Από τη Νέα Καρβάλη στο Γκέλβερι

Το ταξίδι μας ξεκινά από το παραθαλάσσιο ομορφοχώρι Νέα Καρβάλη της Καβάλας, όπου εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες που άφησαν την παλιά Καρβάλη ή Γκέλβερι. Οι Καρβαλιώτες τότε έφυγαν παίρνοντας μαζί τους ό,τι μπορούσαν να σώσουν, παραδοσιακά ρούχα, τα μουσικά τους όργανα, εικόνες, συγγράμματα. Τα κειμήλια στεγάζονται στη Στέγη Πολιτισμού Νέας Καρβάλης, που ιδρύθηκε το 1981 και το 1997 βραβεύτηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Μουσείων ως ένα από τα πέντε καλύτερα θεματικά μουσεία της Ευρώπης. Τα εκθέματα μας οδηγούν βήμα βήμα στους προηγουμένους αιώνες, στη δύσκολη ζωή μέσα στους τρωγλοδυτικούς οικισμούς της Καππαδοκίας. Προβάλλουν τον μόχθο των ανθρώπων, υμνούν τα έργα των χεριών της μάνας Καππαδόκισσας, τιμούν τον ιδρώτα του ταλαντούχου κεραμιστή, του σιδηρουργού, του αγρότη, του παπλωματά, αλλά και το μοναστικό κίνημα που λάμπρυνε την παλιά τους πατρίδα, τη σύνδεση της ορθοδοξίας με τη πολιτισμική συνέχεια των Ελλήνων όπου γης. Εδώ φυλάσσεται το αντίδωρο που μοιράστηκε στην τελευταία Θεία Λειτουργία που έγινε στον Αϊ-Γρηγόρη της παλιάς Καρβάλης, πριν από τον ξεριζωμό. Εδώ και οι φορεσιές από το Προκόπι, τη Σινασό, τη Καισαρεία, τη Νίγδη, το Ικόνιο, τη Νεάπολη. Νυφικές, καθημερινές, καθώς και οι αριστοκρατικές που φοριόντουσαν μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα. Ακόμη και σήμερα, οι γιαγιάδες ανοίγουν τα σεντούκια τους και προσφέρουν πολύτιμα σκεύη και αντικείμενα στο ζεύγος Βάσως και Καπλάνη Ιωσηφίδη, που εδώ και τριάντα χρόνια έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στη Στέγη Πολιτισμού Νέας Καρβάλης. Μια αξιόλογη συλλογή από αυτές του μουσείου αποτελούν τα μουσικά όργανα, που σε κάθε γιορτή χαρίζουν τον νοσταλγικό τους ήχο. Στις παρέες, καθετί που μπορούσε να βγάλει ήχο είχε τη χρήση οργάνου, από ξύλινα κουτάλια, ποτηράκια του ούζου, κομπολόγια, ακόμη και άδειες τσαντίλες τυριού ή τα βαρέλια. Στη δεύτερη αίθουσα, απεικονίζεται η καθημερινή ζωή: αμόνια σιδεράδων, τεντζερέδες, δακρυοσυλλέκτες, τα περίφημα καρβαλιά, δηλαδή οι κανάτες του νερού, η τοξάρα, βασικό εργαλείο του παπλωματά από το Μιστί. Πόση σχέση έχει με την πάτρια γη του τούτος ο λαός, που σώζει ακόμη και ένα αγκάθι του οποίου έπαιρναν το ρετσίνι! Στην τρίτη αίθουσα, εκτίθενται αγιογραφημένες εικόνες και συγκινεί το «τελευταίο αντίδωρο». Ένα πετρωμένο κομμάτι από πρόσφορο της τελευταίας Θείας Λειτουργίας στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Γρηγορίου, που έγινε στις 15 Αυγούστου 1924, πριν φύγουν για πάντα οι Έλληνες Καππαδόκες από τον τόπο τους, υπακούοντας στις αποφάσεις της Συνθήκης της Λωζάνης. Πάνω από το παραλιακό χωριό των 5.500 κατοίκων, κρέμεται πάνω σε λόφο το πετρόχτιστο Ακόντισμα. Ήταν ένα τσιφλικοχώρι, που μαζί με τις γύρω εκτάσεις το δώρισε το 1924 ο ευεργέτης Ιωάννης Σισμάνογλου σε πρόσφυγες από την Καππαδοκία. «Ανασυγκροτήσαμε από τα θεμέλιά του το Τσιρπιντί, όπως ονομαζόταν ο οικισμός επί Τουρκοκρατίας. Από το 2000, ο τόπος μας υπηρετεί τον πολιτισμό και τον τουρισμό. Σε σπηλιά της περιοχής αναβιώνουμε την αυθεντική μορφή του Άγιου Βασίλη από τη Καισάρεια, που δεν έχει καμία σχέση με τον στρουμπουλό γεροντάκο με τους τάρανδους. Εδώ συναντιούνται οι Καππαδόκες όλου του κόσμου και τιμούν και ξεχασμένους αγίους, όπως τον Άγιο Μάμαντα. Στο παλιό σχολείο, ξένοι επιστήμονες που εργάζονται στις ανασκαφές του αρχαίου πολίσματος, διδάσκονται ελληνική γλώσσα και ιστορία», λέει ο Καπλάνης Ιωσηφίδης. Το παλιό χάνι αναστηλώθηκε. Λουλακί και πράσινα χρώματα στα πορτοπαράθυρα, κιλίμια στους σοφράδες, τριανταφυλλιές στα περβάζια. Στον χτιστό του φούρνο μοσχοβολά το ζυμωτό ψωμί της κυρα-Μαλάμως και οι περίφημες χορτόπιτές της. Τρυπώνουμε στο κελάρι για καφέ και μετά για οίνο με μεζέ στο εντυπωσιακό «Οκτάγωνο», απολαμβάνοντας με φαντασία τα παλιά έπιπλα πλάι στο αρχοντικό τζάκι του εστιατορίου και δοκιμάζοντας εδέσματα, γλυκά και ηδύποτα χειροποίητα. Να σημειώσουμε ότι το Ακόντισμα είναι ένα χωριό που φτιάχτηκε εκ νέου, ίδιο με την αρχιτεκτονική του Γκέλβερι, όπου τα σπίτια είναι ξενώνες, ενώ στα σοκάκια ακούγονται μουσικές από την Καππαδοκία. Στο παλιό νταμάρι έχουμε το αμφιθέατρο, όπου εδώ και 35 χρόνια, τα καλοκαίρια διεξάγεται το Διεθνές Λαογραφικό Φεστιβάλ «Ήλιος και πέτρα». Παραπάνω η εκκλησία της Αναλήψεως, πιστό αντίγραφο της ομώνυμης καππαδοκικής εκκλησίας. Στην παραλία της Νέας Καρβάλης, οι ταβερνιάρηδες μάς χορταίνουν με ψαρόσουπα και φρεσκότατα θαλασσινά. Δοκιμάστε και καππαδοκικό κουλακλί-μαντί (ζυμάρι με κιμά, σερβιρισμένο με γιαουρτόσκορδο) σε ντόπιο μαγειρείο, μπουγάτσα και, φυσικά, τους περίφημους κουραμπιέδες και τα σοροπιαστά.