Σαλαμίνα

Η Σαλαμίνα είναι γνωστή σε όλους μας (από τα χρόνια στο Δημοτικό) για μία από τις σημαντικότερες στρατιωτικές συγκρούσεις στην παγκόσμια ιστορία, τη

ναυμαχία ανάμεσα σε Πέρσες και Έλληνες. Η αγαπημένη ταξιδιωτική εταιρία οργάνωσε έναν διάπλου των Στενών, ώστε να ζήσουμε το χρονικό της ναυμαχίας στα ίδια τα μέρη, όπου διεξήχθη. Εγώ προτιμώ να λέω μια κρουαζιέρα στον Σαρωνικό με τελικό προορισμό την Κούλουρη. Για τους λίγους που δεν το ξέρουν, η Σαλαμίνα έχει και το «παρατσούκλι» της. Η ψυχή μου πάει εκεί, στην Κούλουρη, καθώς ένας τρομερός ήχος ακούγεται. Η μηχανή του πλοίου παίρνει μπροστά και ο άνεμος αρχίζει να χτυπά πιο δυνατά. Όπως και η καρδιά μας από την ανυπομονησία. Μαζί μας είναι ο κ. Αριστοτέλης, ένας παθιασμένος διπλωματούχος ξεναγός, ο ειδικός που χρειαζόμαστε για να μας κατατοπίσει στο τι βλέπουμε γύρω μας καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού.

Η φωνή του μας συνεπαίρνει, όταν ξεκινά να μας αφηγείται για τον Λέοντα του Πειραιά, την αιτία που το επίνειο της πρωτεύουσας λέγεται και Πόρτο Λεόνε. Σήμερα το αντίγραφό του κοσμεί την είσοδο του λιμανιού, αφού το αυθεντικό βρίσκεται, κλεμμένο κι αυτό, στον ναύσταθμο της Βενετίας. Ύστερα, μας καλεί να παρατηρήσουμε στα δεξιά μας τα ερείπια της Ηετιώνειας Πύλης, ενός τείχους που κατασκεύασαν στα αρχαία χρόνια οι Πειραιώτες, ώστε να ελέγχουν ποιος μπαίνει και βγαίνει από το λιμάνι. Όσο ο κ. Αριστοτέλης (μα πόσο κατάλληλο όνομα για ξεναγό που μας ταξιδεύει στα κλασσικά χρόνια της αρχαιότητας!) μας μιλά, το θαλασσινό αεράκι με συνεπαίρνει και ενώ βρίσκομαι λίγα μέτρα από την πολύβουη πρωτεύουσα, νομίζω πως είμαι μίλια μακριά στο ανοιχτό πέλαγο, εγώ και οι σκέψεις μου. Ελευθερία. «Liberty!», φωνάζει ο ξεναγός μας, και αρχίζω να πιστεύω πως έχει μπει στο μυαλό μου. Τελικά, προς ανακούφισή μου, με σκουντάει δείχνοντάς μου το θρυλικό πλοίο που, αραγμένο στο λιμάνι, διηγείται την ιστορία της Ελλάδας. Περίπου 2.700 τέτοια πλοία ναυπηγήθηκαν στις Η.Π.Α., την περίοδο του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, για την εμπόλεμη Ευρώπη (εξού και το όνομα) και το 100 από αυτά δόθηκαν στη χώρα μας για να ανασυγκροτηθεί η κατεστραμμένη ναυτιλία της (600 συνολικά πλοία τα διαχειρίστηκαν ελληνικά χέρια). Σήμερα υπάρχουν μόνο τέσσερα σε όλο τον κόσμο κι ένα από αυτά ορθώνεται σαν περήφανη γηραιά κυρία μπροστά μας. Το 80χρονο Liberty σήμερα είναι μουσείο και μας δίνει μια σπάνια ευκαιρία να σκεφτούμε την απόσταση που έχει διανύσει η Ελλάδα από το τέλος του πολέμου μέχρι σήμερα και τον τρόπο που η θάλασσα διαμόρφωσε τη συλλογική μας ταυτότητα.

Ανοιγόμαστε στο καταγάλανο πέλαγο. Το πλοίο είναι γεμάτο οικογένειες με παιδιά κάθε ηλικίας που θέλουν απεγνωσμένα να καλύψουν την έμφυτη περιέργειά τους. Ένα από αυτά, ρωτά δίπλα μου τον μπαμπά του για μια κολώνα που φαίνεται από μακριά. Εκείνος του απαντά: «Α, είναι ο τάφος του Θεμιστοκλή!» κι εγώ ενδόμυχα σκέφτομαι την ιστορική του φράση απέναντι στον Ευριβιάδη των Σπαρτιατών. «Πάταξον μεν, άκουσον δε». Ακριβώς μπροστά μας, η εννιάμετρη στήλη που θρυλείται πως δείχνει τον τάφο του Θεμιστοκλή, του ανθρώπου που ενέπνευσε τη ναυπήγηση των τριήρεων και έτσι έσωσε τον ελληνικό πολιτισμό και την Ευρώπη. Οι μνήμες της ναυμαχίας ζωντανεύουν από τον κατακόκκινο ξεναγό μας που με ένταση και πάθος, που θα ζήλευαν και οι ίδιοι οι Σαλαμινομάχοι, μας περιγράφει τις στιγμές που τα λίγα ελληνικά καράβια εμβόλιζαν τον τετραπλάσιο περσικό στόλο. Οι μηχανές του δικού μας πλοίου βάζουν κι αυτές τα δυνατά τους, προσπαθούν να ακουστούν πάνω από τα ενθουσιώδη λόγια του κ. Αριστοτέλη.

Φτάνουμε πια στην χερσόνησο της Κυνόσουρας, περνώντας οπό τον ξερό όγκο της Ψυττάλειας. Το ιστορικό αυτό νησί που κάποτε δέχτηκε τον Αριστείδη τον Δίκαιο και τους στρατιώτες του, οι οποίοι αποτελείωσαν τους επίλεκτους Πέρσες που είχαν ξεμείνει, τώρα υποδέχεται τα σκουπίδια της πρωτεύουσας. Το ίδιο συναίσθημα θλίψης και απογοήτευσης μας κατακλύζει στην Κυνόσουρα, όπου ναυπηγεία, διαλυτήρια και απορρίμματα πολιορκούν αυτό που κάποτε ήταν ο Τύμβος των Σαλαμινομάχων. Σήμερα πάνω στον λόφο, κυριαρχεί η εικόνα δυο οπλιτών πάνω σε μια τριήρη που είναι έτοιμοι να ρίξουν τα βέλη τους στον εχθρό. Οι μυώδεις χάλκινοι στρατιώτες αντικρίζουν καθημερινά τον τόπο που η Δύση αναμετρήθηκε με την Ανατολή αλλά και την κατάντια του σημερινού τοπίου που έχει παραμεληθεί. Το πλοίο μάς αφήνει τα ιστορικά νερά των Στενών και οδεύει για τον όρμο των Σεληνίων, ενώ οι αφηγήσεις συνεχίζονται… Για τη λεγόμενη «Σπηλιά», το σπήλαιο που ενέπνευσε τον Ευριπίδη και βρίσκεται πάνω από το ελληνιστικό Ιερό του Διονύσου, για τις «Κολώνες», το κυκλικό ταφικό μνημείο του 4ου π.Χ. αιώνα και τον ανακαινισμένο Φάρο Κόγχη που μετρά έναν αιώνα ζωής – όλα στον νότο του νησιού…