Βυζαντινή... Βενετία

Βόλτα στη γειτονιά των Ελλήνων

Πώς θα σας φαινόταν, αν σε ένα από τα πιο τουριστικά σημεία του πλανήτη ξαφνικά ξεπετάγονταν ελληνικά γράμματα, η γαλανόλευκη σημαία και βυζαντινές αγιογραφίες; Έκπληξη, θαυμασμός, η χαρά του αναπάντεχου ή μήπως συγκίνηση; Όλα αυτά και ακόμα περισσότερα με χτύπησαν αιφνιδιαστικά, καθώς περπατούσα στα ανοιξιάτικα στενά της Βενετίας…

Επαγγελματικοί λόγοι με οδηγούν στην επαρχία του Βένετο στην Ιταλία. Κλέβω λίγο από τον πολύτιμο χρόνο μου, ώστε να επισκεφτώ ένα από τα πιο εμβληματικά σημεία όχι μόνο της χώρας αλλά και όλου του κόσμου, έναν τόπο που ανήκει στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά, τη Βενετία. Ποιος δεν έχει δει τις γόνδολες να πλέουν στα ήσυχα κανάλια της πλωτής πολιτείας και τους γοητευτικούς γονδολιέρηδες, να συντροφεύουν με μελωδίες του Βιβάλντι τη ρομαντική βόλτα των ζευγαριών; Μαζί με δεκάδες άλλους εκστασιασμένους τουρίστες δίπλα μου, περπατάω και χάνομαι στα γραφικά σοκάκια της, που μοιάζουν με έναν ατελείωτο λαβύρινθο. Κάποια από αυτά σε βγάζουν σε πολύχρωμα βενετσιάνικα αρχοντικά. Άλλα σε οδηγούν σε μικρές γέφυρες, ιδανικό μέρος για να σφραγίσουν οι ερωτευμένοι τα συναισθήματά τους με μια κλειδαριά, γράφοντας πάνω τα ονόματά τους και δίνοντας υπόσχεση για παντοτινή αγάπη. Είναι η πόλη που σε καλεί να χαθείς, περπατώντας της.

Εντυπωσιάζομαι με τη Γέφυρα των Στεναγμών, μαγεύομαι στην πολύβουη αγορά του Ριάλτο και φτάνω επιτέλους στην πλατεία του Αγίου Μάρκου. Εκεί φυσικά την παράσταση κλέβει η Βασιλική του Αγίου Μάρκου και το τεράστιο κωδωνοστάσιό της. Πίνω γρήγορα έναν καφέ latte στο ιστορικό καφέ Florian, ανάμεσα σε τοιχογραφίες του Μιχαήλ Άγγελου και συνεχίζω οδεύοντας προς την ανοιχτή θάλασσα. Μπροστά μου ξεχωρίζει το παλάτι των Δόγηδων. Φαντάζομαι τα κωπήλατα πλοία να φτάνουν εδώ και να αποβιβάζουν τον πλούτο όλου του κόσμου, την εποχή που η Βενετία ήταν θαλασσοκράτειρα. Μία πολυπολιτισμική κοινότητα, πλημμυρισμένη από τη φλόγα των εμπόρων και των πραματευτάδων. Αναλογίζομαι πως εδώ είναι το τέρμα της εξερεύνησής μου και ετοιμάζομαι να πάρω τον στενάχωρο δρόμο του γυρισμού. Μα κάτι σαν να με τραβάει να συνεχίσω. Λίγα μέτρα πιο πέρα, σε ένα από τα δεκάδες κανάλια γράφει: «Ponte dei Greci». Με τα μέτρια ιταλικά μου καταλαβαίνω πως μιλάει για τη χώρα μου, «η γέφυρα των Ελλήνων» σκέφτομαι! Λίγο πιο κάτω, βλέπω σε μία πινακίδα στον τοίχο, χαραγμένο ένα ακόμα στοιχείο: «Rio dei Greci», δηλαδή «το κανάλι των Ελλήνων». Αναρωτιέμαι τον λόγο που έχουν αφιερώσει μία γέφυρα και ένα κανάλι σε εμάς, τους «Γραικούς». Η απορία μου λύνεται, καθώς από το επόμενο στενό ξεπροβάλλει η γαλανόλευκη! Πλησιάζω και διαβάζω πάνω στην πόρτα του κτιρίου: «Μουσείο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών εικόνων».

 

Γόνδολες με ερωτευμένα ζευγαράκια γλιστρούν πάνω στα νερά.

Έκπληκτος και ανίδεος, ομολογώ, πώς σε μία γωνιά της «Γαληνοτάτης» υπήρχε και υπάρχει το ελληνικό στοιχείο, μπαίνω χωρίς δεύτερη σκέψη στο μουσείο. Μια γηραιά χαμογελαστή κυρία βρίσκεται στην υποδοχή. Διακινδυνεύω και χαιρετώ στα ελληνικά, παίζοντας με τις πιθανότητες να μου αποκριθεί στην ίδια γλώσσα. Ο τολμών νικά. Μου αποκρίνεται στη γλώσσα μας, χαρούμενη και αυτή που ένας ακόμα Έλληνας περνά τις πόρτες του Μουσείου. Ανεκτίμητης αξίας εικόνες, κειμήλια και πολύτιμα χειρόγραφα, που κληροδότησε η ελληνική κοινότητα, έχουν συγκεντρωθεί και εκτίθενται από τους ανθρώπους του Ελληνικού Ινστιτούτου, προβάλλοντας την ιστορία και τον πολιτισμό μας σ’ ένα από τα πιο τουριστικά μέρη στον πλανήτη! Το Μουσείο στεγάζεται στον πρώτο όροφο της Scoletta, στον χώρο όπου ως τις αρχές του 20ού αιώνα λειτουργούσε το Νοσοκομείο της Αδελφότητας – μοναδικό στο είδος του καθώς περιλαμβάνει μερικά από τα αριστουργήματα των βυζαντινών και μεταβυζαντινών φορητών εικόνων. Στο Μουσείο εκτίθενται, επίσης, πολύτιμα χειρόγραφα και ένας πάπυρος του 6ου μ.Χ. αιώνα. Τη μουσειακή συλλογή συμπληρώνουν διάφορα κειμήλια, όπως άμφια, ζώνες και εγκόλπια μητροπολιτών Φιλαδελφείας και άλλων κληρικών, χρυσά και αργυρά αντικείμενα μικροτεχνίας καθώς και πατριαρχικά και δουκικά έγγραφα με τα οποία είχαν επικυρωθεί τα προνόμια που κατά καιρούς είχαν παραχωρηθεί στην Αδελφότητα και την εκκλησία των Ελλήνων. Το Ελληνικό Ινστιτούτο στη Βενετία, όπου και ανήκει το μουσείο, είναι το μόνο ερευνητικό επιστημονικό ίδρυμα που διαθέτει η χώρα μας στο εξωτερικό!

 

Βγαίνοντας εντυπωσιασμένος από το μουσείο, την προσοχή μου τραβά ένα τεράστιο καμπαναριό που γέρνει. Τελικά δεν έχει στατικό πρόβλημα μόνο ο Πύργος της Πίζας στη γειτονική Φλωρεντία! Δίπλα από το μουσείο, βρίσκεται ο ορθόδοξος ναός του Αγίου Γεωργίου ή αλλιώς San Giorgio dei Greci. Ο ναός αποτέλεσε το κέντρο της Ελληνικής κοινότητας στην πόλη και σήμερα αποτελεί την έδρα της Ιεράς Μητρόπολης Ιταλίας και Εξαρχίας Νοτίου Ευρώπης. Για να χτιστεί, όμως, αυτός ο περίλαμπρος ναός, πέρασε σχεδόν ένας αιώνας αδιάκοπων προσπαθειών. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, στα τέλη του 15ου αιώνα, η ελληνική παροικία αριθμούσε πληθυσμό περίπου 5.000 ατόμων! Ένα από τα κύρια προβλήματα που αντιμετώπισαν ήταν η ελεύθερη άσκηση των θρησκευτικών τους καθηκόντων. Ο Δόγης είχε επιτρέψει να λειτουργούν σε έναν καθολικό ναό, τον Άγιο Βλάσιο. Οι Έλληνες ήθελαν τον δικό τους ορθόδοξο ναό. Στις αρχές του 16ου αιώνα, οι Έλληνες στρατιώτες της Βενετίας «Stradioti» (!) παρουσίασαν το αίτημα στον Δόγη. Την οριστική άδεια την εξασφάλισαν το 1521. Η ανέγερση του ναού του Αγίου Γεωργίου ξεκίνησε το 1539 και περατώθηκε 34 χρόνια αργότερα. Κοντοστέκομαι στην είσοδο του ναού με δέος. Ψηλά λαξευμένη επιγραφή αναφέρει: Χριστώ Σωτήρι/ και τω άγίω μάρτυρι Γεωργίω οι μέτοικοι / και οι άεί καταίροντες Ένετίαζε των ‘Ελλήνων / όπως έχοιεν κατά τα πάτρια τω θεώ θρησκενειν /εκ τών ενόντων φιλοτιμησάμενοι το ιερόν/ ανέβηκαν.

 

 

Χάνεσαι στα γραφικά σοκάκια της Βενετίας...
Στο βάθος το καμπαναριό του Αγίου Γωργίου που γέρνει.
"Οδός των Ελλήνων..."

Οι πρώτοι Έλληνες έφτασαν στη Βενετία στα χρόνια της εικονομαχίας και κυρίως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, το 1204. Στα τέλη του 15ου αιώνα, η ελληνική παροικία αριθμούσε πληθυσμό περίπου 5.000 ατόμων!

Προχωρώ με αργά βήματα προς τα μέσα και παρατηρώ έντονη κινητικότητα.

Μπροστά στην Ωραία Πύλη, ένας ιερέας και ένα ζευγάρι τελούν το μυστήριο του γάμου, ενός ορθόδοξου γάμου! Ήσυχα προσπαθώντας να μην τους ενοχλήσω, πηγαίνω προς τις αγιογραφίες που κοσμούν δεξιά και αριστερά τον ναό. «Είναι δημιουργίες του Μιχαήλ Δαμασκηνού, του πιο διάσημου ζωγράφου της Κρητικής σχολής» με ενημερώνει μία μυστήρια φωνή που έρχεται από το πουθενά. Γυρίζω προς τα πίσω και βλέπω κοντά στα κεριά που σιγοκαίνε, μια γλυκιά κυρία, που αμέσως αφουγκράστηκε από πού είμαι και τι κοιτάζω. Είναι η Όλγα, μία γυναίκα που γεννήθηκε στα Γιάννενα και τα επόμενα λεπτά θα αποτελέσει την οικοδέσποινά μου μέσα στην εκκλησία. «Στα 18 μου έφυγα για σπουδές στην Αγγλία, ύστερα ρίζωσα εδώ, κάνοντας οικογένεια». Πράγματι, παρατηρώ λίγο παραπέρα, πάνω σε μία ξυλόγλυπτη καρέκλα, ένα παιδί να ζωγραφίζει σε σκορπισμένα λευκά χαρτιά. Ίσως εμπνέεται από το περιβάλλον γύρω του, όπως από την απίστευτης ομορφιάς Βυζαντινή εικόνα του Χριστού Παντοκράτορα, δώρο της Μεγάλης Δούκισσας Άννας Νοταρά, μία από τις πιο θαυμάσιες βυζαντινές δημιουργίες.

Η Όλγα μένει στο Τρεβίζο όπως και τα περισσότερα μέλη της Ελληνικής κοινότητας, που βρίσκονται εκτός του συμπλέγματος των νησιών της Βενετίας. «Αυτή τη στιγμή, η ελληνική κοινότητα ίσα που φτάνει τριψήφιο αριθμό», μου λέει με κάποια πικρία. Όπως μου διηγείται στη συνέχεια, οι πρώτοι Έλληνες έφτασαν στη Βενετία στα χρόνια της εικονομαχίας και κυρίως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, το 1204. Έμποροι οι περισσότεροι, ήρθαν από βενετοκρατούμενες περιοχές, όπως την Κρήτη, την Κύπρο και τα Ιόνια νησιά. Η παροικία ενισχύθηκε σε μεγάλο βαθμό στα τέλη του 15ου αιώνα μετά την διάλυση της βυζαντινής αυτοκρατορίας και έφτασε να αποτελεί το σημαντικότερο πληθυσμιακά ξένο στοιχείο της πόλης. Το 1498, μάλιστα, δημιουργήθηκε η αυτοδιοικούμενη Αδελφότητα των Ελλήνων, που φρόντιζε για την εκπαίδευση των ελληνόπουλων, τη σίτιση των απόρων και την ιατρική περίθαλψη των μελών που είχαν ανάγκη. Η ελληνική κοινότητα άνθησε οικονομικά και εντάχθηκε στην πολιτιστική και κοινωνική ζωή της πόλης.

Αποχαιρετώ την φιλόξενη Όλγα, ευγνώμων για το ταξίδι στον χρόνο που η ίδια απλόχερα μου προσέφερε. Ένα ταξίδι στον Βυζαντινό κόσμο των Ελλήνων, μετά την ηχηρή πτώση της χιλιετούς Βυζαντινής αυτοκρατορίας – σχεδόν δεύτερο Βυζάντιο το έλεγαν! Μια νοσταλγική επίγευση μου αφήνει αυτή η βόλτα στο παρελθόν, για μια Ελλάδα που δημιουργήθηκε εδώ, άκμασε, έζησε και επέζησε μετά κόπων και βασάνων. Τώρα πια, λίγα έμειναν να θυμίζουν αυτή την ελληνική γειτονιά στη γειτονική χώρα. Πάντα, όμως, τα απομεινάρια της θα συγκινούν τον διαβάτη που περνά και, τυχαία ή όχι, αντικρίζει ελληνικά γράμματα, ακούει την ελληνική γλώσσα, μαγεύεται από τις βυζαντινές αγιογραφίες και βλέπει να ανεμίζει η γαλανόλευκη…

 

Ο Παντοκράτορας στον τρούλο του Αγ. Γεωργίου.
Ο μεγαλοπρεπής ορθόδοξος ναός του Αγίου Γεωργίου.

Προτάσεις

0
Shares

Σας αρέσει το site μας?

Ακολουθήστε μας στα social και δεν θα το μετανιώσετε...

0
Shares