Βελίνα

Αναχωρώντας από το Κιάτο προς το ορεινό τµήµα της Κορινθίας, σε είκοσι λεπτά φθάνεις στο σταυροδρόµι της Χούνης. Η ταµπέλα µε την ονοµασία του χωριού σε κατευθύνει σ’ έναν στενό και έντονα ανηφορικό δρόµο, που δεν προϊδεάζει για τη µοναδική οµορφιά του. Η λέξη Βελίνα (Velyna) είναι σλαβικής προέλευσης και σηµαίνει χλοότοπος ή τόπος πολύµορφος. Το µέρος υπάρχει µε την ίδια ονοµασία από την απογραφή των Ενετών, που σώζεται στο ανέκδοτο Αρχείο Nani (1703-5 µ.Χ.). Η φυσική πύλη του χωριού, µε ψηλή βλάστηση µαύρης πεύκης και ελάτων, σε καλωσορίζει. Τα λίγα λεπτά οδήγησης στο βαθύ πράσινο του δάσους είναι το πέρασµα προς το χωριό. Στη συνέχεια, ο δρόµος µετατρέπεται σ’ ένα νοερό σύνορο µεταξύ του απέραντου κάµπου που προβάλλει στο δεξί µας χέρι, και του πυκνού δάσους που συνεχίζει στα αριστερά µας και σκεπάζει το µικρό χωριό των 136 µόνιµων κατοίκων. Η θερµοκρασία έχει αλλάξει καθώς βρισκόµαστε πλέον στα 950 µ. υψόµετρο, που προσδίδει και την καθαρά ορεινή φυσιογνωµία του χωριού χαρίζοντάς του µοναδική θέα προς τον Κορινθιακό κόλπο.

Το παλιό χωριό βρισκόταν στην τοποθεσία Χαλµπούρανι, νοτιοδυτικά της σηµερινής του θέσης. Σε αυτή την αµφιθεατρική πλαγιά, εντοπίστηκαν ερείπια ενός οικισµού που φαίνεται να αυξήθηκε πληθυσµιακά στα τέλη του 16ου αιώνα, µε την άφιξη των Αρβανιτών, οι οποίοι έφθασαν ως µισθοφόροι στην Πελοπόννησο επιτηρώντας τις ενετικές περιοχές και εκτοπίζοντας τους Σλάβους. Η µετακίνηση των Αρβανιτών έγινε σταδιακά από την Αυλώνα µέσω Ιτέας και, όπως αφηγούνται οι σηµερινοί κάτοικοι, η αρχική τους εγκατάσταση στο ορεινό τµήµα της Κορινθίας πραγµατοποιήθηκε στην περιοχή µε την ονοµασία Πίκεζα, πάνω από το σηµερινό χωριό Κεφαλάρι, γνωστό και ως Ντούσια.

Όταν οι µύθοι βρήκαν τον τόπο τους

Η περιοχή είχε έντονους αγέρηδες. Η λαϊκή φαντασία γέννησε το µύθο ότι τα βράδια ακουγόταν µια βοή, το «λάβωµα» (=ξωτικό). Έτσι οι κάτοικοι εγκατέλειψαν τον τόπο και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Στύλια, πίσω από τον Προφήτη Ηλία, στη βόρεια άκρη του κάµπου του σηµερινού χωριού. Το κλίµα αυτού του τόπου, που βρισκόταν σχεδόν όλο το χρόνο στη σκιά, προκαλούσε αρρώστιες, και για άλλη µια φορά γεννήθηκε ένας νέος µύθος, αυτός της νεκρής νύφης που έγνεθε τη ρόκα της δίπλα στο τζάκι του κάθε σπιτιού. Κουβαλώντας µύθους, η συγκεκριµένη οµάδα των Αρβανιτών κάνει την τελευταία στάση της στο Χαλµπούρανι, στη Βελίνα. Από τα οθωµανικά χρόνια, η προφορική παράδοση διασώζει ότι η γυναίκα του Μπέη, που µάζευε τους φόρους της περιοχής, γέννησε την ίδια εποχή µε την Πυθαρού (γυναίκα µε µεγάλο πύγος, παραφθορά της λέξης), που ζούσε στο παλιό χωριό. Η γυναίκα του Μπέη πλάκωσε στον ύπνο της το µωρό και για να µη µαθευτεί, πήρε το µωρό της Πυθαρούς. Αυτή µε τη σειρά της την εκβίαζε αποσπώντας της µεγάλα χρηµατικά ποσά (λίρες). Όταν το παιδί µεγάλωσε, έµαθε την αλήθεια και συµµετείχε στον απελευθερωτικό αγώνα υπέρ της Ελλάδας. Στις αρχές του 19ου αιώνα, το νερό στέρεψε στις δύο βρύσες του χωριού και οι Βελινιάτες µεταφέρθηκαν στη σηµερινή θέση του, όπου προϋπήρχαν νεροτριβές, µαρτυρώντας την έντονη παρουσία του νερού στην περιοχή. Οι κάτοικοι του χωριού κατά την περίοδο του 1821 αλλά και στα προεπαναστατικά χρόνια πολέµησαν υπό την ηγεσία των Νοταραίων, επιφανούς οίκου των Τρικάλων Κορινθίας. Όταν γύριζαν, έκρυβαν τα ασηµένια όπλα τους (τουφέκια) σε «χουστές», τρύπες στο βράχο. Το 1912, η Βελίνα έγινε κοινότητα. Το πλούσιο οξυγόνο, τα κρυστάλλινα νερά και η προθυµία των κατοίκων της για γνώση και πολιτισµό προσέλκυσαν στα τέλη του 1927 τον σπουδαίο ποιητή, θεατρικό συγγραφέα και µεταφραστή Βασίλη Ρώτα. Με δική του πρωτοβουλία άρχισαν να πραγµατοποιούνται παραστάσεις Λαϊκού Θεάτρου, που διήρκησαν έως τον Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο. Κάθε καλοκαίρι, σκηνοθετούσε έργα ειδυλλιακά, όπως «Ο Αγαπητικός της Βοσκοπούλας», «Η Γκόλφω» κ.ά. Το εισιτήριο ήταν αυγά, φακή και τοπικά προϊόντα, και µερικές φορές ένα δίδραχµο, που δινόταν από κάποιον εύπορο συνήθως παραθεριστή. Τα έσοδα πήγαιναν στην κοινότητα. Ο πόλεµος ωστόσο διέκοψε βίαια αυτήν τη µοναδική για την ιστορία του χωριού δράση. Η ξεχωριστή οµορφιά του τόπου συνεχίζει ωστόσο να εµπνέει καλλιτέχνες µέχρι τα σύγχρονα χρόνια. Ο κόσµος των σκιών, των αερικών και των ανεξήγητων φωνών της περιοχής, που πηγάζει από τη λαϊκή φαντασία, αποτυπώνεται στο µυθιστόρηµα «Εκατό δρόµοι και µία νύχτα» (1997) της καταξιωµένης Αλεξανδρινής συγγραφέως Ευγενίας Φακίνου.