Βάθεια

Βρισκόμαστε στη Λακωνική Μάνη, και συγκεκριμένα στη Βάθεια, 33 χιλιόμετρα νότια της Αρεόπολης. Το φως δεν έχει εξαντληθεί ακόμη και εμείς χαλαρώνουμε στο «Φαγοποτείο» του κ. Σταύρου Ανδρουτσάκου, συλλέγοντας από τον ίδιο όσες πληροφορίες μπορούμε. Ο οικισμός δεν είχε πάντοτε τη θέση του εκεί, μας λέει. Ήταν κρυμμένος βαθιά -εξού και το όνομά της, Βάθεια- σε μια ρεματιά βορειοδυτικά της περιοχής, και οι ντόπιοι συνήθιζαν να τον αποκαλούν Παλιόχωρα. Οι επελάσεις των κουρσάρων, που δεν άφηναν τίποτα όρθιο, ανάγκα - σαν τους χωρικούς να μεταφερθούν στον βράχο. Για την οχύρωση και την ασφάλειά τους, έχτισαν πύργους ψηλούς που λειτουργούσαν ως παρατηρητήρια και πέτρινα πυργόσπιστα για κατοικίες. Το ένα κοντά στο άλλο πλαισίωναν κυκλικά τον οικισμό, μη επιτρέποντας όχι εχθρός αλλά ούτε ματιά να φτάσει ως το εσωτερικό. Δεν είναι τυχαίο που η Βάθεια δεν λαβώθηκε ποτέ σε πόλεμο, που δεν έχει εμπλακεί σε οποιαδήποτε μάχη. Λέγεται πως ο πρώτος πύργος που χτίστηκε μετρούσε οκτώ ορόφους. Με το πέρασμα του χρόνου και τον φόβο της κατάρρευσης, αφαιρέθηκαν οι τέσσερις όροφοι. Μπορεί ακόμη να καταφέρνει να ορθώνει όσο ανάστημα του έχει απομείνει, όμως δεν είναι επισκέψιμος. Η Βάθεια κτίστηκε κατά τον 18ο αιώνα. Στην ακμή της έφτασε τον 19ο αιώνα, ενώ πληθυσμιακά μέχρι το 1940 απαριθμούσε 300 κατοίκους. Η οικονομία της αρχικά στηριζόταν στην κτηνοτροφία, το κυνήγι και την πειρατεία. Αργότερα οι κάτοικοί της στράφηκαν στην καλλιέργεια της ελιάς, για την οποία στήθηκαν τέσσερα ελαιοτριβεία. Γύρω στο 1980, η έξαρση του φαινομένου της αστυφι - λίας δεν την άφησε ανέπαφη. Πριν από λίγα χρόνια, με την πρωτοβουλία του κυρίου Ανδρουτσάκου, κοινοτικού προέδρου, και την παρέμβαση του ΕΟΤ, έγιναν έργα αναστήλωσης και εκμετάλλευσης του οικισμού. Πράγματι δημιουργήθηκαν παραδοσιακοί ξενώνες, εστιατόρια και καφέ, μια προσπάθεια που όμως δεν ευδοκίμησε αφού αντί για τουριστικός πόλος έλξης, μένει σήμερα ερημωμένη και φθαρμένη να μετράει ως μόνιμους κατοίκους μόνο δύο ηλικιωμένα αδέρφια. Λειτουργώντας ως ανοικτό μουσείο, παρέχει την ευκαιρία στον επισκέπτη να θαυμάσει από κοντά τις πυργογειτονιές, οι οποίες ανήκουν σε τέσσερις οικογένειες, τους Μιχαλακιάνους, τους Καλλιδωνιάνους, τους Λαγουδιάνους και τους Καραμπατιάνους. Κάποια πυργόσπιτα συντηρούνται ως εξοχικές κατοικίες, μόνο που η πληθώρα των κληρονόμων αποτελεί τροχοπέδη σε μια εκ νέου γενικότερη απόπειρα αναστήλωσης. Τα παράπονα, έκδηλα στο πρόσωπο του κυρίου Σταύρου, που λέει πως έχασαν τον χρόνο από στεριά και θάλασσα. «Την ξέχασαν τη Μάνη, ακόμη και οι δικοί της άνθρωποι πετρώσανε, ενώ για να την επισκεφτεί κάποιος, θα πρέπει να ταξιδέψει πολλές ώρες…» Ο ίδιος δίνει τη δική του μάχη για να κρατήσει ζωντανή τη Βάθεια, διατηρώντας το μοναδικό εστιατόριο-καφέ της περιοχής. Ωστόσο, τα μάτια του λάμπουν όταν με υπερηφάνεια μας λέει πως είδε φωτογραφία της Βάθειας να κοσμεί τη μία πλευρά ενός ουρανοξύστη στη Νέα Υόρκη. Είναι αλήθεια πως αν κανείς προσέξει την εικόνα και τη μορφή της, το πώς ξεπετάγονται οι πύργοι αλλά και το στήσιμό τους, αντικρίζει μια μικρογραφία του Μανχάταν – και αναρωτιέμαι πώς θα φαντάζει άραγε φωτισμένη, τώρα που η νύχτα πέφτει. Σωστό κόσμημα, περίτεχνη τιάρα αστραφτερή να μαγεύει τους περαστικούς ναυτικούς. Ματαίως ανυπομονώ, αφού μαθαίνω πως αυτός ο αρχιτεκτονικός θησαυρός βυθίζεται στο σκοτάδι. Ποια Νέα Υόρκη; Ποια φώτα; Στο δευτερόλεπτο, προλαβαίνω να διακρίνω το αλεξικέραυνο του μισογκρεμισμένου πύργου που παλεύει να υψωθεί λίγο παραπάνω, πριν το καταπιεί ολοκληρωτικά το σκοτάδι. Μόλις η Βάθεια πέρασε στην ανυπαρξία. Μια στάση με το αυτοκίνητο, μακριά από τα φώτα του μαγαζιού και δεν μπορώ να μην της ταιριάξω τους στίχους: «Σπασμένο καράβι σε κατάπληκτα βράχια και τ’ αστέρια μακριά, να κοιτάνε». Ναι, τα αστέρια, κοιτάζοντας τον ουρανό της, θαρρείς η Ήρα να έφτιαξε τον γαλαξία μόνο γι’ αυτήν, να την κοιτάει και να της δίνει το ελάχιστο φως που μπορεί.