Τα Κύθηρα που δεν έχεις δει

Όλα είναι έτοιμα. Φτάνω στη Νεάπολη και μπαίνω στην «Πορφυρούσα», το πλοίο που ενώνει καθημερινά τα Κύθηρα με την Πελοπόννησο. Μαθαίνω από τον καπετάνιο πως το γλυκό όνομα του πλοίου είναι η πιο παλιά ονομασία των Κυθήρων. Οι Φοίνικες επεξεργάζονταν τα άπειρα κοχύλια που κείτονταν διάσπαρτα στις παραλίες του νησιού και παρήγαν την πορφύρα, το βαθύ κόκκινο χρώμα που συνδέθηκε με βασιλιάδες και ευγενείς στο πέρασμα των χρόνων. Το ταξίδι κρατάει λίγο περισσότερο από μία ώρα και να μπροστά μου το Διακόφτι, το λιμάνι του νησιού, ενώ πιο πίσω αχνοφαίνεται το «Nordland», το μισοβυθισμένο καράβι – τουριστική ατραξιόν πια και ένα από τα καλύτερα diving spots στην Ελλάδα. Η φασαριόζικη αποβίβαση των επισκεπτών δεν προμηνύει τις ήσυχες μέρες που θα ακολουθήσουν. Η τσιμεντένια γέφυρα που ενώνει το λιμάνι με την ενδοχώρα με οδηγεί όλο και πιο ψηλά. Μικρογραφία της Ελλάδας το νησί. Άσπρα σπίτια με μπλε παράθυρα, πράσινο να ξεπροβάλλει από τις ρεματιές, ορεινοί όγκοι και βραχώδεις απόκρημνες παραλίες σε οδηγούν στη θάλασσα. Στον ξενώνα «Απλυνόρι» στα Μητάτα με περιμένει ο κ. Γιάννης, ο φιλόξενος ιδιοκτήτης του. Με γοητεύουν οι ιστορίες του, μου μιλά για το χωριό, τους «συκοσταφυλάδες», τους πρώτους τουρίστες του νησιού πριν από μισό αιώνα, οι οποίοι έτρωγαν τους καρπούς των δέντρων που έβρισκαν στις άκριες των δρόμων. «Ανακάλυψα ξανά τον τόπο μου» μου εξηγεί, καθώς τον ρωτώ για τα μονοπάτια. Κάθε Κυριακή, «βρέξει χιονίσει» όπως μου αναφέρει χαρακτηριστικά, μαζί με άλλους Τσιριγώτες θα περπατήσουν πάνω στους πρώτους επικοινωνιακούς διαύλους του νησιού.

Μητάτα - Φαράγγι του Τσάκωνα

Την επόμενη μέρα, αφού πάρω πολύτιμη ενέργεια από το πεντανόστιμο και θρεπτικό μέλι που παράγει ο ίδιος, ξεκινάμε μαζί για το μονοπάτι στα Μητάτα. Μου εξηγεί πως από Σεπτέμβρη θα γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες για τη σηματοδότησή του, καθώς κατηφορίζουμε τον χωματόδρομο μπροστά από την εκκλησία του Αϊ-Γιάννη του Χαλινωτή. Είναι κτισμένη μέσα σε μια σπηλιά. Εγώ εντυπωσιάζομαι, μα ο συνονόματος του αγίου ξεναγός μου μειδιά. Γνωρίζει πως στη συνέχεια μας περιμένουν κρυμμένα ακόμα καλύτερα πράγματα. Καθώς περνάμε από ερειπωμένους νερόμυλους και οινοποιεία, ρουφώντας πάντα την οσμή από το πανταχού παρόν θυμάρι, το άκουσμα της πατημασιάς μου αλλάζει, σαν να σπάω κάτι. «Μην ανησυχείς», με καθησυχάζει ο κ. Γιάννης, «είναι κοχύλια». Ναι, σε υψόμετρο 325 μέτρων πατάμε κοχύλια. Πριν από δύο εκατομμύρια χρόνια, όπως μου εξηγεί, εδώ ήταν ο βυθός της θάλασσας. Η πινακίδα και τα σκαλισμένα σκαλοπάτια μάς οδηγούν στη Μαύρη Σπηλαία, ένα μεγάλο άνοιγμα κάτω από τους βράχους με τους λαξεμένους θόλους, τους σταλακτίτες και τις γούρνες από νερό, με έντονο το μαύρο χρώμα στους βράχους από τους μύκητες, αιτία της ονομασίας της σπηλιάς. Μυστήριο η χρήση της. Ίσως ήταν αρχαίος λατρευτικός τόπος, ίσως κρυψώνα ντόπιων από τους πειρατές. Δίπλα, χωμένο στους βράχους, το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου με την παλαιοβυζαντινή επιγραφή ακόμα εκεί, να μαρτυρά τη μακραίωνη ιστορία του. Στον δρόμο για το φαράγγι του Τσάκωνα και το τέλος του μονοπατιού, παρατηρώ τη μεγάλη ποσότητα νερού που κρύβει το νησί στα σπλάχνα του, ανάμεσα στις ρεματιές. Μικρές λίμνες σχηματίζονται παντού και είναι φανερό πως ο άνθρωπος το εκμεταλλεύτηκε αυτό στο έπακρον αφού το μονοπάτι ταυτίζεται με το μυλαύλακο, το τεχνητό αυλάκι για να κυλά το νερό των πηγών από νερόμυλο σε νερόμυλο ώστε να μην πηγαίνει τίποτα χαμένο. Γεμάτος εικόνες και αρώματα αλλά καθόλου κουρασμένος, οδεύω προς το βόρειο τμήμα του νησιού, ώστε να προλάβω δύο διαδρομές πριν νυχτώσει. Ξεκινώ από το χωριό Ποταμός, όπου αρχίζει η σηματοδότηση του μονοπατιού Μ31. Περνώ από τα Τριφυλλιάνικα και κάνω μια μικρή παράκαμψη προς το τέλος του χωριού για να δω την ξακουστή πηγή του. Γυρνώ πάλι πίσω και μπαίνω στο κυρίως κομμάτι του μονοπατιού, κατεβαίνω τις ρεματιές και γύρω μου απλώνεται η φύση με τους ξερούς θάμνους, που όσο προχωράς προς την εγκαταλειμμένη καστροπολιτεία της Παλιόχωρας, τον τελικό προορισμό, γίνονται πρασινωπά δενδρύλλια. Εδώ ο χρόνος κυλάει διαφορετικά – κάπως έτσι ξεγελάστηκα κι εγώ! Πρέπει να γυρίσω πίσω, μιας κι έχω να συναντήσω τον Ρήγα, τοπικό διαχειριστή του προγράμματος Kythera Hiking, που σκοπό έχει την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου δικτύου μονοπατιών στα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα, όπως και την προώθηση του πεζοπορικού τουρισμού και γενικά του βιώσιμου εναλλακτικού τουρισμού στα νησιά αυτά, σε συνεργασία με το Κυθηραΐκό Ίδρυμα Πολιτισμού και Ανάπτυξης, το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA), τον Δήμο Κυθήρων και την Εγχώριο Περιουσία. Ο Ρήγας, ο Φοίβος Τσαραβόπουλος, ο Φρανκ –ένας ευγενικός Ολλανδός που μένει εδώ και 15 χρόνια στα Κύθηρα αγαπώντας τον τόπο και τις κρυμμένες διαδρομές του–, ο Βρεττός, η Νάντια είναι μερικοί από εκείνους που με ατελείωτες ώρες δουλειάς και μεγάλο κόπο ανέδειξαν τα μονοπάτια του νησιού, θαμμένα κάτω από τη λήθη του χρόνου.