Ασκληπιεία

Από τους περισσότερους μελετητές γίνεται αποδεκτό ότι η ιατρική γεννήθηκε στην περιοχή της Αργολίδας, αν και ο Ασκληπιός, o πρώτος γιατρός του αρχαίου ελληνικού κόσμου, γεννήθηκε στις όχθες του Ληθαίου ποταμού, που διασχίζει τη σημερινή πόλη των Τρικάλων. Πατέρας του ήταν, κατά την επικρατέστερη άποψη, ο Απόλλωνας και μητέρα του μια θνητή, η Κορωνίδα (ή η Αρσινόη). Σε ορισμένες περιπτώσεις, αναφέρεται ότι ο πατέρας του ήταν ο Ίσχυς (ή Κύρος), που το όνομά του αποτελεί συχνά προσωνύμιο του γιατρού. Όντας θεός ή θεοποιημένος ήρωας, διδάχθηκε τη θεραπευτική τέχνη από τον κένταυρο Χείρωνα αλλά και από τη θεά Αθηνά, που του προσέφερε δύο ασκούς με το πολύτιμο αίμα της Μέδουσας, με το οποίο μπορούσε να σκοτώσει ή να αναστήσει ανθρώπους… Ο Ασκληπιός ανασταίνει και τον Ιππόλυτο, γιο του μυθικού Θησέα, ο οποίος είχε παραπλανηθεί από τη γυναίκα του πατέρα του, τη Φαίδρα. Ο Δίας τον κεραυνοβόλησε, όταν κατάλαβε ότι η πράξη του εγγονού του ήταν αντίθετη προς τον νόμο της ζωής. Μετά τον θάνατό του ο Ασκληπιός απεικονίζεται στον αστερισμό του Οφιούχου.

Ιερό Απόλλωνα Μαλέατα και Ασκληπιού

Στον λόφο Κυνόρτιον, πίσω από το ξακουστό θέατρο της Επιδαύρου, στα βορειοανατολικά, ήδη από την προϊστορική εποχή υπήρχε ιερό, στο οποίο λατρευόταν μια γυναικεία θεότητα που συνδεόταν με την ίαση. Στην ίδια θέση ιδρύθηκε στην αυγή της αρχαϊκής εποχής ιερό αφιερωμένο στον Απόλλωνα, θεό με θεραπευτικές ιδιότητες, που λατρευόταν εδώ ως Απόλλωνας Μαλεάτας. Η λατρεία τού κυρίως θεραπευτή θεού, του Ασκληπιού, που η μυθική παράδοση τον παρουσιάζει ως αυτόχθονα γιο του Απόλλωνα και της εγγονής του βασιλιά Μάλου της Επιδαύρου, της Κορωνίδας, καθιερώθηκε κατά τον 6ο αι. π.Χ. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Απόλλωνας, μετά την ένωσή του με την Κορωνίδα, φεύγει για τους Δελφούς αφήνοντας πίσω ένα λευκό κοράκι. Όταν εκείνη ερωτεύεται τον Ίσχυ, γιο του Έλατου, εκείνος (ή η αδερφή του Άρτεμη) σκοτώνει με βέλος την Κορωνίδα. Ο Ερμής όμως προλαβαίνει και βγάζει από την κοιλιά της το παιδί που είχε συλλάβει από τον αδερφό του και το εμπιστεύεται στον κένταυρο Χείρωνα. Ο Απόλλωνας καταριέται το λευκό κοράκι, που γίνεται για πάντα μαύρο… Ο αριθμός των προσκυνητών, που ολοένα αυξανόταν, δημιούργησε την ανάγκη ίδρυσης ενός μεγαλύτερου ιερού, ένα χιλιόμετρο περίπου νοτιοδυτικά του Κυνόρτιου. Τα δύο ιερά εξελίχθηκαν παράλληλα, με την επίσημη ονομασία «Ιερόν Απόλλωνος Μαλέατα και Ασκληπιού»: ο Απόλλωνας ήταν η πνευματική πηγή της θεραπείας και ο Ασκληπιός ένα είδος «μεσολαβητή», που κινείται μεταξύ δύο κόσμων, εκείνου των θεών κι εκείνου των ανθρώπων… Στον νέο ιερό χώρο βρισκόταν ο δωρικός ναός του Ασκληπιού, του οποίου είναι σήμερα ορατή μόνο η θεμελίωση. Ο ναός, που περιβαλλόταν από κίονες (περίπτερος), αποτελούνταν από πρόναο και σηκό με εσωτερική κορινθιακή κιονοστοιχία σε σχήμα Π. Οι επιγραφικές μαρτυρίες μάς δίνουν την πληροφορία ότι ο αρχιτέκτονας του ναού λεγόταν Θεόδοτος. Μέσα στον ναό δέσποζε το χρυσελεφάντινο άγαλμα του θεού, έργο του Πάριου γλύπτη Θρασυμήδη. Στο ανατολικό αέτωμα εικονιζόταν η άλωση της Τροίας και στο δυτικό η Αμαζονομαχία. Γύρω από τον ναό είχαν οικοδομηθεί τα υπόλοιπα κτίσματα που συνδέονταν με τη λατρεία του θεού και την τελετουργία της ίασης: το Άβατο, όπου γινόταν η εγκοίμηση των ασθενών, η Θόλος ή Θυμέλη, ένα κυκλικό περίστυλο οικοδόμημα όπου στεγαζόταν η μυστηριακή χθόνια λατρεία του Ασκληπιού, και το κτιριακό συγκρότημα του Τελετουργικού Εστιατορίου, που οικοδομήθηκε κατά την ελληνιστική περίοδο. Σε αυτό το συγκρότημα υπήρχαν το κυρίως κτίριο του Εστιατορίου, το μνημειώδες Πρόπυλό του, που λίγα χρόνια αργότερα μετατράπηκε σε ναό της Υγείας, το Ωδείο στον χώρο της περίστυλης αυλής και μια Κρήνη στα νοτιοανατολικά, καθώς το νερό ήταν απαραίτητο για οποιαδήποτε ιαματική διαδικασία. Ο κεντρικός χαρακτήρας της λατρείας ίσως διαδραματιζόταν εδώ καθώς, σύμφωνα με τη γραπτή παράδοση, υπήρχε παρουσία του Ασκληπιού (Θεοφάνια) στα τελετουργικά γεύματα, που προσέφεραν δύναμη, υγεία κι ελπίδα στους προσκυνητές.