Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών

Μια βόλτα στ' αστέρια

Τι να πρωτοπεί κανείς για τα άστρα; Τη νύχτα, που πέφτει το πέπλο της ατμόσφαιρας, κάθεσαι εκστατικός και τα χαζεύεις… Θα ήταν το απόλυτο ταξίδι, να εγκαταλείψεις τον πλανήτη και να φύγεις για τους κόσμους τους άγνωστους που ξανοίγονται ψηλά στον έναστρο ουρανό… Μόνο η δύναμη της βαρύτητας μας κρατά μακριά τους. Κι όμως, έχεις μια ευκαιρία να ’ρθεις λίγο πιο κοντά, να σεργιανίσεις στις γειτονιές τους, να γευτείς λίγη από τη μαγεία και τη γνώση τους!

Από παιδί ήθελα να επισκεφθώ το αστεροσκοπείο του Θησείου. Πάνω, στον λόφο των Νυμφών, με το τηλεσκόπιό του στον γειτονικό λόφο των Μουσών, τη γνωστή μας Πνύκα. Σε τόπους μυθικούς κι αρχαίους. Σαν να παντρεύεται το παρελθόν με το μέλλον. Το μεγαλύτερο κτίριο του αστεροσκοπείου έχει πάρει το όνομά του από τον ευεργέτη Γ. Σίνα. Αγναντεύοντάς το δεν είναι λίγοι αυτοί που το περνάνε για ναό. Είναι πράγματι ένας ναός: της επιστήμης. Σαν σταυρός, με τέσσερις πτέρυγες στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, λειτουργεί ως πυξίδα για όποιον το βλέπει από μακριά. Με τον θόλο του στο κέντρο, ψηλά στην κορφή του λόφου, δεσπόζει μεγαλοπρεπώς πάνω από την ιστορική γειτονιά. Ανεβαίνοντας, βλέπουμε ένα πεύκο φωτισμένο επιβλητικά να γέρνει επάνω σε έναν βράχο. Η αστρονόμος ΑναστασίαΦιόρη Μεταλληνού θα μας δείξει μια αρχαία επιγραφή, που υποδηλώνει ότι εδώ βρισκόταν το Ιερό των Νυμφών. Και φαντάζεσαι τις νύμφες να λικνίζονται σ’ αρχαίες μεθυστικές μελωδίες, που τους τραγουδούν από απέναντι… οι μούσες! Σύντομα στρέφουμε το βλέμμα προς τον ουρανό, εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά, για να γνωριστούμε με τους αστερισμούς. Το τρίγωνο του Καλοκαιριού, ο Βέγας, ο Ντενέμπ, ο Αλτάιρ, τα λαμπρότερα αστέρια των αστερισμών της Λύρας, του Κύκνου και του Αετού, μας συστήνονται υπό τις οδηγίες της αστρικής ξεναγού μας.

Μουσείο γεωαστροφυσικής

Διαβαίνοντας το κατώφλι του Κτιρίου Σίνα μπαίνουμε σ’ έναν χώρο εκπληκτικής αρχιτεκτονικής, όπου στεγάζονται σπουδαία επιστημονικά όργανα των δύο προηγούμενων αιώνων, καθώς και μια αξιολογότατη βιβλιοθήκη. Μεσημβρινά τηλεσκόπια, εξάντες, οκτάντες, νεφοσκόπια, μικροφωτόμετρα, πυρηλιόμετρα, θεοδόλιχοι και πολλά άλλα κοσμούν σαν έργα τέχνης το μουσείο γεωαστροφυσικής. Δεν θα μπορούσε να λείπει από τη συλλογή το αντίγραφο του πρώτου αστρονομικού υπολογιστή της αρχαιότητας, του θαυμαστού Μηχανισμού των Αντικύθηρων. Στις δύσκολες εποχές του παρελθόντος, ευτυχώς υπήρξαν οι πλούσιοι εθνικοί ευεργέτες, αλλά και άνθρωποι που έδωσαν το είναι τους για τη λειτουργία του σπουδαίου ερευνητικού ιδρύματος. Ο Γεώργιος Σίνας, που το χρηματοδότησε αρχικά, και ο γιος του Σίμωνας αργότερα, ο Schmidt, ο Αιγηνίτης, ο Βούρης και ο Δωρίδης με τον Συγγρό. Θα μάθουμε ότι για πολλά χρόνια η ακριβής μέτρηση της ώρας Ελλάδος υπολογιζόταν από τη διάβαση αστέρων και ανακοινωνόταν από το αστεροσκοπείο. Θα θαυμάσουμε το αντίγραφό του λεπτομερέστερου χάρτη της Σελήνης, ζωγραφισμένου από ανθρώπινο χέρι, που υπομονετικά για 26 χρόνια ως το τέλος της ζωής του σχεδίαζε ο Γερμανός J. F. J. Schmidt, δεύτερος διευθυντής του αστεροσκοπείου, παρατηρώντας τη Σελήνη από το παλιό ξύλινο τηλεσκόπιο Plossl. Με χαρά μάλιστα πληροφορήθηκα ότι τόσο ο θόλος όσο και το τηλεσκόπιο σύντομα θα επισκευαστούν και θα δοθούν στο κοινό για αστροπαρατήρηση. Ανάμεσά μας κι ένας τυφλός επισκέπτης, που ψηλαφούσε όλα τα εκθέματα ενθουσιασμένος, πραγματικά μας συγκίνησε όλους, οραματιζόμενος μια ομαδική επίσκεψη των ανθρώπων από την Ένωση τυφλών. Η Αναστασία μάλιστα πρότεινε να τους κάνει παρουσίαση για τους ήχους του διαστήματος! Θα μιλήσουμε για αστρονομικά φαινόμενα μοναδικής ομορφιάς, όπως οι εκλείψεις του Ήλιου και της Σελήνης, το σέλας. Από δύο παλιά τηλεσκόπια που κοιτούν την Ακρόπολη, παρατηρούμε τις Καρυάτιδες κι έπειτα τους κίονες του Παρθενώνα – λες και είσαι στην κυριολεξία δίπλα τους! 

Στο τηλεσκόπιο Δωρίδη

Επιτέλους έρχεται η στιγμή που το μαγικό όχημα θα μας ταξιδέψει στα αστέρια! Δεν είναι τυχαίο, σκέφτομαι, το ότι τα τηλεσκόπια μοιάζουν με κανόνια που εκτοξεύουν τη ματιά μας σε μυθικές αποστάσεις. Κοντά στην Πνύκα, στο σημείο όπου και ο Μέτωνας είχε στην αρχαιότητα το ηλιοτρόπιό του, βρίσκεται το τηλεσκόπιο Δωρίδη, ένα εξαιρετικό οπτικό όργανο του 1902. Δεν χορταίνεις να θαυμάζεις τους υπέροχους μηχανισμούς του. Επίσης περίτεχνος ο παλιός περιστρεφόμενος θόλος με την ξύλινη επένδυση. Για χρόνια ανενεργός, δόθηκε μόλις πέρυσι στο κοινό για παρατήρηση. Ανεβαίνουμε με τη σειρά (ποιος θα πρωτοδεί;). Μια εντυπωσιακή ξύλινη σκάλα-βαγόνι που περιστρέφεται σε ράγες συνοδεύει το θεόρατο τηλεσκόπιο ώστε ανάλογα με την κλίση του να μπορείς να ανέβεις και να πλησιάσεις το προσοφθάλμιο. Ο πρώτος αστέρας που είδαμε ήταν ο Ντενέμπ, ενώ αργότερα παρατηρήσαμε τις Πλειάδες, τη γνωστή μας Πούλια, και τον πλανήτη Ουρανό, τον οποίο, όπως θα μου εκμυστηρευτεί ο αστροφυσικός Δημήτρης Τσιμπίδας, χειριστής του τηλεσκοπίου, σπάνια έχεις την ευκαιρία να τον παρατηρήσεις. Στη στόχευση του πλανήτη βοήθησε και ο έμπειρος αστρονόμος Χρήστος Παπαδημητρίου. Βγαίνοντας από το κτίριο, η θέα προς τον αρχαίο βράχο της Ακρόπολης σε αποστομώνει. Στη βάση η κατάφωτη Αθήνα, τόσο ελκυστική τη νύχτα όσο απωθητική την ημέρα. Από τσιμεντούπολη μεταμορφώνεται σε πόλη του φωτός…

Πεντέλη – στον λόφο του «Κουφού»

Είναι να μη σου ανοίξει η όρεξη. Στην Πεντέλη, αφήνω μία μηχανή σταθερή στο τρίποδο να φωτογραφίζει αυτόματα για ώρες τις τροχιές που διαγράφουν τα φωτεινά ουράνια σώματα γύρω από τον πολικό αστέρα και το αστεροσκοπείο. Και με μια άλλη μηχανή στο χέρι, εισχωρώ στην οικία του σημαντικότερου ίσως τηλεσκοπίου της χώρας μας. Το παράδοξο είναι ότι ο θόλος με το τηλεσκόπιο, που είναι χτισμένος σε λόφο με το όνομα «Κουφού», σου δίνει τη δυνατότητα να απολαύσεις την αποθέωση της οπτικής εμπειρίας. Ο Άρης Μυλωνάς θα μας μιλήσει στην αίθουσα υποδοχής και μαζί του θα παρατηρήσουμε αργότερα τους αστερισμούς. Εντοπίσαμε τον Σείριο, τον Ωρίωνα, τον πολικό αστέρα και αρκετά άλλα. Και ήταν εντυπωσιακό γιατί είχες την ψευδαίσθηση ότι η δέσμη του λέιζερ που έδειχνε το άστρο, σχεδόν το άγγιζε! Στο εσωτερικό του θόλου, μας υποδέχτηκε ο Βαγγέλης Κολοκοτρώνης, που είναι και χειριστής του τηλεσκοπίου Newall. Ένα υπέροχο, γιγάντιων διαστάσεων οπτικό όργανο μεγάλης, ιστορικής κυρίως, αξίας. Το μήκος του είναι 9 μέτρα! Αλλά αυτό που σε όλους μας προξένησε μεγάλη έκπληξη ήταν ο ίδιος ο θόλος. Ανοίγει, περιστρέφεται και το πάτωμά του είναι πλωτό! Ναι, καλά διαβάσατε, πλωτό! Ανεβοκατεβαίνει σαν ασανσέρ αλλά γυρνάει κιόλας. Προσαρμόζεται, ανάλογα με τις ανάγκες παρατήρησης του τηλεσκοπίου. Παρατηρήσαμε το νεφέλωμα του Ωρίωνα, που φαινόταν υπέροχα σε μια βραδιά με κρυστάλλινα διαφανή ουρανό. Μικροί και μεγάλοι αφήναμε επιφωνήματα ενθουσιασμού και μοιράζαμε χαμόγελα, όταν το μάτι πλησίαζε τον φακό. Αργότερα είδαμε τις Πλειάδες. Αν δεν είχε τόσο πολύ κόσμο, θα μπορούσαμε να δούμε ακόμη ένα σωρό αστέρια, μέχρι και σμήνη αστεριών! Η όλη εμπειρία ήταν συγκλονιστική. Σου δίνεται η δυνατότητα να έρθεις σε επαφή με το απέραντο. Να νιώσεις πόσο μικροί και ασήμαντοι είμαστε, και πόσο σπουδαίοι, που έχουμε αρχίσει να ανακαλύπτουμε το σύμπαν. Είναι μια διαδρομή στον χώρο αλλά και στον χρόνο. Το φως του ήλιου, λέει, θέλει 8 λεπτά για να φτάσει στο μάτι, ενώ το πιο μακρινό αντικείμενο που μπορούμε να παρατηρήσουμε είναι ο γειτονικός γαλαξίας της Ανδρομέδας. Και αυτός βρίσκεται σε απόσταση δυόμισι εκατομμυρίων ετών φωτός!

Προτάσεις

info's

Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών είναι το πρώτο ερευνητικό ίδρυμα της χώρας μας. Πέρα από την αστρονομία, μελετά τομείς της επιστήμης όπως η σεισμολογία και η μετεωρολογία. Είναι το μοναδικό αστεροσκοπείο στον κόσμο που διαθέτει στο κοινό δύο τηλεσκόπια για αστρική παρατήρηση. Το Κέντρο Επισκεπτών Θησείου, εκτός από τις ξεναγήσεις, διοργανώνει πολλές εκδηλώσεις με θεματικές πάνω στην αστρονομία, και άλλες δράσεις, όπως βραδιές με μουσική το καλοκαίρι στο ιερό των Νυμφών. Επισκέψιμο είναι και το κτίριο Συγγρού στο Θησείο, με την τριγωνική ανοιγόμενη οροφή, και το μεσημβρινό τηλεσκόπιο για τη μέτρηση της ώρας. Περισσότερα στη διεύθυνση: www.noa.gr

Θα το βρείτε στο

τεύχος 104

0
Shares

Σας αρέσει το site μας?

Ακολουθήστε μας στα social και δεν θα το μετανιώσετε...

0
Shares