες μπροστά στην οικία Σεφεριάδη της οδού Κυδαθηναίων.
Στο δρόμο για τα Αναφιώτικα.
Σαν καράβι πετρωμένο η άποψη του Ιερού βράχου από την οδό Αφροδίτης.
Καθώς "ο ήλιος έριχνε τις τελευταίες ακτίνες..." Μυστικά και έρωτες στην σκιά της Ακρόπολης.

"Της παιδείας οι μεν ρίζα πικραί, οι δε καρποί γλυκείς", διαβάζουμε στην επιγραφή της αίθουσας του παλιού σχολείου...

Στον αριθμό 7, ανάμεσα στα γκρεμισμένα σπιτάκια, αναζητούμε το «Μεθυσμένο Καράβι», τη λογοτεχνική ταβέρνα του ποιητή Μίχου Κάρη, που λειτούργησε για μια εικοσαετία (1942 – 1962). Φόρος τιμής στο ομότιτλο ποίημα του Ρεμπό, υπήρξε αγαπημένο στέκι φοιτητών και διανοούμενων της εποχής, όπως ο Σικελιανός, ο Βάρναλης, ο Λουντέμης, ο – νεαρός τότε – Αντώνης Σαμαράκης. «Όπου ανοίγει μια ταβέρνα, κλείνει μια φυλακή» έγραφε η επιγραφή στην είσοδό της... Σε τούτα τα στενά, ο Άγγελος Τερζάκης εμπνεύστηκε τη «Μενεξεδένια Πολιτεία», το ρομαντικό αθηναϊκό αφήγημα που εκδόθηκε το 1937. Ύμνος και δράμα μιας Αθήνας που χάνει την ειδυλλιακή της όψη, διατηρώντας τη γοητεία των περασμένων καιρών, τη νοσταλγία, την αφέλεια, την αρχοντιά τους. Η τηλεοπτική του μεταφορά το 1975 από τον Κώστα Φέρρη στην τότε ΕΙΡΤ άφησε εποχή. Στην Πλάκα έζησε και ο χιλιοτραγουδισμένος Μπάρμπα Γιάννης Κανατάς. Μια μέρα εξαφανίστηκε χωρίς ποτέ κανείς να μάθει τίποτα για αυτόν. Οι φήμες στην Αθήνα οργιάζανε. Ίσως να ερωτεύτηκε μια νησιώτισσα και να την ακολούθησε, ίσως να ήταν κατάσκοπος των Βουλγάρων(!) Καλοκάγαθος και λίγο αδαής ήταν εύκολο να παρεισφρέει στις παρέες κι όλοι μιλούσαν μπροστά του χωρίς φόβο... Μια λιτή πινακίδα στον αριθμό 5 της οδού Περιάνδρου πληροφορεί, πως εδώ πέθανε ο εθνικός μας ποιητής, Κωστής Παλαμάς. Για την ακρίβεια, εδώ έζησε τα τελευταία οχτώ χρόνια της ζωής του, μαζί με τη σύζυγό του Μαρία και την κόρη τους Ναυσικά, μοιραζόμενοι το σπίτι του επάνω ορόφου μαζί με άλλους ενοίκους. «Παραμερίζουμε ποιητή για να περάσεις», είχε πει το 1938 ο διορατικός Παλαμάς στον νεαρό τότε Ρίτσο, όταν του απήγγειλε «Το τραγούδι της αδερφής μου», θα μας πει ο Κώστας. «Μίλια μπροστά από την εποχή του είχε υπερασπισθεί με πάθος τον κινηματογράφο, όταν η τότε κοινή γνώμη τον καταδίκαζε ως ανήθικο.» Στις 27 Φεβρουαρίου 1943, ο Παλαμάς αφήνει εδώ την τελευταία του πνοή, και την επομένη πλήθος κόσμου συρρέει στο σπίτι και στους γύρω δρόμους για να τον συνοδέψει στην τελευταία του κατοικία. «Σ› αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα…», απήγγειλε αντί επικήδειου ο Άγγελος Σικελιανός σε μια πομπή, που εξελίχθηκε ίσως στην κορυφαία μαζική αντιστασιακή εκδήλωση. Τραγική ειρωνεία, πως όταν αρρώστησε βαριά, η κόρη του ζητώντας βοήθεια από τον τότε κατοχικό πρωθυπουργό Λογοθετόπουλο, εκείνος της πρότεινε να μεταφερθεί σε άσυλο απόρων… Μέχρι σήμερα πάντως η όψη του ετοιμόρροπου αρχοντικού, που έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, είναι τουλάχιστον θλιβερή. Ανηφορίζουμε στα Αναφιώτικα − ένα νησί μες την Αθήνα, όπως λέει χαρακτηριστικά ο Κώστας στους μικρούς του φίλους. Συνεπαρμένη από την ομορφιά νιώθω και πάλι τυχερή που ζω σ' αυτήν την πόλη. Ψηλά, στον Άγιο Γεώργιο του Βράχου, μαθαίνουμε για το φτωχό κορίτσι από τη Σαντορίνη που ήρθε στα Αναφιώτικα κι εδώ την ερωτεύτηκε ένας Γερμανός διοικητής. Ατίθαση μα με φωνή υπέροχη η μια τους κόρη, δεν ήταν άλλη από τη Μαρίζα Κωχ. Μες τα γραφικά στενά, αναζητάμε το σπίτι όπου οι Αναφιώτες λένε πως φιλοξενήθηκε ο Jim Morrison. Καθώς «ο ήλιος έριχνε τις τελευταίες του ακτίνες» μυούμαστε στον έρωτα της Σοφίας Λασκαρίδου με τον ποιητή Περικλή Γιαννόπουλο και τους ρομαντικούς τους περιπάτους κάτω απ’ την Ακρόπολη. Με έκπληξη ανακαλύψαμε πως η πανέμορφη πλακιώτικη οικία στην οδό Πρυτανείου όπου διαδραματίζεται η σκηνή του φόνου στο βιβλίο του Κερ, προσφέρεται για διαμονή. Ίσως ένοικοι και ιδιοκτήτες να το αγνοούν, μα εσύ μπορείς για μια βραδιά να νιώσεις μυθιστορηματική ηρωίδα… Πόσες ιστορίες, πόσες λέξεις, πόσοι έρωτες, πόσα μυστικά – αόρατες γέφυρες στη σκιά του Ιερού Βράχου να συνθέτουν τη συνέχεια τούτης της πόλης...

"Ένα νησί μεσ στην Αθήνα..." Η θέα της πόλης από τον Άγιο Γεώργιο του Βράχου στα Αναφιώτικα.
Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Διάσωσης Σχολικού Υλικού. Από τη συλλογή του Μουσείου.

Προτάσεις

info's

Οι θεματικές ξεναγήσεις στην Πλάκα με τον αστείρευτο Κώστα Στοφόρο έχουν πάντα κάτι διαφορετικό. Ο επόμενος περίπατος θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 22 Δεκεμβρίου στις 12.00 το μεσημέρι και θα ‘ναι αφιερωμένος στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Κρατήσεις θέσεων: 210 3250341, 6940 995443, Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.. Περισσότερες ξεναγήσεις, παρουσιάσεις βιβλίων και άλλες εκδηλώσεις του ΕΚΕΔΙΣΥ: www.ekedisy.gr.

Τα βιβλία του Κώστα Στοφόρου αφορούν ιστορίες που διαδραματίζονται σε διάφορους τόπους ανά την Ελλάδα, και απευθύνονται σε παιδιά και εφήβους. Το τελευταίο του βιβλίο, Η σπηλιά του Δράκου - περιπέτεια στη Καστοριά, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος. Εκτός από τα βιβλιοπωλεία, τα βιβλία του διατίθενται και στο πωλητήριο του Μουσείου.

Θα το βρείτε στο

τεύχος 124

0
Shares

Σας αρέσει το site μας?

Ακολουθήστε μας στα social και δεν θα το μετανιώσετε...

0
Shares