Σκουριές

Γη και ύδωρ για τον χρυσό της Χαλκιδικής

Ο αχός από τις Σκουριές Χαλκιδικής στα ΜΜΕ έχει από καιρό κοπάσει. Το θέμα όμως δεν έχει λήξει. Οι κάτοικοι συνεχίζουν τον αγώνα τους, που κρατά σχεδόν δύο δεκαετίες και έρχεται τώρα η εποχή της πανδημίας να κάνει την αντίστασή τους πιο επίκαιρη από ποτέ. Πως συνδέεται, θα μου πείτε, ένας ιός με τα επιχειρηματικά σχέδια μιας εταιρίας εξόρυξης χρυσού; Εύλογο το ερώτημα και η απάντηση όμως είναι λίγο πολύ προφανής. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Λίγο πριν τη χερσόνησο του Άθω, που φιλοξενεί τη Μοναστική

Πολιτεία του Αγίου Όρους στον Βορρά της Χαλκιδικής, βρίσκεται το όρος Κάκαβος. Αυτή είναι η πατρίδα του Αριστοτέλη και εδώ βρίσκεται ένα από τα ομορφότερα και πυκνότερα δάση από οξιές και δρυς στην Ελλάδα. Η περιγραφή είναι αρκετή για να δημιουργήσει την αίσθηση του ειδυλλιακού, η συνέχεια όμως, ανατρέπει την εικόνα.

 

Κάτω από το αρχέγονο δάσος, στις ρίζες των πανέμορφων δέντρων, κρύβεται ένα μετάλλευμα χαλκού και χρυσού, που θέλει να εκμεταλλευτεί η Καναδικών συμφερόντων εταιρεία Eldorado Gold. Η εταιρία ήδη δραστηριοποιείται στην περιοχή σε δύο υπόγεια ορυχεία, στην Ολυμπιάδα και τη Στρατονίκη, όπου εξορύσσεται ασήμι, μόλυβδος, χρυσός και ψευδάργυρος. Στην περιοχή όμως του δάσους των Σκουριών τα σχέδια περιλαμβάνουν ένα ορυχείο ανοιχτής εξόρυξης για την κατασκευή του οποίου έχουν ήδη αποψιλωθεί χιλιάδες δέντρα και οι άλλοτε δασικοί δρόμοι μετατράπηκαν σε οδούς ταχείας κυκλοφορίας και βαρέων οχημάτων. Τα σχέδια για την εξόρυξη χρυσού στις Σκουριές έχουν προκαλέσει δυναμική αντίδραση μεγάλου μέρους της τοπικής κοινωνίας, περιβαλλοντικών οργανώσεων αλλά και ενεργών πολιτών πανελλαδικά. Τα ανοιχτά ορύγματα και η συνεπακόλουθη επεξεργασία του μεταλλεύματος, που θα γίνεται στην περιοχή, απαιτούν τη χρήση εκρηκτικών για τις διανοίξεις, προκαλούν αέριους ρύπους και σκόνη, δημιουργούν κινδύνους για σεισμούς και μόλυνση των υδάτινων αποθεμάτων της περιοχής τα οποία βρίσκονται ακριβώς κάτω από το βουνό. Για όλους αυτούς του λόγους, η αντίσταση των κατοίκων ήταν σθεναρή και η κρατική καταστολή άγρια τα προηγούμενα χρόνια, όπου το θέμα των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων βρισκόταν σχεδόν στην ημερήσια διάταξη της πολιτικής ατζέντας.

 

Από τότε έχει κυλήσει αρκετό νερό στο αυλάκι, η πανδημία έφερε καινούρια νέα στην επικαιρότητα και το θέμα της εξόρυξης του χρυσού υποχώρησε κάπως από τον δημόσιο διάλογο. Μόλις πρόσφατα, όμως, η Βουλή επικύρωσε την σύμβαση του Ελληνικού Δημοσίου με την Ελληνικός Χρυσός, παραχωρώντας όλα τα δικαιώματα του δημοσίου υπέρ της εταιρίας, ενώ την απαλλάσσει από τυχόν αξιώσεις και δεσμεύσεις. Ακολούθως το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ενέκρινε την τροποποίηση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για τα Μεταλλεία. Αυτές οι ενέργειες μας έδωσαν την αφορμή να συναντήσουμε τη Μαρία Καδόγλου από το Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων στην Ιερισσό της Χαλκιδικής.

 

Η Μαρία έχει αφιερώσει τη ζωή της στον αγώνα. Ανεβαίνουμε μαζί στο Δάσος των Σκουριών από τη διασταύρωση του Χοντρού Δέντρου, μετά το χωριό Μεγάλη Παναγιά. Ο δρόμος προς το Δάσος είναι ολοκαίνουργιος, φαρδύς και ασφαλτοστρωμένος. Στο πλάι του δρόμου παρατηρούμε πρόσφατες προσθήκες, τις κολώνες του ρεύματος που πηγαίνουν μέχρι το χώρο των μεταλλείων. Η “Ανάπτυξη” σε πλήρη εφαρμογή! Ανάμεσα από τα πυκνά δέντρα διακρίνεται ο χώρος της ανοιχτής εξόρυξης, περιφραγμένος, με προειδοποιητικές πινακίδες, να ενημερώνουν ότι πρόκειται για ιδιωτικό χώρο, απαγορεύοντας την είσοδο σε μη εξουσιοδοτημένα άτομα.

 

Πρόσφατα η Βουλή επικύρωσε την σύμβαση του Ελληνικού Δημοσίου με την Ελληνικός Χρυσός, παραχωρώντας όλα τα δικαιώματα του δημοσίου υπέρ της εταιρείας ενώ την απαλλάσσει από τυχόν αξιώσεις και δεσμεύσεις.

Η Νίνα Καρίνα, η κάτοικος της Μεγάλης Παναγίας και μέλος της επιτροπής αγώνα των Σκουριών.
Ο Καπετάν Γιάννης, ψαράς στην περιοχή της Ολυμπιάδας.
Εργοτάξιο της Ελληνικός Χρυσός στο δάσος των Σκουριών
Η μελισσοκομία είναι βασική ενασχόληση στο όρος Κάκαβος.
Η Μαρία Καδόγλου, από το παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων στη Χαλκιδική στο δάσος των Σκουριών.
Ανοιχτό ορυχείο Ολυμπιάδας.
Φράκτης στην περίμετρο του εργοταξίου της Ελληνικής Χρυσός στο δάσοςΣκουριών.
Εργοτάξιο της Ελληνικής Χρυσός καταμεσής του δάσους των Σκουριών.
Δάσος σκουριών.
Το χωριό των Σταγείρων, ένα από τα Μαδεμοχώρια της περιοχής γνωστά για τη μεταλλευτική δραστηριότητα των κατοίκων.

Σε αυτό το παρθένο τοπίο δημιουργούνται χαβούζες αποβλήτων, που θα παραμείνουν στο διηνεκές ως μάρτυρες της ανθρώπινης απληστίας και απερισκεψίας, ενώ ένας πιθανός σεισμός από το ενεργό ρήγμα θα διασπείρει τα επικίνδυνα απόβλητα και τη μόλυνση στη γύρω περιοχή και τον υδροφόρο ορίζοντα.

Ξαφνικά, στη μέση του βουνού, ανάμεσα από την πυκνή βλάστηση ξεπηδά κρανίου τόπος. Έργα υποδομής με μεταλλικές κατασκευές για την εξόρυξη και επεξεργασία, διάφορες εγκαταστάσεις, φορτηγά, εκσκαφείς, κάμερες ασφαλείας, συρματοπλέγματα, σκυλιά και υπηρεσίες φύλαξης του χώρου. Μια ανοιχτή πληγή στο καταπράσινο βουνό, η οποία σε τίποτα δε θυμίζει ότι βρισκόμαστε σε δασικό περιβάλλον. Η Μαρία μας εξηγεί, πως τα έργα διαμόρφωσης του χώρου έχουν προς ώρας σταματήσει. Η Eldorado Gold αναμένεται να συνεχίσει τις κατασκευαστικές εργασίες της, που εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθούν σε περίπου δύο χρόνια, όταν θα ξεκινήσει και η εξόρυξη. Το θέαμα του πληγωμένου δάσους πραγματικά δημιουργεί έναν κόμπο στο στομάχι. Αφήνοντας πίσω μας τον χώρο της εκμετάλλευσης χανόμαστε μέσα στο δάσος σε μια προσπάθεια να αναλογιστούμε το μέγεθος του αφανισμού και το ρίσκο που φέρνει η μεταλλευτική εξόρυξη στην περιοχή. Βρισκόμαστε κάτω από πυκνά, πανύψηλα δέντρα που σχεδόν σκιάζουν το έδαφος από τις αχτίδες του ήλιου. Από λίγο ψηλότερα παρατηρούμε τους αμέτρητους δαιδαλώδεις λόφους, που αποτελούν το Όρος Κάκαβος και που σχηματίζουν χαράδρες μέσα στις οποίες τρέχουν ρυάκια και καταρράκτες. Η ζωογόνα φύση σε όλο της το μεγαλείο!

Σε μια τέτοια χαράδρα έχει δημιουργηθεί ένα φράγμα που λειτουργεί ως χώρος απόθεσης των επικίνδυνων αποβλήτων της μεταλλευτικής δραστηριότητας (ΧΥΤΕΑ). Ενώ για τα μεταλλεία στην Ολυμπιάδα και στη Στρατονίκη, ο Κοκκινόλακας – ο χώρος απόθεσης των αποβλήτων του – έχει χωροθετηθεί ακριβώς πάνω σε ένα ενεργό σεισμικό ρήγμα, καθιστώντας τον άκρως επικίνδυνο. Έχει κατασκευαστεί μάλιστα με αρκετές παραλείψεις και χωρίς την απαιτούμενη άδειαλειτουργίας που ορίζει η περιβαλλοντική νομοθεσία. Σε αυτό το παρθένο τοπίο δημιουργούνται χαβούζες αποβλήτων, που θα παραμείνουν στο διηνεκές, ως μάρτυρες της ανθρώπινης απληστίας καιαπερισκεψίας, ενώ ένας πιθανός σεισμός από το ενεργό ρήγμα θα διασπείρει τα επικίνδυνα απόβλητα και τη μόλυνση στη γύρω περιοχή και τον υδροφόρο ορίζοντα.

Στη Μεγάλη Παναγιά η Μαρία μας σύστησε τη Νίνα Καρίνα, μέλος της Επιτροπής Αγώνα στις Σκουριές και κάτοικο του χωριού. Το μεταλλείο των Σκουριών βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από το χωριό και οι κάτοικοι είναι από τους πρώτους που υφίστανται την υποβάθμιση στην ποιότητα της ζωής τους. Η Νίνα μας εξήγησε ότι το χωριό είναι χωρισμένο στα δύο – από τη μια όσοι αντιδρούν στην εξόρυξη και στην τεράστια οικολογική καταστροφή που συντελείται και από την άλλη όσοι εργάζονται ή αποσκοπούν σε μια θέση εργασίας στα ορυχεία. Το «ρήγμα» μεταξύ των κατοίκων είναι χαώδες. Σύμφωνα με τη Νίνα, έχει πλήξει την κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα του χωριού, καθώς οι όποιες συναλλαγές με μη ομοϊδεάτες αποφεύγονται.

Η Νίνα φορτίζεται συναισθηματικά, όταν αναφέρεται στα περιστατικά σύγκρουσης και έντονης καταστολής που έχουν υποστεί οι αγωνιστές από την αστυνομία και την εταιρία. Και δε μπορείς παρά να συγκινηθείς, όταν μαθαίνεις για τον αγώνα, που δε στερείται δικαστικές διαμάχες και συλλήψεις, και εμφορείται από το πείσμα των κατοίκων να αντισταθούν και να κρατήσουν τον τόπο τους παρθένο, όπως τον παρέλαβαν από τους προγόνους τους και θέλουν να τον παραδώσουν στα παιδιά τους. Η κουβέντα όλο γυρίζει σε περιστατικά και γεγονότα που έχουν συμβεί σε αυτόν τον μακροχρόνιο αγώνα των κατοίκων κατά της εταιρίας. Η Νίνα αγωνίζεται με ολόκληρη την οικογένεια στο πλευρό της και δεν μπορώ παρά να αναλογιστώ πως αυτοί οι άνθρωποι αυθόρμητα, φυσικά και πηγαία αντιστέκονται ενάντια στην καταστροφή του τόπου τους. «Όταν εμφανίζεται μια ξένη εταιρία στον χωριό σου, στα εδάφη που σε γέννησαν και σε ανέθρεψαν και θέλει να αλλοιώσει τον τόπο σου και μάλιστα χωρίς να σε ρωτήσει, δεν είναι εύλογο να αντισταθείς;» καταλήγει η Νίνα.

Με τη Μαρία είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε τον Γιάννη, καπετάνιο και ψαρά της περιοχής, και τον Γιώργο, ντόπιο μελισσοκόμο. Από την κουβέντα μας ήταν εμφανής η αγωνία και η ανησυχία τους για τις μεταλλευτικές δραστηριότητες που διαταράσσουν το φυσικό περιβάλλον και υποβαθμίζουν το παραγόμενο προϊόν τους. Μάθαμε μάλιστα, ότι η νέα σύμβαση που υπεγράφη με το Ελληνικό Κράτος, ορίζει ότι ο έλεγχος της εταιρίας για την τήρηση των περιβαλλοντικών της δεσμεύσεων θα γίνεται από ανεξάρτητο φορέα, ο οποίος θα προσλαμβάνεται και θα αμείβεται από την εταιρία! Μας επεσήμαναν και διάφορες άλλες πρωτάκουστες και μάλλον παγκόσμιες πρωτοτυπίες στο όλο σχέδιο της εκμετάλλευσης και ανάμεσά τους ξεχωρίσαμε την περίπτωση του Κοκκινόλακα που προαναφέραμε.

Όσο ψάχνεις σε βάθος την εξόρυξη χρυσού στην περιοχή της Χαλκιδικής τόσο περισσότερα ανακαλύπτεις, για ένα ζήτημα που σίγουρα χρήζει περισσότερης διερεύνησης. Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις. Tα  συναισθήματα και οι σκέψεις εναλλάσσονται: προβληματισμός, οργή, θυμός, απογοήτευση αλλά και αγάπη, πείσμα, αξιοπρέπεια, αλληλεγγύη, περηφάνια.

Την περίοδο του εγκλεισμού λόγω του κορονοϊού, κάπου διάβασα ότι όσο εντείνονται οι επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στο φυσικό περιβάλλον τόσο συχνότερες θα είναι και οι πανδημικές κρίσεις. Οι χθόνιες Ερινύες, στην αρχαία ελληνική μυθολογία, τιμωρούσαν τους ανθρώπους με τη χρήση δηλητηρίου από ίταμους, δέντρα που αφθονούν στο δάσος των Σκουριών, και δεν μπορώ παρά να σκεφτώ πως ίσως να υπάρχει μια κάποια σύνδεση με τα παρόντα.

Παραλία Κακούδια Ιερισσού.
Καταρράκτες Βαρβάρας στην Ανατολική Χαλκιδική.
Παραλία αρχαίων Σταγείρων.

«Όταν εμφανίζεται μια ξένη εταιρία στο χωριό σου, στα εδάφη που σε γέννησαν και σε ανέθρεψαν και θέλει να αλλοιώσει τον τόπο σου και μάλιστα χωρίς να σε ρωτήσει, δεν είναι εύλογο να αντισταθείς;» Όσο εντείνονται οι επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στο φυσικό περιβάλλον τόσο συχνότερες θα είναι και οι πανδημικές κρίσεις.

Προτάσεις

info's

Ευχαριστούμε από καρδιάς τη Μαρία Καδόγλου, τη Νίνα Καρίνα, τον Γιώργο Καρίνα και τον Γιάννη Διδώνη για τη φιλοξενία τους και την όμορφη κουβέντα μας.

Για άνετη διαμονή και ζεστή φιλοξενία επιλέξτε το ξενοδοχείο Άκανθος στην Ιερισσό της Χαλκιδικής. Πληροφορίες: 23770 41197.

 

Θα το βρείτε στο

τεύχος 130

0
Shares

Σας αρέσει το site μας?

Ακολουθήστε μας στα social και δεν θα το μετανιώσετε...

0
Shares