Η υδάτινη αδελφή της Νέδας, του ετέρου θηλυκού ποταμού της χώρας, αναβλύζει μέσα από τον απόκρημνο Ελικώνα, χαρίζοντας ζωή και αίγλη σε μια άλλη κόρη, την πανέμορφη Λιβαδειά. Η μαγική τοποθεσία της, με τη βαθιά ιστορία και τις μυθικές καταβολές, φυλά για μας μια αποκαλυπτική διαδρομή μέσα στον χώρο και τον χρόνο, στα βάθη της γης και της ψυχής κι ένα καλά κρυμμένο μυστικό…
 

Αντικρύζοντας τις αχανείς καλλιεργήσιμες εκτάσεις του κάμπου της Κωπαΐδας δεν μπορώ παρά να κάνω τον συνειρμό: Μήπως απ’ αυτά τα απέραντα λιβάδια που απλώνονται σαν καταπράσινο χαλί μπροστά της πήρε το όνομά της τελικά η πόλη; Η μονοτονία του χρώματος της βλάστησης σπάει από τα ολάνθιστα δέντρα, που ξεπετάγονται σποραδικά: Είναι τέλος του χειμώνα και ντύνονται με το λευκό νυφικό τους φόρεμα. Η βροχή που ηχεί μουσικά, πέφτοντας απαλά στη μεταλλική επιφάνεια του οχήματος, δεν μπορεί να μειώσει το μεγαλείο της ομορφιάς του φυσικού τοπίου. Το μάτι χάνεται, γαληνεύοντας μέχρι τις μακρινές βουνοκορφές που ορίζουν την πεδιάδα. Στα αριστερά σου η οροσειρά του Ελικώνα. Με πορεία παράλληλη προς τα βουνά, στο τέλος του κάμπου καταλήγεις στην πρωτεύουσα της Βοιωτίας, την περίφημη Λιβαδειά. Χτισμένη αμφιθεατρικά σε λοφοπλαγιές, θυμίζει μεγάλο ορεινό χωριό, παρότι είναι πόλη 30.000 και πλέον κατοίκων.

Κρύα

Διασχίζοντας τον αστικό ιστό φτάνεις γρήγορα στην καρδιά της πόλης, την περιοχή της Κρύας. Είναι το πιο τουριστικό κομμάτι της πόλης αλλά και το πιο όμορφο. Τα γραφικά μαγαζάκια γύρω από το διαμορφωμένο πάρκο με τα γεφυράκια και τις κατασκευές του παρελθόντος, τον παλιό νερόμυλο και τη νεροτριβή, ενώνονται αρμονικά για να συνθέσουν έναν υπέροχο χώρο αναψυχής. Τόπος μοναδικού αισθητικού κάλλους προσφέρει αγαλλίαση σ’ όποιον τον επισκεφθεί. Εδώ θα ξαποστάσεις, απολαμβάνοντας τη γλύκα του τοπίου.

Με τα πλούσια τρεχούμενα νερά και τα καταρρακτάκια δίπλα από τα αιωνόβια πλατάνια, το ποτάμι, η Έρκυνα, διασχίζει την Κρύα γεμίζοντάς σε δροσιά και γαλήνη. Ακολουθώντας τον ρου του ποταμού προς την πόλη, το σκηνικό θυμίζει κάτι από Βενετία με τα κτίρια να ορθώνονται κυριολεκτικά δίπλα στο ποτάμι και να το αγκαλιάζουν! Ένας μαγευτικός περίπατος με συντροφιά το νερό. Άλλοτε περνάς κάτω από γέφυρες, άλλοτε συναντάς ανοίγματα με ευρύχωρες πλατείες. Αφού χορτάσεις εικόνες, επιστρέφεις στην Κρύα για να ακολουθήσεις το ποτάμι προς το βουνό και προχωρώντας προς το… άδυτο, καταδύεσαι στον μύθο.

Η λευκή προτομή, που βρίσκεται μέσα στο ποτάμι μπροστά από το καφέ Ξενία, είναι μια εικόνα τόσο όμορφη που σίγουρα θα σου τραβήξει την προσοχή. Είναι το σημείο απ’ όπου αναβλύζουν οι πηγές μαζί και τα εύλογα ερωτήματα. Το πέτρινo πρόσωπο ανήκει στη νύμφη Έρκυνα, που σύμφωνα με τον μύθο, έπαιζε εδώ, στο ιερό άλσος του πατέρα της Τροφώνιου, παρέα με την Περσεφόνη, κόρη της Δήμητρας και βασίλισσας του κάτω κόσμου. Η χήνα της Έρκυνας κρύφτηκε σε μια σπηλιά και τα δυο κορίτσια που την αναζητούσαν, την είδαν κοντά σε μια πέτρα που ακτινοβολούσε. Σηκώνοντάς την, απελευθερώθηκε το νερό του ποταμού που πήρε το όνομα της νύμφης και ζωοδοτεί την πόλη μέχρι και σήμερα. Από τα έγκατα του κόσμου έρχεται η ζωή και φεύγοντας από αυτήν επιστρέφουμε στη γη που γεννά νέα ζωή, όλα σε έναν αέναο κύκλο.

 

 
Ο Πύργος της Ώρας φωτισμένος.
Το ανοικτό πέτρινο θέατρο, η Έρκυνα και στο βάθος η Λιβαδειά.
Το παρεκκλήσι της Αγίας Ιερουσαλήμ φωλιάζει μέσα στον βράχο.
Η Λιβαδειά με το κάστρο της.
Ο παλιος ξυλόφουρνος στον παραδοσιακό φούρνο Γουργιώτη.

Η δοκιμασία του Τροφωνίου ισοδυναμούσε με τον απόλυτο τρόμο, διάβαινες την πύλη και βρισκόσουν στον Άδη. Ήθελε κότσια για να την περάσεις αλλά αυτό προφανώς σου άλλαζε όλη σου τη θεώρηση για τη ζωή…

Τροφώνιο Άντρο

 

Απέναντι ακριβώς από την πέτρινη Έρκυνα και δίπλα στον περίτεχνο Καταλανικό Πύργο, που βρίσκεται στη βάση του Κάστρου της πόλης, θα διακρίνεις την επονομαζόμενη σπηλιά του Τροφωνίου. Εσοχές στον κάθετο βράχο για τα αναθήματα της αρχαιότητας μαζί με ένα σφραγισμένο σήμερα άνοιγμα που υποδεικνύει την ύπαρξη σπηλιάς, μας παραπέμπουν στο θρυλικό Μαντείο του Τροφωνίου. Προσωπικότητα-σύμβολο ως σήμερα για τους κατοίκους της Λειβαδιάς, ο Τροφώνιος υπήρξε ξακουστός αρχιτέκτονας της αρχαιότητας, ήρωας και χθόνιος θεός της μαντικής, της γονιμότητας και της θεραπευτικής τέχνης. Γιος του Απόλλωνα, κατά μια εκδοχή, ανέλαβε με τον αδερφό του Αγαμήδη να φτιάξει τον ναό του πατέρα του στους Δελφούς. Η αμοιβή που τους πρόσφερε ήταν ένας ωραίος… θάνατος (!) και ακολούθως η θεοποίηση. Ως θεός της μαντικής, ο Τροφώνιος έδινε χρησμούς στο Μαντείο του, που βρίσκονταν μέσα στη γη, κάπου στο ιερό του άλσος, που σύμφωνα με τον Παυσανία κι άλλους περιηγητές της αρχαιότητας, εκτεινόταν από την Κρύα ως τον γειτονικό λόφο του προφήτη Ηλία. Στον λόφο αυτό βρίσκονται ως σήμερα και τα εναπομείναντα τμήματα του ημιτελούς ναού του Διός. Παρά τις πάμπολλες έρευνες, η ακριβής θέση της εισόδου του Μαντείου δεν έχει ανακαλυφθεί. Ήταν ένα από τα πέντε πιο σημαντικά Μαντεία της αρχαιότητας και λειτούργησε χωρίς διακοπή για πολλούς αιώνες, μέχρι που σταμάτησε υποχρεωτικά στα χρόνια του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α’, όταν όλες οι τελετουργικές λατρείες απαγορεύτηκαν.

Οι χρηστηριαζόμενοι προετοιμάζονταν για αρκετές ημέρες προσφέροντας θυσίες στους θεούς. Στην προετοιμασία περιλαμβανόταν, μεταξύ άλλων, καθαρισμός στα κρύα νερά της Έρκυνας, συγκεκριμένη δίαιτα και παραμονή στην ιερή οικία του Αγαθού Δαίμονα και της Αγαθής Τύχης – το αντρόγυνο που χάριζε στους θνητούς ευδαιμονία. Ύστερα, έπιναν νερό από τις πηγές της Λήθης και της Μνημοσύνης. Από της Λήθης για να ξεχάσουν τα έως τότε εγκόσμια, τις έγνοιες και τις σκοτούρες τους, προκειμένου να εισέλθουν στη δοκιμασία με τον νου καθαρό, κι από της Μνημοσύνης για να θυμούνται τα πάντα από τη δοκιμασία και μετά. Όταν ήταν έτοιμοι κατέβαιναν σε ένα κυλινδρικό βάραθρο, τον Λάκκο του Αγαμήδη. Στη βάση του υπήρχαν φίδια κι έτσι όποιος κατέβαινε, προκειμένου να τα εξευμενίσει, κρατούσε μελόπιτες στα δυο του χέρια. Έπειτα ξάπλωνε κι έβαζε τα πόδια του ως τα γόνατα μέσα σε ένα άνοιγμα. Από αυτό το άνοιγμα κάποια στιγμή η γη τον ρουφούσε, οπότε ξεκίναγε η υπερβατική εμπειρία, που μπορούσε να κρατήσει για ώρες, κάποιες φορές και για ημέρες, μέχρι η γη να τον ξεβράσει από το ίδιο ακριβώς άνοιγμα. Όποιος τη βίωνε έβγαινε σε κατάσταση σοκ, έχοντας χάσει το γέλιο του. Τότε οι ιερείς τον έβαζαν να καθίσει στον Θρόνο της Μνημοσύνης, εκείνος τους διηγούταν την εμπειρία του και αυτοί ερμήνευαν τον χρησμό. Τον παραλάμβαναν έπειτα οι συγγενείς του, βοηθώντας τον να συνέλθει στο ιερό του Αγαθού Δαίμονα και της Αγαθής Τύχης.

Την εμπειρία του έπρεπε να την κρατήσει επτασφράγιστο μυστικό, δεν επιτρεπόταν να την μοιραστεί με κανέναν. Παραβίαση του όρκου σήμαινε ότι θα γνώριζε σύντομα θάνατο. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Τίμαρχος δεν κράτησε τον λόγο του και είπε τα τεκταινόμενα στους μαθητές του Σωκράτη. Ο ίδιος ο Σωκράτης έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τα λεγόμενά του, παρότι συνήθως αδιαφορούσε για τέτοιου είδους θρησκευτικές λατρείες. Μετά την αποκάλυψη αυτή, μέσα σε ένα τρίμηνο, ο Τίμαρχος πράγματι πέθανε. Ο ίδιος περιγράφει πως στην αρχή ένιωσε σα να πετάει σε απόλυτο σκοτάδι, για να βρεθεί έπειτα σε ένα έναστρο σύμπαν, όπου έθεσε τα φλέγοντα ερωτήματα περί της ύπαρξης και διδάχθηκε για την ουσία της ψυχής. Οι αρχαίοι πίστευαν ότι απ’ τις ψυχές που έχουν απωλεσθεί στον κάτω κόσμο μπορείς να μάθεις τα μελλούμενα, γι’ αυτό και υπήρχαν αρκετά νεκρομαντεία στην αρχαιότητα, με σημαντικότερο αυτό του Τροφωνίου.

Η δοκιμασία του Τροφωνίου ισοδυναμούσε με τον απόλυτο τρόμο, διάβαινες την πύλη και βρισκόσουν στον Άδη. Ήθελε κότσια για να την περάσεις αλλά αυτό προφανώς σου άλλαζε όλη σου τη θεώρηση για τη ζωή… Ήταν ταυτόχρονα θεραπεία (σωματική και ψυχική), μύηση, εξαγνισμός, χρησμός, γνώση, συνειδητοποίηση. Σαν να σπας τα δεσμά της πραγματικότητας και να έρχεσαι σε επαφή με το αιώνιο. Πεθαίνεις με ένα τρόπο, για να αναγεννηθείς…

Αναθηματικά κοιλώματα που σχετίζονται με το μαντείο του Τροφωνίου.
Το άγαλμα της Δανάης στην κρύα.
Ο μύλος της Νεροτριβής. Στο κτίριο σήμερα στεγάζεται το Ιστορικό και Εθνολογικό Μουσείο.
Το ποτάμι μέσα στην πόλη.

Ζωοδόχος πηγή

 

Έχοντας αφήσει πίσω τη σπηλιά, τις σκέψεις και την έρευνα, σαν να έχεις περάσει κι ο ίδιος με τη φαντασία σου τη διαδικασία της μύησης, συνεχίζεις τον δρόμο προς το βουνό. Η ομορφιά της φύσης μες στο φαράγγι της Έρκυνας είναι κι αυτή μεθυστική. Αριστερά σου, κάθετα προς τον ουρανό, ορθώνεται ο Ελικώνας, ψηλά, αντικρύζεις το εκκλησάκι της Αγίας Ιερουσαλήμ και στα δεξιά σου τον λόφο του κάστρου με την Αγία Σοφία στην κορφή. Στη διαδρομή σου στο φαράγγι, συναντάς το σύγχρονο ανοιχτό πέτρινο θέατρο με την υπέροχη ακουστική. Ελάχιστος κόσμος κυκλοφορεί εδώ, ένα πραγματικό ησυχαστήριο. Σκέφτεσαι τους ανθρώπους που έχουν δίπλα τους ένα τέτοιο παράδεισο κι όμως μοιάζει να αδιαφορούν να τον επισκεφτούν,  ίσως ακριβώς επειδή τον έχουν στα πόδια τους!

Λίγα μέτρα πιο κάτω αρχίζουν τα σκαλιά. Διαβαίνεις το κατώφλι με την επιγραφή «Ζωοδόχος Πηγή». Τι άλλο θα μπορούσαν να ήταν τα κρύα νερά της Έρκυνας, εκτός από υγεία και ζωή; Είναι η άλλη, πολύ εύστοχη, ονομασία της Αγίας Ιερουσαλήμ, που θωρεί το Κάστρο κι όλη τη Λειβαδιά από ψηλά σε μια εσοχή του μονολιθικού όγκου – αετοφωλιά πραγματική! Για να τη φτάσεις όμως έχεις να ανέβεις 700 σκαλιά… Μαζεύεις τα κουράγια σου και παίρνεις σιγά σιγά τον δρόμο. Όσο ανεβαίνεις, ολοένα αποκαλύπτεται η πόλη κι ο κάμπος στο βάθος. Η βλάστηση είναι υπέροχη και η διαδρομή απολαυστική. Το βουνό κούφιο, γεμάτο ανοίγματα και στο μέσο της διαδρομής συναντάς γούρνες με νερό που υποδηλώνουν πηγές. Το ίδιο και μέσα στο εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής, νερό που θεωρείται αγίασμα. Κάνοντας αναπόφευκτες συνδέσεις μέσα στο μυαλό σου, φαντάζεσαι υπόγεια περάσματα φτάνοντας με τον νου ως τις πηγές της Λήθης και της Μνημοσύνης…

Τα σύννεφα ανοίγουν κι εκεί ψηλά, σαν αετόπουλο, θωρείς τη Λιβαδειά να στραφταλίζει στο φως του ήλιου. Σύμφωνα με μια φήμη, το όνομά της προήλθε από το Λέβις (λέβητας) και τον Άδη, τα καζάνια της κόλασης δηλαδή! Δεισιδαιμονία την εποχή της μετάβασης, τότε που ακόμα λειτουργούσε το Μαντείο και σχηματιζόταν η νέα χριστιανική θρησκεία που εξόρκιζε ό,τι παγανιστικό. Στις μέρες μας, που παλιοί και νέοι θεοί μοιάζει να πεθαίνουν στον βωμό της επιστήμης, καλό είναι να θυμόμαστε ότι είμαστε ένα με τη φύση και κοντά της πάντα νιώθουμε πιο κοντά στην αλήθεια. Που και που οφείλουμε να στεκόμαστε για να αφουγκραστούμε τι έχει να μας πει. Όσο κι αν διψάμε να τα ανακαλύψουμε, τα μυστικά της είναι άπειρα σαν της νυχτιάς τα άστρα!

 

Η προτομή της νύμφης Έρκυνας μέσα στα νερά.
Απολαμβάνοντας το ποτάμι.
Η άκρη της πόλης όπως φαίνεται από το φαράγγι της Έρκυνας.

Προτάσεις

info's

Την Έρκυνα, αλλά και τα υπόλοιπα αγάλματα που κοσμούν το ποτάμι, τα έχει δωρίσει ο  Λειβαδίτης καλλιτέχνης Σπύρος Γουργιώτης. Μια επίσκεψη στον μοναδικό παραδοσιακό φούρνο του, με τα υπέροχα αρτοπαρασκευάσματα, κοντά στην περιοχή της Κρύας και μια επιπλέον γνωριμία με το έργο του, είναι εκ των ων ουκ άνευ! Ο πύργος της Ώρας δεσπόζει πάνω από τη Λιβαδειά. Τον δώρισε ο Λόρδος Έλγιν και γι’ αυτόν τον λόγο πολλοί υποψιάζονται πως εκτός από τα γλυπτά του Παρθενώνα, μπορεί να «εξαφάνισε» και ευρήματα σχετικά με το μαντείο.Για την κατασκευή του κάστρου από τους Καταλανούς, χρησιμοποιήθηκαν υλικά από την αρχαία πόλη. Ίσως και για τον λόγο αυτό να μην έχουν βρεθεί στοιχεία για το μαντείο. Αν και πιο σύγχρονο, το ίδιο το κάστρο είναι ένα ιδιαίτερα όμορφο μνημείο και μια επίσκεψη ως εκεί σίγουρα σε αποζημιώνει!Η Λειβαδιά φημίζεται για το πεντανόστιμο σουβλάκι της και τα ψητοπωλεία της με αποκορύφωση τους εορτασμούς του Πάσχα, όπου όλη η πόλη μετατρέπεται σε μια τεράστια ψησταριά! 

Θα το βρείτε στο

τεύχος 132

0
Shares

Σας αρέσει το site μας?

Ακολουθήστε μας στα social και δεν θα το μετανιώσετε...

0
Shares