Άνω Πόλη Μονεμβασιάς

Μεσοπέλαγα αρμενίζει…

Ξακουστή, υπέροχη, ονειρική… Όσες λέξεις και να χρησιμοποιήσουμε δεν θα μπορέσουμε να περιγράψουμε επαρκώς το κάλλος της Μονεμβασιάς, της «ωραίας Ελένης» των ταξιδιωτικών μας προορισμών! Μέσα στην Καστροπολιτεία νιώθεις σαν πρίγκηπας σε παραμύθι, ενώ ο Γιάννης Ρίτσος, που γεννήθηκε και έζησε εδώ, την περιγράφει σαν πέτρινο καράβι. Η αίσθηση αυτή είναι πολύ πιο έντονη, όταν βρίσκεσαι ψηλά στην ερειπωμένη Άνω Πόλη. Γεμάτη με τα μυστικά μιας περασμένης αίγλης, μοιάζει με γέφυρα πλεούμενου που αρμενίζει μεσοπέλαγα. Με… λάβαρο την Αγιά Σοφιά, μπροστά του απλώνεται απέραντο, το ευλογημένο Αιγαίο Πέλαγος…

Ένας ισχυρός σεισμός, που έγινε το 375 μ.Χ., τη διαμόρφωσε χωρίζοντάς την από τη στεριά, μετατρέποντάς την σε νησί. Για πρώτη φορά, ο βράχος κατοικήθηκε τον 6ο αιώνα μ.Χ. από τους Σπαρτιάτες που ήρθαν εδώ προκειμένου να έχουν πρόσβαση στη θάλασσα και να είναι επιπλέον προστατευμένοι από τις επιδρομές. Ο απόρθητος βράχος αποτελούσε φυσικό οχυρό και είχε μόνο μια είσοδο-μπασιά. Έτσι πήρε τ’ όνομά της η πολύβουη πολιτεία που γνώρισε μεγάλη άνθηση ανά τους αιώνες, καθώς ήταν πάντα ευνοημένη από τους ηγεμόνες της και έχαιρε προνομίων. Η κυριαρχία της άλλαξε αρκετές φορές· Βυζαντινοί, Φράγκοι, Ενετοί και Τούρκοι πέρασαν από δω, μέχρι μετά την επανάσταση που επέστρεψε στην Ελλάδα κι έμελλε να γίνει ένας από τους πλέον διάσημους ταξιδιωτικούς προορισμούς της.

Τις αρχές του 20ου αιώνα κατασκευάστηκε από Ιταλούς μηχανικούς η μεταλλική γέφυρα που συνδέει την ηπειρωτική γη με τον τεράστιο βράχο όπου δεσπόζει το Κάστρο της Μονεμβασιάς. Η περίφημη καστροπολιτεία αποτελείται από δύο

τμήματα, την Άνω και την Κάτω Πόλη. Η Κάτω Πόλη είναι ένα ζωντανό μουσείο με τουριστική ανάπτυξη και εμπορική δραστηριότητα. Αμαξωτοί δρόμοι δεν υπάρχουν παρά μόνο πλακόστρωτα καλντερίμια. Ένας λαβύρινθος από στενά, καμάρες και στοές ανάμεσα από τα παραδοσιακά σπιτάκια με τις ταρατσούλες και τη θέα στο Μυρτώο Πέλαγος αλλά και τις πολυάριθμες εξαιρετικές εκκλησίες. Χτισμένη δίπλα στη θάλασσα, αθέατη από στεριά, η πόλη κρυβόταν καλά από τους θαλάσσιους δρόμους.

Από εδώ ξεκινάς και παίρνεις το ανηφορικό περιτοιχισμένο μονοπάτι, τις «Βόλτες», που ελίσσεται φιδίσια πάνω στον απόκρημνο βράχο και σε οδηγεί στην Άνω Πόλη. Το καλοκαίρι με την πολύ ζέστη, οι επισκέπτες αγκομαχούν και ξεφυσούν για να φτάσουν εδώ ψηλά. Όμως, η απαράμιλλη θέα προς το πέλαγος και η ίδια η αίσθηση της Άνω Πόλης σίγουρα αποζημιώνουν. Στην άλλοτε πλουσιότερη γειτονιά της Μονεμβασιάς, τώρα περιπλανιέσαι ανάμεσα από τα ερείπια και τη ζουγκλώδη βλάστηση. Με τη φαντασία σου γυρνάς πίσω στον χρόνο και φαντάζεσαι τη ζωή…

Εδώ ήταν όλα τα διοικητικά κτίρια και οι κατοικίες των ευγενών. Δεν υπήρχε εμπόριο και μαγαζιά, μόνο ησυχία και θαλασσινή αύρα. Το 1668, κατά τη διαμονή του στην Άνω πόλη, ο περιηγητής Ελβιγιά Τσελεμπή περιγράφει χαρακτηριστικά: «Υπάρχουν 500 καλοχτισμένα σπίτια. Το καθένα από αυτά ξεχωριστά μοιάζει με κάστρο. Στεγάζονται όλα με κοκκινόχρωμα κεραμίδια. Δεν έχουν αμπέλια και οι κήποι και οι αυλές τους είναι κάπως στενάχωρα. Καθένα από τα σπίτια είναι τέτοιας ομορφιάς που θ’ άξιζε παγκόσμια αναγνώριση. Σε 7 ή 8 μέρη υπάρχουν μουριές και 5 ως 10 κυπαρίσσια. Τα σπίτια υψώνονται το ένα ψηλότερα από το άλλο, όλα ατενίζοντας προς νότια ή νοτιοανατολική κατεύθυνση, εξαίρετα με τέτοια θέα πάνω από τη Μεσόγειο που κάνει τη θάλασσα να μοιάζει με λίμνη. Άσπρα σαν κύκνοι όλα τα σπίτια αυτά είναι αρκετά πλούσια και κομψά, ακόμη και για ένα βασιλιά. Το καθένα είναι εφοδιασμένο με μία, δύο ή και τρεις στέρνες…»

Ανεβαίνοντας το πέτρινο καλντερίμι, σύντομα συναντάς την κεντρική Πύλη για την Άνω Πόλη. Εδώ, έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια έργα αναστήλωσης και έχει συντηρηθεί μια ολόκληρη γειτονιά κοντά στην Πύλη. Η είσοδος είναι πραγματικά εντυπωσιακή. Περνώντας την Πύλη βρίσκεσαι σε θολοσκέπαστο χώρο και συναντάς χώρους με παράθυρα που βλέπουν προς την Κάτω Πόλη και τη θάλασσα. Αμέσως μετά την είσοδο βρίσκεσαι στην ανοιχτή ευρύχωρη πλατεία την «Piazzetta». Ο χαρακτήρας της είναι αμυντικός με εποπτεία προς τους θαλάσσιους δρόμους. Στην εποχή της Ενετοκρατίας αναφέρεται ότι στην πλατεία μπορούσαν να συγκεντρωθούν έως και 600 στρατιώτες!

Το συγκρότημα της Πύλης αποτελείται από τρεις ακόμη συντηρημένες οικείες και από τον θολοσκέπαστο ανώνυμο ναό με τα τοξωτά ανοίγματα που αποτελεί πανέμορφο δείγμα αρχιτεκτονικής. Και από εδώ, η θέα είναι μοναδική. Μπαλκόνι στο Αιγαίο! Ιδανικό σημείο να ξαποστάσει κανείς και να απολαύσει το τοπίο.

Η οχύρωση της Άνω Πόλης δεν είναι συνεχής και εναλλάσσεται με τα απότομα βράχια που υψώνονται συχνά εντελώς κατακόρυφα. Ήταν όμως υπεραρκετή για να εξασφαλίσει το απροσπέλαστο. Όπου ήταν απαραίτητο τα τείχη υψώνονται σαν φρούριο και σε πολλαπλές στρώσεις. Στην κορυφή του μονοπατιού βρίσκεται ο ναός της Αγίας Σοφίας που είναι και το σπουδαιότερο βυζαντινό μνημείο ολόκληρης της Μονεμβασιάς. Η εκκλησία είναι χτισμένη κυριολεκτικά στο άκρο του γκρεμού και δεσπόζει, αφού είναι το μοναδικό λειτουργικό κτίριο της Άνω Πόλης. Χρονολογείται από το 1200 μ.Χ. και στους Βυζαντινούς χρόνους ήταν αφιερωμένη στην Παναγιά Οδηγήτρια. Κατά την Ενετοκρατία μετατράπηκε σε καθολικό ναό και αργότερα, την περίοδο της Τουρκοκρατίας, σε τζαμί. Οι αλλαγές συνοδεύονταν συνήθως με αρχιτεκτονικές προσθήκες. Μετά την επανάσταση του 1821 αφιερώθηκε στην Αγία Σοφία, καθώς θεωρείται ότι ο οκταγωνικός αυτός ναός με τον τρούλο στην κορυφή, είναι πιστό αντίγραφο του ομώνυμου ναού στην Κωνσταντινούπολη.

Στα μελλοντικά έργα ανάπλασής της περιλαμβάνονται ο φωτισμός του Κάστρου αλλά και η κατασκευή του τελεφερίκ που θα συνδέει την Άνω με την Κάτω Πόλη.

Πολύ κοντά στον ναό συναντάμε το λουτρό (χαμάμ), ένα θολωτό κτίσμα της περιόδου της Τουρκοκρατίας. Είναι αξιοσημείωτο ότι σε όλο το νησί δεν υπήρχε καθόλου πόσιμο νερό και η ύδρευση όλης της καστροπολιτείας, και ιδιαίτερα της Άνω Πόλης, βασιζόταν στο βρόχινο νερό. Αυτό συγκεντρωνόταν στις κινστέρνες, μεγάλες δηλαδή υδατοδεξαμενές, που συλλέγαν το νερό της βροχής. Ήταν ορθογώνιες θολωτές κατασκευές, επιχρισμένες με ένα υδραυλικό κονίαμα – το κουρασάνι – που εξασφάλιζε τη στεγανοποίησής τους. Σήμερα, στην Άνω Πόλη σώζονται τρεις μεγάλες δημόσιες κινστέρνες, το Κάτεργο (Galeazza), το Καράβι (Galera) και το Κερατσίνι (Bastarda). Εκτός από τις δημόσιες υπήρχαν και ιδιωτικές στέρνες, που βρίσκονταν χαμηλότερα, στη στάθμη των σπιτιών. Στον δρόμο προς την τετράπυργη Ακρόπολη, όπου βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο του Βράχου, εκτός από τις δεξαμενές, βλέπουμε τα ερείπια του Palazzo, ενός μεγάλου διοικητικού κτιρίου.

Από τις αρχαιολογικές έρευνες συμπεραίνουμε ότι όλος ο οικιστικός ιστός της Άνω Πόλης λειτουργούσε αφενός ως κέντρο διοίκησης και άσκησης εξουσίας και αφετέρου ως καταφύγιο για την προστασία του πληθυσμού σε περίπτωση πολιορκίας.

Μέχρι τη δεκαετία του ‘70 το μεγαλύτερο μέρος της ερειπωμένης Άνω Πόλης ήταν περιφραγμένο και βοσκούσαν κατσίκια, ενώ κάποιες δεκαετίες νωρίτερα προσφερόταν ως βοσκότοπος έναντι ενοικίου. Σήμερα, η ανάπτυξη του τουρισμού και τα τελευταία έργα φέρνουν τους ανήσυχους περιηγητές και εδώ, στην άνω μεριά της Μονεμβασιάς προκειμένου να ανακαλύψουν την ιστορία του τόπου στο σύνολό της.

Η πλούσια χλωρίδα του νησιού δεν επιτρέπει πολλές φορές την εύκολη πρόσβαση σε όλα τα σημεία του πλατώματος της Άνω Πόλης καθώς η βλάστηση, ειδικά την άνοιξη, είναι οργιώδης. Είναι όμως ένα επιπλέον κίνητρο επίσκεψης, αφού εδώ λόγω της ήπιας ανθρώπινης παρέμβασης, πολυάριθμα είδη (πολλές φορές σπάνια) βρίσκουν εδώ πάνω ασφαλές καταφύγιο.

Ολόκληρος άλλωστε ο βράχος, μαζί με τη γύρω περιοχή, ανήκει στο δίκτυο NATURA.

Σε κάθε περίπτωση, αξίζει να αφήσεις για λίγο τον άρτια διατηρημένο μεσαιωνικό κάτω οικισμό και να έρθεις εδώ ψηλά, απολαμβάνοντας νοητά ένα ταξίδι στο παρελθόν με θέα το απέραντο γαλάζιο του ουρανού και της θάλασσας. Γιατί όχι με ένα ποτήρι Μαλβαζία στο χέρι, το περίφημο γλυκό, λιαστό κρασί της Μονεμβασιάς.

 

 

Προτάσεις

0
Shares

Σας αρέσει το site μας?

Ακολουθήστε μας στα social και δεν θα το μετανιώσετε...

0
Shares