Λέσβος

Κυρά κι αρχόντισσα

Ακούστηκε μέχρι τα πέρατα του κόσμου λόγω του προσφυγικού ζητήματος, στο οποίο συμπαραστάθηκε όσο κανένας άλλος τόπος στη χώρα. Γνωστή από παλιά ως κορυφαίος θρησκευτικός προορισμός, λίγοι τυχεροί γνωρίζουν όλα τα θέλγητρα και τις ομορφιές της, που είναι πολλά και δυσεύρετα. Ίσως και οι ίδιοι οι Μυτιληνιοί αγνοούν πως η περίπτωση της Λέσβου διδάσκεται στα πανεπιστήμια ανάμεσα στα πρότυπα βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξη παγκοσμίως. Τι σημαίνει αυτό; Πως όσα χρόνια κι αν περάσουν, όσες δυσκολίες κι αν φέρουν μαζί τους, θα καταφέρει να παραμείνει αλώβητη, να τη χαίρονται κι οι επόμενες γενιές. Κι αυτό είναι κάτι σπουδαίο. Βάλε ένα ούζο με μεζέ και κάτσε να σου πω ποια είναι η Μυτιλήνη...

Μυτιλήνη είναι τα αρχοντικά, τα κάστρα κι οι πετρόχτιστοι οικισμοί της. Η μυρωδιά του γλυκάνισου, που σε καλωσορίζει για να σε μυήσει στη φιλοσοφία του ούζου και των μερακλήδων μαγείρων. Είναι οι άνθρωποι και οι καρποί της γης της, που τη μετατρέπουν σε παράδεισο των καλοφαγάδων. Είναι τα θερμά τα λουτρά της, που αναβλύζουν παντού να σε σκεπάσουν με τη ζεστασιά τους, κι οι απέραντοι ελαιώνες που απλώνονται πυκνόφυτοι ως την ακροθαλασσιά. Είναι οι ποιητές, τα φλαμίνγκο κι αυτή η σπάνια αισθητική της. Επιπλέον, είναι ολόκληρη ένα ανοιχτό βιομηχανικό μουσείο του προηγούμενου αιώνα, μα κι ένα πολυποίκιλο γεωπάρκο, που περιλαμβάνεται στον κατάλογο της Unesco ως παγκόσμιο μνημείο γεωλογικής κληρονομιάς. Πλούσια έως αυτάρκης, θα έλεγα ότι τα έχει όλα. Γι’ αυτό και στη δική μου συνείδηση είναι ο τόπος που δεν θα προδώσει ποτέ τις αναμνήσεις σου...

Μυτιλήνη

Με το που αντικρίζεις το λιμάνι, το πρώτο που σου κάνει εντύπωση είναι η εκκλησιά του Αϊ-Θεράποντα με τον θεόρατο τρούλο του που, όπως γράφει ο Ελύτης, υψώνεται αναπάντεχα τραβώντας μαζί του ολάκερη την πολιτεία στα μεσούρανα… Το δεύτερο είναι τα σπάνια και καλοδιατηρημένα αρχοντικά της, που προδίδουν την αλλοτινή της αίγλη και αυτή την ποιότητά της που με κάποιον τρόπο την ακολουθεί ως σήμερα. «Αρχόντισσα του Αιγαίου» την αποκαλούσαν οι Τούρκοι, θα μου πει ο πρόεδρος των ξενοδόχων κ. Περικλής Αντωνίου. «Μπες μέσα σε ένα από τα αρχοντικά να δεις ποια ήταν η Μυτιλήνη στην ακμή της…» Όσο για σήμερα: «Είναι ένα απέραντο ανθοδοχείο που μυροβολεί ευωδιές. Μεθάς από το φως, τα ασπρισμένα σπίτια, τις αυλές, τα μαγειρέματα, τη μουσική του φλοίσβου, των πουλιών... Έτσι θα μου τη συστήσει –όχι πως δεν την ήξερα–, με ξαφνιάζουν όμως ευχάριστα τα λόγια που φανερώνουν την ποιότητα του ανθρώπου και σε κάνουν να χαίρεσαι για την ιδιότητά του· ενός ανθρώπου που προσφέρει στον τόπο του ανιδιοτελώς, τρέχοντας για όλους και για όλα. «Από τη δεκαετία του ’80, που ξεκινήσαμε το ξενοδοχείο, μας είχαν πει πως πρέπει να επενδύσουμε σε μικρές και ποιοτικές μονάδες φιλοξενίας, και αυτό ακριβώς κάναμε…» τονίζει. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που σ’ ολόκληρο το νησί δεν θα δεις πουθενά αυτά τα τεράστια εκτρώματα που λαβώνουν ανεπιστρεπτί την αισθητική του τοπίου. Φτάνοντας ξημέρωμα με το πλοίο της γραμμής, θα φας λουκουμάδες σε κάποιο από τα καφενεία του λιμανιού. Για μένα το λιμάνι της Μυτιλήνης είναι από τα ωραιότερα στη χώρα. Γεμάτο διατηρητέα κτίρια, που στεγάζουν μαγαζιά κι υπηρεσίες και που έχουν αναδειχτεί με σεβασμό και φροντίδα. Θα αναζητήσω να δω από κοντά την εκκλησιά που τόσο πολύ με κεντρίζει μόνο από τη θέα της – είναι ένα από το πιο εντυπωσιακά εκκλησιαστικά μνημεία της χώρας. Εγκαινιάστηκε μόλις το 1935 κι έχει έντονα γοτθικά στοιχεία που σε παραπέμπουν στους φημισμένους ναούς της Ευρώπης. Εξωτερικά είναι διακοσμημένη με κίονες κι εξαιρετικά γλυπτά, ενώ ο κεντρικός της τρούλος είναι επενδυμένος με ψευδάργυρο στολίζοντας με τη μεγαλοπρέπειά του όλο το λιμάνι αλλά και την οδό Ερμού, έναν από τους ωραιότερους εμπορικούς δρόμους που θα συναντήσεις ποτέ… Η Ερμού της Μυτιλήνης είναι ένας στενόμακρος πεζόδρομος όπου το νέο συνυπάρχει αρμονικά με το παλιό. Ιστορικά καφενεία, παλαιοπωλεία, ψηλά καμπαναριά, ψαράδικα, παραδοσιακά παντοπωλεία, στοές, μπαρ και παλιές ποτοποιίες στέκονται ισότιμα πλάι σε νέες φίρμες με ρούχα και κοσμήματα, σπίτια με τα ξύλινα σαχνισιά και πολύχρωμα γκράφιτι. Εύκολα αφουγκράζεσαι πως βρίσκεσαι ακριβώς στο μεταίχμιο της δύσης και της ανατολής, με έντονο το μικρασιάτικο στοιχείο. Η προσφυγιά άλλωστε δεν ήταν κάτι καινούργιο κι άγνωστο για τη Λέσβο. Όλο το ιστορικό κέντρο του νησιού πεζοδρομήθηκε πρόσφατα κι οι γειτονιές του γέμισαν ταβερνάκια, μπιραρίες και μπαράκια. Είναι άλλωστε μια ολοζώντανή πόλη 36.000 κατοίκων, γεμάτη νέους και φοιτητές. Σε κάποιο από τα παραδοσιακά καφέ-μεζεδοπωλεία της αρκεί να πεις ένα ούζο με μεζέ, επιλέγοντας ανάμεσα στην ατέλειωτη λίστα με τις ετικέτες, και το καραφάκι σου θα έρθει συνοδευόμενο από τα επτά πιατάκια –οπωσδήποτε «φασόλες» και παστό– και την έμπνευση του εκάστοτε μαγείρου. Στόχος δεν είναι να χορτάσεις, μα να απολαύσεις το αρωματικό απεριτίφ σου με μια ποικιλία γεύσεων που θα σου φτιάξουν το κέφι και θα σου ανοίξουν την όρεξη να συνεχίσεις… Κάπως έτσι θα μας φτιάξει τη μέρα το «Απρόοπτο» στα Λαδάδικα και το βράδυ το «Ζουμπούλι» στην οδό Βερναρδάκη. Ένα παραδοσιακό ταβερνείο 35 ετών, όπου δοκιμάσαμε ντόπια πιάτα όπως τα σουγάνια (κρεμμυδοντολμάδες αυγολέμονο με ρύζι και κιμά), τα κολοκυθολούλουδα με ρύζι ή τυρί και τους γκιουζλεμέδες (παραδοσιακά τυροπιτάκια), όλα σερβιρισμένα σε πήλινα σερβίτσια. Η οδός Ερμού θα σε βγάλει στον Συνοικισμό με τον Ερμή, ένα από τα παλιότερα καφέ-μεζεδοπωλεία του νησιού, κι από κει θα βρεθείς στην Επάνω Σκάλα με το βορινό, αρχαίο λιμάνι της πόλης. Εδώ θα βρεις κάποιες από τις πιο φημισμένες ψαροταβέρνες και θα χαρείς την αφτιασίδωτη ομορφιά των ανατολικών παρυφών της με τα υπέροχα παλιά αρχοντικά, τους ψαράδες, τις ξύλινες προβλήτες, τον προσφυγικό καταυλισμό και τη βορειοανατολική άποψη του Κάστρου της Μυτιλήνης. Είναι μία από τις μεγαλύτερες καστροπολιτείες στη Μεσόγειο και συνοψίζει τρεις ιστορικές περιόδους του νησιού. Μπορείς να επισκεφθείς πολλά από τα μνημεία του –τα Λουτρά, τις Κρύπτες, τη Δεξαμενή, τον Μενδρεσέ, τον Τεκέ, τον Ακρόπυργο και την Πυριτιδαποθήκη– και να περπατήσεις απολαμβάνοντας τη θέα του Κάτω Κάστρου, της Μυτιλήνης και των μικρασιατικών παραλίων. Αν πάρεις τον δρόμο προς τον Βορρά, στα 6 χλμ. συναντάς τη Μόρια. Μπορεί να έγινε γνωστή λόγω του προσφυγικού, αλλά εδώ βρίσκεται τμήμα της τοξοστοιχίας του Ρωμαϊκού Υδραγωγείου (του 3ου αιώνα), που εκτείνεται σε 170 μ. Είχε μήκος 26 χλμ. και τροφοδοτούσε την αρχαία πόλη με νερό από τον Όλυμπο. Η δυτική πλευρά της πόλης έχει έναν αέρα αστικό, που τον φανερώνουν τα δεκάδες περιποιημένα αρχοντικά της σπίτια, που κατοικούνται ως σήμερα. Από εδώ θα ανηφορίσεις στη Βαρειά όπου θα επισκεφτείς το Μουσείο Θεόφιλου-Τεριάντ και θα απολαύσεις πανοραμική θέα του λιμανιού. Ο Τεριάντ (Στρατής Ελευθεριάδης), εκδότης και τεχνοκριτικός που ζούσε στο Παρίσι, ήταν ο πρώτος που αναγνώρισε την αξία του έργου του «ζωγράφου με τη φουστανέλα» και το πρόβαλε μέχρι και στο Λούβρο, χρηματοδοτώντας έπειτα στη γενέτειρά του ένα μουσείο αφιερωμένο στον μεγάλο Έλληνα ναΐφ ζωγράφο. Πόσους σπουδαίους καλλιτέχνες και ποιητές έχει θρέψει αυτός ο τόπος αλήθεια; Από τον Αρίωνα, τον Αλκαίο, τη Σαπφώ και τον Κριναγόρα μέχρι τον Αργύρη Εφταλιώτη, τον Στρατή Μυριβήλη, τον Ηλία Βενέζη και, φυσικά, τον Οδυσσέα Ελύτη. «Οι Λέσβιοι κατάγονταν από τους Αιολείς, που βλέπανε τα πάντα μέσα από τη φύση. Η Αιολίδα κρατούσε επαφή με τις Σάρδεις, το Παρίσι της εποχής, γι’ αυτό και οι γυναίκες στη Λέσβο είχαν ελεύθερα ήθη, ήταν αισθησιακές και κομψές και γι’ αυτό μπόρεσε να υπάρξει και η Σαπφώ. Είναι μια παράδοση που έφτασε κατά μυστηριώδη τρόπο ως τις μέρες μας…», αφηγείται ο Ελύτης αμέσως μετά την απονομή του Νόμπελ. Η Λέσβος είναι τεράστια σε έκταση (το τρίτο σε μέγεθος νησί μετά την Κρήτη και την Εύβοια) και στην πραγματικότητα θέλεις τουλάχιστον 15 μέρες για να πεις ότι την είδες. Γεωμορφολογικά δε, είναι τόσο πλούσια, που πηγαίνοντας στο νησί θα είναι σαν να έχεις επισκεφθεί τουλάχιστον 4 με 5 εντελώς διαφορετικούς μεταξύ τους προορισμούς. Είναι ένας low-budget προορισμός κι είναι απίστευτο μα αληθινό πως σχεδόν όλοι οι οικισμοί της είναι παραδοσιακοί και λιθόστρωτοι, πουθενά δεν θα δεις προχειρότητες και κακοτοπιές και παντού θα ’χεις κάτι να ανακαλύψεις...

Ο Άγιος Ισίδωρος στο Πλωμάρι.
ηλιοβασίλεμα στην Εφταλού.
Η αυθεντική Αγιάσος.
Προς τον καταρράκτη.

Στους κόλπους των ελαιώνων

Στον κόλπο της Γέρας, τα ανακαινισμένα Θέρμα SPA είναι ένα από τα πέντε οργανωμένα λουτρά του νησιού – ένα τεράστιο κεφάλαιο της Λέσβου. Μπορείς να απολαύσεις μπάνιο ή τζακούζι στις εξωτερικές πισίνες ή στις prive εσωτερικές και να πιεις τον καφέ σου στην όμορφη βεράντα ή σε μια σεζ λογκ βουτώντας στη θάλασσα, χαλαρώνοντας παράλληλα στις δυο φυσικές λακκούβες με το ζεστό νερό ακριβώς επάνω στο κύμα. Το σίγουρο είναι πως θα ξανανιώσεις με θέα το υπέροχο ηλιοβασίλεμα. Στην είσοδο του κόλπου ξετρυπώσαμε μια σπάνια παραλία με πράσινα νερά, που χρωματίζονται από τα πεύκα που γέρνουν πάνω της. Είναι ο Άγιος Ερμογένης, μια καταπληκτική πευκόφυτη τοποθεσία με το ομώνυμο εκκλησάκι χτισμένο σε ένα βράχο μέσα στη θάλασσα. Από την απέναντι πλευρά, στον Παπάδο, ακολουθούμε πιστά τις πινακίδες που περνούν μέσα από τον οικισμό μέχρι να βρεθούμε στο Ελαιοτριβείο – Μουσείο Βρανά, το οποίο ανήκε στον παππού του Οδυσσέα Ελύτη. Το υπέροχο βιομηχανικό κτίριο του 1887 το αποκατέστησαν και το ανέδειξαν σε ένα μοναδικό μουσείο, που σε μυεί στη διαδικασία παραγωγής του λαδιού. Και όχι μόνο. Η αίθουσα που είναι αφιερωμένη στον Ελύτη σε ξεναγεί στη σχέση του με τη Λέσβο, τη Σαπφώ, τον Κριναγόρα, τον Θεόφιλο, ενώ μια δίωρη βιντεοπροβολή περιλαμβάνει σπάνια αποσπάσματα από το έργο του μεγάλου μας ποιητή. Από τον Παπάδο, ακολουθώντας τον ανηφορικό τσιμεντόδρομο που περνά μέσα από τον οικισμό Σκόπελος, μετά από 10-15 λεπτά χωματόδρομο θα βρεθείς στις Μηλιές, τον «κρυμμένο» τόπο που δεν υπάρχει ούτε στους χάρτες! Μέχρι και τα τελευταία μέτρα στις δασωμένες πλαγιές του Πευκοβουνίου αδυνατούσα να πιστέψω αυτό που μου είχαν περιγράψει: Πως άξαφνα μέσα στις λαγκαδιές αντικρίζεις τον παλιό οικισμό με τα πέτρινα εγκαταλειμμένα σπιτάκια του να ατενίζουν τα πελάγη. «Μυλιές» θα μου πουν πως ήταν το αρχικό του όνομα, από τους πολλούς του μύλους, και πως χτίστηκε εκεί για να προστατεύεται από τους πειρατές. Το χωριό με την τεράστια εκκλησιά είχε μέχρι πρόσφατα τρεις μόλις κατοίκους, μέχρι που η τραγουδίστρια Γιώτα Μιχαλέλη αποφάσισε να εγκατασταθεί εκεί και να επαναλειτουργήσει μετά από 25 χρόνια τον παλιό καφενέ. Φιλοξένησε κόσμο και ξεκίνησε να αναπαλαιώνει τα παλιά σπίτια με σκοπό να δημιουργηθεί μια οικοκοινότητα, ανοιχτή σε όσους αγαπούν και σέβονται τη φύση. Ο καθένας συνεισφέρει όπως μπορεί, ενώ υπάρχει δυνατότητα φιλοξενίας με μικρό κόστος. Στο καφενείο θα φας ό,τι καλούδι παράγει η γη, ενώ με τη Γιώτα στο τιμόνι δεν λείπουν τα αυτοσχέδια γλέντια και τα πανηγύρια.

Στην πηγή του ούζου

Πρώτα μαγεύεσαι από την πλατανοσκέπαστη διαδρομή που οδηγεί μέχρι το χωριό, που σε υποδέχεται με αρώματα από θάλασσα και ούζο. Πώς αλλιώς, αφού βρίσκεσαι στην πηγή του! Είναι ο σπάνια αρωματικός γλυκάνισος από το γειτονικό Λισβόρι και το νερό του ποταμού Σεδούντα που κάνουν το Ούζο Πλωμαρίου το καλύτερο της Ελλάδας. Στο καλωσόρισμα του πανέμορφου οικισμού, το Μουσείο Ούζου Βαρβαγιάννη ανοίγει τις πόρτες του και σε ξεναγεί σε καζάνια του 1858 και τα πρώτα εργαλεία εμφιάλωσης της παλαιότερης ποτοποιίας του νησιού. Λίγο έξω από το Πλωμάρι, στην Πλαγιά, ο κόσμος του ούζου ξεδιπλώνεται μπροστά στο μουσείο της ποτοποιίας Ισιδώρου Αρβανίτη. Θα κεραστούμε λουκούμι και νερό αρωματισμένο με γλυκάνισο, θα ξεναγηθούμε στις υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις και σε ζωντανό χρόνο θα μυηθούμε στα μυστικά της παραγωγής. Η μοναδική αυτή βιωματική εμπειρία θα κλείσει με γευσιγνωσία ούζου κι αρώματα μαστίχας, κανέλας και γλυκάνισου. Το Πλωμάρι με την ατέλειωτη αμμουδιά του Αγίου Ισιδώρου και τις διάσπαρτες βιομηχανικές εγκαταστάσεις του προηγούμενου αιώνα είναι μια αποκάλυψη. Πρόκειται για έναν ολοζώντανο οικισμό –ο δεύτερος σε πληθυσμό μετά τη Μυτιλήνη–, που στην αυγή του προηγούμενου αιώνα ανέπτυξε πρωτοπόρα βιομηχανία με περισσότερα από 25 εργοστάσια, κυρίως ελαιοτριβεία και σαπωνοποιεία. Ο οικισμός είναι αστικός, θαλασσινός και ορεινός ταυτόχρονα! Από τη μια η προκυμαία με τους θαλασσινούς μεζέδες κι από την άλλη το εσωτερικό της παλιάς πόλης, που μοιάζει με αμιγώς ορεινό χωριό. Στα σοκάκια του απολαμβάνεις πανέμορφα χρωματιστά σπιτάκια, πλακόστρωτα και γεφύρια, επισκέπτεσαι ονομαστές ποτοποιίες, όπως του Πιτσιλαδή και του Ματαρέλλη, μέχρι να συναντηθείς με τον γιγάντιο πλάτανο στη διάσημη πλατεία με τους σαγματοποιούς, τα μπιστρό, τα ταβερνάκια, τα μπαρ. Στο Σοκάκι, η κεφάτη Ρένα μαγειρεύει καθημερινά ένα σωρό μεζεδάκια να συνοδεύσεις το ουζάκι σου –στιφάδο, γιουβέτσι, γίγαντες και φρέσκια παπαλίνα, τη μικρή ντόπια σαρδέλα που αφήνει ελάχιστα στο αλάτι –το λες κι ελληνικό σούσι– κι είναι σκέτο γλύκισμα! Οι άνθρωποι, υπέροχοι και φιλόξενοι, για τις δυσκολίες λένε: «Αυτά είναι μες τη ζωή, θα τα καταφέρουμε!» Θα κολυμπήσεις σε παραλίες όπως το Τάρτι και τη Μελίντα με τον γιγάντιο βράχο και θα πάρεις ένα πλοιάριο για να επισκεφθείς την Παναγιά την Κρυφτή. Μια ονειρική τοποθεσία όπου αναβλύζουν ιαματικά νερά μέσα σε μια φυσική κολυμπήθρα! Από το Πλωμάρι μπορείς να ανακαλύψεις διαδρομές μες στο Καστανοδάσος, στους πρόποδες του Ολύμπου, όπου ιδιαίτερα κατά τον Νοέμβρη φαντάζουν παραμυθένιες.

Στον Όλυμπο του Αιγαίου

Η φύση στο ένα από τα δύο ψηλότερα βουνά του νησιού είναι αποκαλυπτική. Η βλάστηση οργιώδης, καθώς οδεύουμε προς το πευκόφυτο Αμπελικό με το Μουσείο Ρητίνης, με τελικό προορισμό μας την Αγιάσο. Κεραμικά, ξυλόγλυπτα, έπιπλα, ρούχα, τραχανάδες, σύκα, τυριά, παλιά αντικείμενα, ό,τι βάζει ο νους σου – σε μια πρώτη ανάγνωση η Αγιάσος θυμίζει τα μεγάλα παζάρια της Ανατολής! Μόλις όμως ο πολύς ο κόσμος απομακρυνθεί, θα έρθεις σε επαφή με τη γνήσια ταυτότητα του τόπου, που είναι απίθανη. Παρέες παρέες οι γέροντες μαζεμένοι στα αναρίθμητα παμπάλαια καφενεία –που είναι πραγματικά αξιοθέατα– κι οι γυναίκες στα πεζούλια να κεντούν. Παραδοσιακά ραφτάδικα, χαρτάκι και ούζο, κάτοικοι με μοναδικό ταμπεραμέντο. Δεν περιμένεις με τίποτα πως εδώ πάνω θα βρεις κτίρια τόσο σπάνιας αρχιτεκτονικής ομορφιάς – όμοια έργα τέχνης. Ξεχωρίζει η Καφενταρία, ένα επιβλητικό νεοκλασικό με τζαμωτά, στολίδι της πλατανοσκέπαστης πλατείας. Ανηφορίστε οπωσδήποτε προς το Σταυρί, την επάνω γειτονιά του οικισμού. Η ματιά μου σταματά στο μνημειακό επιβλητικό κτίριο του «Ξενώνα», όπως τον αποκαλούν οι ντόπιοι. Το πανέμορφο διατηρητέο ανεγέρθηκε το 1935 από την Εκκλησία κι ανήκει στο αρχιτεκτονικό ρεύμα του εκλεκτικισμού. Στην πλατεία στο Σταυρί θα φας και θα πιεις στα χαριτωμένα καφενεδάκια κάτω από τον πλάτανο με τα απολαυστικά γνωμικά γραμμένα στην ιδιαίτερη ντοπιολαλιά. Στον Ασώματο, ένα ορεινό γραφικότατο χωριουδάκι λίγο πάνω από την Αγιάσο, θα συναντηθούμε απροσδόκητα με τον πολύχρωμο Καφενέ της Μαρίας. Ένα παρεΐστικο μέρος όπου θα κεραστούμε ελληνικό καφέ και σπιτικό γλυκό αχλαδάκι. Εδώ θα αντιληφθείς τι θα πει πραγματική φιλοξενία! Όσο η ώρα περνά, τα παιδιά και οι γέροντες μαζεύονται στο 90χρονο καφενείο. Αξίζει να περπατήσετε στα πανέμορφα σοκάκια του οικισμού και να επισκεφθείτε την εκκλησιά του Ταξιάρχη. Το χωριό υποδέχεται τη γιορτή του, στις 8 Νοέμβρη, ημερομηνία που συμπίπτει με την απελευθέρωση της Λέσβου, με σαλιγκάρια στιφάδο από τα χεράκια της Μαρίας. Δίπλα από τον καφενέ ξεκινά και το μονοπάτι που σε 20 λεπτά θα σε φέρει στους Αγίους Αναργύρους, μια ειδυλλιακή τοποθεσία πνιγμένη στο πράσινο, απ’ όπου διέρχονται πολλά ακόμη παραμυθένια μονοπάτια. Μπορείτε να πάτε και με το αυτοκίνητο, η βόλτα όμως με τα πόδια είναι κάτι το ασύγκριτο! Αξίζει να περάσετε μια βόλτα από την Καρίνη, με τον διάσημο πλάτανο που ζωγράφισε ο Θεόφιλος. Ποτέ δεν θα ξεχάσω το καφενείο της κυρά Ρήνης στον Άγιο Δημήτρη, που σε γλυκαίνει με το παραδοσιακό γλυκό ντοματάκι, ξυπνώντας σου παιδικές μνήμες μέσα στα τρεχούμενα νερά και τα πλατάνια. 

Το θερμόμετρο της Ευρώπης

Έτσι όπως απολαμβάνεις το ορεινό τοπίο, διασχίζοντας τον χωματόδρομο που περνά από τον Σταυρό, άξαφνα η θάλασσα αποκαλύπτεται μπροστά σου λυτρωτική. Αυτή η διαρκής εναλλαγή του τοπίου είναι η μαγεία της Λέσβου... Σεπτέμβρη μήνα, τα ατέλειωτα Βατερά –9 χλμ. παραλία– φαντάζουν πιο όμορφα από ποτέ. Είμαστε δίπλα στη σεισμόπληκτη Βρίσα κι από δω θα επισκεφτούμε τα λουτρά και τις πηγές του Πολιχνίτου, τις θερμότερες της Ευρώπης. Εξαιρετικά θεραπευτικά για μεγάλο πλήθος παθήσεων και βαθύτατα χαλαρωτικά τα νερά του Πολιχνίτου είναι μια εμπειρία τόσο δυνατή, που θα τη θυμάσαι για καιρό. «Εδώ ανοίγεις», θα μου πει η Βάσω, δασκάλα γιόγκα, που έρχεται κάθε χρόνο στη Μυτιλήνη αποκλειστικά γι’ αυτά εδώ τα νερά. Ο διαχειριστής τους Αντώνης Τσελεπιδάκης ονειρεύεται να επαναλειτουργήσει τα γειτονικά λουτρά Λισβορίου μεταμορφώνοντάς τα σε ένα σύγχρονο κέντρο ίασης εναρμονισμένο με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, και του το ευχόμαστε. Χρόνια πριν, το μπάνιο στο Λισβόρι μέσα στο λουτρό του 16ου αιώνα, και έξω στο καφενεδάκι, παρέα με Θανάση, τσίπουρα και ζωγραφικές, ήταν από τις πιο γλυκές αναμνήσεις που έχω από τη νησί. Αξίζει να εξερευνήσετε τις πηγές του Πολιχνίτου, που αναβλύζουν στους 92°C στο όμορφο τοπίο που τις περιβάλλει, και να απολαύσετε καρυδόπιτα και σπιτική λεμονάδα στο καφενείο των λουτρών. Στο Λισβόρι, κατά την άνοιξη, τα λιβάδια με τον γλυκάνισο μοιάζουν ονειρικά. Αναζητήστε και τα περίφημα ρεβίθια, τα πιο γλυκά που θα γευτείτε ποτέ!

Μουσείο Ποτοποιίας Βαρβαγιάννη.
Μόλυβος.
Καλλονή, παρατηρώντας τα πουλιά.
Στα λουτρά της Εφταλούς.
Η αμμουδιά του Χρούσου.
Στο κάστρο της Μήθυμνας.

 

 

Παπαλίνα και φλαμίνγκο

Εδώ θα φας την ωραιότερη σαρδέλα της ζωής σου – είναι η σύσταση του βυθού της Καλλονής που κάνει τα ψάρια της τόσο μα τόσο νόστιμα. Αυτό ίσως το γνωρίζουν αρκετοί, πόσοι όμως ξέρουν πως ο κόλπος της Καλλονής είναι ένας υγροβιότοπος που φιλοξενεί εκατοντάδες ενδημικά και σπάνια μεταναστευτικά πουλιά, κάποια από τα οποία δεν απαντώνται πουθενά αλλού στην Ευρώπη! Το τοπίο με τις αλυκές, τα λιόδεντρα, τους καλαμιώνες και τις μοναχικές προβλήτες είναι μαγευτικό. Μπορείς να περπατήσεις στους ατέλειωτους χωμάτινους δρόμους και από τα ξύλινα παρατηρητήρια να θαυμάσεις σμήνη από φλαμίγκο να απλώνουν τα ροζ φτερά τους στην ανατολή του φεγγαριού. Ακούγεται σαν παραμύθι, μα είναι αληθινό! Στη Σκάλα Καλλονής ο Μίμης αλατίζει την παπαλίνα στην ταβέρνα του, τα παιδιά παίζουν στις ατέλειωτες αμμουδιές της, οι καραβομαραγκοί δουλεύουν στον ταρσανά, τα καΐκια αναπαύονται στα ήρεμα νερά, οι ντόπιοι τσουγκρίζουν στα ταβερνάκια… Μια τυπική φθινοπωρινή μέρα στο γραφικό ψαροχώρι. Μπορείτε να περάσετε μια βόλτα από τα Παράκοιλα, που πριν από την ανταλλαγή των πληθυσμών ήταν μοιρασμένα στα δύο. Εξερευνήστε την οργιώδη φύση με το οθωμανικό τοξωτό γεφύρι, το εγκαταλειμμένο τζαμί και το παλιό μονοπάτι προς την Ερεσό. Η Καλλονή αποτελεί εξαιρετική επιλογή διαμονής, αφού από εδώ και μέσω ενός άρτιου οδικού δικτύου μπορεί κάποιος να έχει εύκολη και άμεση πρόσβαση σε όλα τα αξιοθέατα του νησιού. Θα επισκεφθείς το ιερό του Μέσσου (4ος αι.), κέντρο της παλλεσβιακής λατρείας, και τον αρχαιολογικό χώρο της Κλοπεδής. Το ιερό εκεί είναι το παλαιότερο σωζόμενο στο νησί (6ος αι.) αλλά και μοναδικό δείγμα αιολικού ρυθμού στην Ελλάδα. Ανάμεσα στα κορυφαία μουσειακά αξιοθέατα του νησιού συγκαταλέγεται και το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου, που λειτουργεί με τη φροντίδα του ΠΙΟΠ. Βρίσκεται στην Αγία Παρασκευή, στο κτίριο του παλιού κοινοτικού ελαιοτριβείου. Ένα τόσο πρωτοποριακό για την εποχή του εγχείρημα έλαβε τέλος όταν όλα σχεδόν τα μέλη του τα συνέλαβε η Δικτατορία...

Στα μονοπάτια της λάβας

Είναι ο τόπος με τα αγνότερα αγαθά γης, αλλά και τους πιο καλοσυνάτους ανθρώπους στο νησί. Τον Μεσότοπο με τα γύρω χωριουδάκια καθόλου δεν τα έχει λαβώσει ο χρόνος. Ακόμη ο ψαράς γυρνά στο χωριό να διαλαλήσει τη σοδειά του κι ο ντελάλης να ανακοινώσει τα νέα του χωριού. Εδώ θα φας καλά και πάμφθηνα. Στα καφενεία της πλατείας, κάτω από τα θεόρατα πλατάνια, θα απολαύσεις το ουζάκι σου. Κάτω στο Ταβάρι ο χρόνος κινείται στους δικούς του ρυθμούς. Στα ταβερνάκια πλάι στο κύμα θα δοκιμάσεις τα πιο φρέσκα ψάρια και θαλασσινά, τα καλύτερα μαγειρευτά και μεζεδάκια. Εδώ πέρασα κάποια από τα καλύτερά μου καλοκαίρια: Τότε που τα ψάρια τα ψώνιζες απευθείας από τη βάρκα, τα λαχανικά τα έκοβες από τα μποστάνια και στις ταβέρνες δημιουργούσες φιλίες διαρκείας. Ο ίδιος χωματόδρομος θα σε οδηγήσει στη χρυσαφένια αμμουδιά του Χρούσου. Κάτω από τα πυκνά του αλμυρίκια έχει φιλοξενήσει τόσους και τόσους κατασκηνωτές… Ακόμη η Μαρία ετοιμάζει τους κεφτέδες της στην ίδια καντίνα που λειτουργεί με τη γεννήτρια. Εκείνα τα βράδια με το ουζάκι μας στην αμμουδιά και μόνο φως αυτό του φεγγαριού θα τα θυμάμαι σαν μυσταγωγία... Έξω από τον Μεσότοπο θα περάσεις οπωσδήποτε από τον Αγροτουριστικό Συνεταιρισμό Γυναικών, τον μεγαλύτερο και πιο δραστήριο σε όλο το νησί, να αγοράσεις τις περίφημες χάχλες – τον πιο νόστιμο τραχανά που θα γευτείς ποτέ! Ζυμαρικά, σπιτική σουμάδα, γλυκά ταψιού και πρωτότυπες μαρμελάδες και γλυκά του κουταλιού συμπληρώνουν τη μεγάλη γκάμα των προϊόντων του συνεταιρισμού, ο οποίος απασχολεί 35 γυναίκες από το χωριό κι έχει επανειλημμένα βραβευτεί στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Συγκινεί το ήθος της προέδρου κ. Ελένης Πίτσα, που δημιουργεί στον τόπο της με αγάπη και όραμα μεριμνώντας και για τις επόμενες γενιές. Οδηγώντας στη νοτιοδυτική αυτή πλευρά του νησιού σού αποκαλύπτεται όλο το μεγαλείο του σπάνιου αυτού γεώτοπου. Το τοπίο, ηφαιστειακό, άγονο, σεληνιακό, σε μαγεύει! Το Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους στο Σίγρι αποκαλύπτει το μεγαλείο των πετρωμένων κορμών που απλώνονται σε μια τεράστια έκταση. Πριν όμως το επισκεφθείς, προτείνω να περάσεις από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, ένα από τα καλύτερα του είδους του παγκοσμίως. Μείναμε έκθαμβοι από τα μοναδικά εκθέματα και τους διαδραστικούς χάρτες που παρουσιάζουν τα ενεργά ηφαίστεια του κόσμου και την κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών νότια της Κρήτης. Απλά και κατανοητά ξετυλίγεται μπροστά σου η γεωλογική εξέλιξη του Αιγαίου και η δημιουργία ζωής στον πλανήτη. Το μουσείο διαθέτει μία από τις τρεις αίθουσες προσομοίωσης σεισμών στον κόσμο – είναι άλλωστε πρωτοπόρο σε εκπαιδευτικές δράσεις και προγράμματα. Τα εύσημα όλων πάνε στον κ. Νίκο Ζούρο, τον άνθρωπο που έπεισε την Unesco να αναγνωρίσει την αξία των γεωπάρκων ανά των κόσμο και να τα συμπεριλάβει στα μνημεία της γεωλογικής μας κληρονομιάς! Κρίμα που δεν καταφέραμε να περιηγηθούμε στο μοναδικό θαλάσσιο πάρκο απολιθωμάτων της Νησιώπης. Σε συνεννόηση με το μουσείο, ένα σκάφος με γυάλινο πυθμένα σε ταξιδεύει στα υποθαλάσσια απολιθώματα, τα ηφαιστειακά τοπία και το ανάγλυφο του νησιού, τις σπηλιές και τα απολιθώματα των ακτών του. Στο Απολιθωμένο Πάρκο της Πλάκας θα δεις τον γιγάντιο κορμό διαμέτρου 14 μ., τον οποίο έφεραν στο φως οι ανασκαφές. Το μοναχικό Σίγρι, με το Κάστρο, το λιμανάκι και τις αμμουδιές με θέα τις διάσπαρτες βραχονησίδες, προσφέρεται για βόλτες και άπλετη ησυχία. Αξίζει να ανηφορίσεις μέχρι τη Μονή Υψηλού και να απολαύσεις το καταπληκτικό ηλιοβασίλεμα και την πανοραμική θέα. Χτίστηκε πριν από το 800 μ.Χ. και λέγεται πως είναι το αρχαιότερο μοναστήρι του νησιού. Κοσμοπολίτισσα του Νότου κι αλλοτινή πατρίδα της Σαπφούς και του Θεόφραστου, η Ερεσός με την τεράστια αμμουδιά της, τα ονομαστά μπαράκια και την όμορφη ατμόσφαιρα στα χρώματα της δύσης, φαντάζει πιο όμορφη από ποτέ…

Καρτ ποστάλ

Πόση αρχοντιά και μαγεία να χωρέσει ο βορράς του νησιού! Είναι απολαυστική μια βόλτα στα όμορφα στενά της Πέτρας με τα υπέροχα σπιτάκια γύρω από τον πανύψηλο βράχο της Παναγιάς Γλυκοφιλούσας. Θα ανέβεις τα 114 σκαλιά της για να θαυμάσεις πανοραμικά τον οικισμό και θα επισκεφθείς το αρχοντικό της Βαρελτζήδαινας, ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα της Λέσβου. Στο εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη θα μπεις να θαυμάσεις τις τοιχογραφίες του 16ου αιώνα και στην προκυμαία, λίγο μετά τη δύση, θα αντικρίσεις τον πιο όμορφο ουρανό. Ξακουστός μέχρι τα πέρατα του κόσμου, ο Μόλυβος ίσως δεν χρειάζεται περισσότερες συστάσεις. Είναι αντικειμενικά από τους ωραιότερους οικισμούς της Ευρώπης και τα στενάκια του φιγουράρουν δικαίως ανάμεσα στα ομορφότερα το κόσμου! Από όπου κι αν τον δεις είναι μια καρτ ποστάλ. Θα κολυμπήσεις στην παραλία με το μαύρο βοτσαλάκι, θα γευματίσεις σε εξαιρετικά εστιατόρια, θα δεις τις εκθέσεις της Δημοτικής Πινακοθήκης, θα θαυμάσεις την υποδειγματική αρχιτεκτονική. Το ηλιοβασίλεμα από το κάστρο της Μήθυμνας λέγεται πως είναι ένα από τα τρία καλύτερα της χώρας. Και μιας που ποτέ δεν με συγκίνησαν τα μαζικά θεάματα, θα προτιμήσω να το απολαύσω στην αγαπημένη μου Εφταλού.

Στ’ αγαπημένα μου ακρογιάλια

Αντίκρυ στις ακτές της Τουρκίας, η τεράστια βοτσαλωτή ακρογιαλιά με υποδέχεται. Στο τέλος της παραλίας με τον ανθρωπόμορφο βράχο, τα λουτρά της Εφταλούς υπόσχονται μια εμπειρία ανεπανάληπτη. Είναι η πιο ραδιενεργή θεραπευτική πηγή της Λέσβου – σου μιλάω εκ πείρας, τα νερά της είναι εξαιρετικά θερμά και τα λουτρά βρίσκονται ακριβώς επάνω στην παραλία. Τρία μόλις λεπτά στο ζεστό νερό είναι ο ενδεδειγμένος χρόνος παραμονής κι έπειτα γραμμή στη θάλασσα με τα πιο κρύα νερά που θα βουτήξεις ποτέ! Τη διαδικασία αυτή την επαναλαμβάνεις 3-4 φορές, μέχρι που νιώθεις ότι αιωρείσαι! Στην Εφταλού βρίσκεται ο τάφος του ξενιτεμένου Αργύρη Εφταλιώτη κι εδώ έχτισε το σπίτι του ο Ηλίας Βενέζης για να αγναντεύει την πατρίδα του, το Αϊβαλί. Χαζεύοντας την ασημένια θάλασσα στην απανεμιά, μου είναι αδιανόητο πως πήρε στα παγωμένα της νερά τόσες αθώες ψυχές… Στα Τσόνια θα πιεις ένα ουζάκι πάνω στην αμμουδιά. Στον χωματόδρομο προς τη Συκαμιά ένας μοναχικός «παράδεισος» μάς υποδέχεται με ουζομεζέ πάνω στο κύμα. Νωρίτερα, αμέσως μετά το τελευταίο σπίτι, ψάξε για τα μεγάλα θέρμα, τις ιαματικές πηγές που αναβλύζουν στη θάλασσα…. Στη Σκάλα Συκαμιάς, το εκκλησάκι της Παναγιάς πάνω στον βράχο αγναντεύει από τη μία το πέλαγος κι από την άλλη το λιμανάκι με τις τράτες, τα τρεχαντήρια και τις μουριές – γοργόνα τη φαντάστηκε ο Μυριβήλης. Ανηφορίζοντας ως τον κουκλίστικο οικισμό, με τα πετρόχτιστα αρχοντικά, στο διάβα σου θα συναντήσεις και την οικία του, η οποία δεν είναι επισκέψιμη, λίγο παρακάτω όμως βρίσκεται το περιποιημένο λαογραφικό μουσείο, που περιλαμβάνει και μια αίθουσα με προσωπικά αντικείμενα του μεγάλου λογοτέχνη.

Χρυσοπράσινο φύλλο

Στον Μανταμάδο θα επισκεφθείς το Μουσείο Κεραμικής και θα ψωνίσεις χρηστικά κεραμικά από τους ντόπιους τεχνίτες. Θα αγοράσεις γιαούρτι, γραβιέρα και λαδοτύρι, το πιο φημισμένο ίσως προϊόν του νησιού. Η Λέσβος άλλωστε είναι πρωτίστως κτηνοτροφική και τα τυροκομικά της είδη είναι ασύγκριτα σε γεύση και ποιότητα. Από εδώ θα επισκεφθείς και τα δύο πιο σημαντικά προσκυνήματα του νησιού, τον πολιούχο Ταξιάρχη, με την ανάγλυφη εικόνα, και τη Μονή Αγίου Ραφαήλ. Στον Λάκκο Μαν’ Κάτσα τρυπώσαμε στον εντυπωσιακότερο από τους 14 συνολικά καταρράκτες που έχουν καταγραφεί στο νησί. Η Λέσβος είναι κυριολεκτικά ανεξάντλητη. Σκέψου πως ο Ελύτης ταξίδεψε ελάχιστα στη ζωή του και πως όλη του την έμπνευση την άντλησε από αυτόν εδώ τον τόπο. Στ’ αλήθεια ποιος θεός για να κάνει το κέφι του έκοψε και φύσηξε μακριά, ίδιο πλατανόφυλλο καταμεσής του πελάγους...

 

Λουτρά Λισβορίου.
Στα στενά της Πέτρας.
Ο ουρανός της Πέτρας λίγο μετά τη δύση.
Ερεσός.
Στον Καφενέ της Μαρίας στον Ασώματο.
Σκάλα Καλλονής.
Αλατίζοντας την παπαλίνα.

Προτάσεις

info's

Διαμονή

Heliotrope στη Βαρειά. Εξαιρετικής αισθητικής boutique hotel δίπλα στην πόλη της Μυτιλήνης. Διαθέτει πισίνα, θέα στη θάλασσα και το πιο πλούσιο πρωινό που θα γευτείς ποτέ. Τηλ. 22510 45857, www.heliotropehotels.gr. Aegean Sun στο Πλωμάρι. Ένα γουστόζικο ξενοδοχειακό συγκρότημα με πισίνα δίπλα στην παραλία του Αγ. Ισιδώρου. Τηλ. 22520 31830, www.aegeansun.gr. Pebble Beach στο Πλωμάρι. Ζεστό και όμορφο, επάνω στην παραλία του Αγ. Ισιδώρου, διαθέτει υπέροχη θαλασσινή θέα, πισίνα, μπαρ και εστιατόριο. Τηλ. 22520 31601, www.pebblebeach-hotel.com. Kaloni Village στην Καλλονή. Ένα ονειρεμένο χωριό με αυτόνομες, πλήρως εξοπλισμένες ενοικιαζόμενες κατοικίες. Στην πυκνοφυτεμένη του έκταση υπάρχουν πισίνες, παιδικές χαρές, μπαρ και εστιατόριο. Σε απόσταση αναπνοής από την αμμουδιά με τα αλμυρίκια. Εξαιρετική σχέση ποιότητας-τιμής. Τηλ. 22530 24220, www.kalonivillage.com. Ο ξενώνας Natura στην πλατεία της Καλλονής προσφέρει δωμάτια διακοσμημένα με τη δική τους προσωπικότητα. Τηλ. 6974 022292.

Εστιατόρια & Ψαροταβέρνες

Το Ζουμπούλι στη Μυτιλήνη. Αμέτρητες ντόπιες γεύσεις και ψητά, εξαιρετικές σαλάτες και γλυκά. Ο βραβευμένος για την κουζίνα του Χρήστος Κοντέλλης είναι περήφανος για το κοντοτσούβλι αλλά και τον μουσακά – που σύμφωνα με τους New York Times είναι ο καλύτερος στο νησί! Το πιο πιθανό είναι να πέσεις σε μια ζωντανή ρεμπετολαϊκή βραδιά (Δ. Βερναρδάκη 6, τηλ. 22510 21251). Στο Caprice Kitchen bar στη Σκάλα Καλλονής, ο σεφ Γιώργος Κατέχος δημιουργεί με ντόπια υλικά εξαιρετικά γκουρμέ πιάτα, που γαργαλάνε τον ουρανίσκο μας. Ψητή σφυρίδα, κοτόπουλο αλά ούζο, ψαρονέφρι με γαρίδα και φιστίκι Αιγίνης, χοιρινό με μαυροδάφνη και φέτα, φαγκρί με πέστο βασιλικού και pasta με ούζο και θαλασσινά (τηλ. 22530 28147). Στο Ταβάρι, δίπλα στο κύμα, θα απολαύσεις ψάρι ημέρας και φρεσκότατα θαλασσινά στην ταβέρνα Παλούκος (τηλ. 22530 96110). Παραδοσιακή κουζίνα, ντόπια κρεατικά αλλά και ψάρια προσφέρει το Μουράγιο (τηλ. 22530 96111). Μεζεδάκια, σπιτικά μαγειρευτά, ψάρια και θαλασσινά απολαύσαμε στο Αρχιπέλαγος (τηλ. 22530 96559).

Καφεμεζεδοπωλεία

Πλούσια κι εξαιρετικά μεζεδάκια σε απίστευτες τιμές απολαύσαμε στο Σοκάκι της Ρένας Πατερέλλη στο Πλωμάρι (τηλ. 22520 31000). Η παραδοσιακή ποικιλία με τα 7 πιατάκια στο Παλλάς του Φώτη Ιωσηφέλλη (τηλ. 22530 96243) και στο Νέον του Αρτέμη Κατσίρη (τηλ. 22530 96262), και τα δύο στην πλατεία του Μεσότοπου. Κάθε μέρα κι άλλες μαγειρικές με εξαιρετικά ντόπια υλικά σε τιμές σοκ. Στον Καφενέ της στον Ασώματο, η Μαρία Ανδρεαδέλλη σε υποδέχεται με κέφι, καφεδάκι, μεζεδάκι και γλυκό. Σπιτικά και όμορφα (τηλ. 22520 22877).

Καφές, παγωτό & ποτό

Ίαση-χαλάρωση-τοπίο είναι το τρίπτυχο που υπόσχεται το ολοκαίνουργιο Θέρμα Spa στη Γέρα. Συνδυάστε το μπάνιο σας με μασάζ, καφέ κι υπέροχη θέα στη θάλασσα. 7ο χλμ. Μυτιλήνης-Καλλονής (τηλ. 22510 41503, www.thermaspalesvos.com). Για παγωτό, κρέπα και βάφλα στο Παγωτέλλι, στην πλατεία της Καλλονής. Ξεχωρίσαμε το βραβευμένο σορμπέ μαύρης σοκολάτας και το παρφέ σοκολάτα με βύσσινο και καραμελωμένα αμύγδαλα (τηλ. 22530 28090). Η καρδιά της νύχτας στο Πλωμάρι χτυπάει στο Island Club. Μουσικές μέχρι πρωίας με θέα τη θάλασσα. Ιδανικό και για δεξιώσεις (τηλ. 697 2336953). Για τις μετακινήσεις και τις περιηγήσεις σας στο Πλωμάρι και τις γύρω περιοχές επιλέξτε το TAXI Πλωμάρι, τηλ. 694 4777854, κ. Γιώργος Μουτζούρης.

Προϊόντα

Πέρα από χειροποίητα ζυμαρικά, τραχανά, φρέσκα γλυκά και ηδύποτα, στον Αγροτουριστικό Συνεταιρισμό Γυναικών Μεσοτόπου θα βρείτε πρωτότυπες μαρμελάδες και γλυκά του κουταλιού, όπως ατζούρι (λευκό αγγούρι), πατάτα με κανέλα και γλυκάνισο, ριτσέλι (κολοκύθι και μελιτζάνα σε ζωμό από ξερά σύκα) και το βραβευμένο γλυκό ελιά – τα πάντα χωρίς συντηρητικά (τηλ. 22530 96390). Ούζο Πλωμαρίου θα αγοράσετε από τις ονομαστές ποτοποιίες Βαρβαγιάννη (τηλ. 22520 32741) και Πιτσιλαδή (τηλ. 22520 32305). Η πηγή του πηλού βρίσκεται στο εργαστήριο της οικογένειας Άγα, με καταγωγή από τη Σίφνο. Θα βρείτε χειροποίητα διακοσμητικά και χρηστικά κεραμικά δοκιμασμένα στον χρόνο. Στον δρόμο χωρίς όνομα, ανηφορίζοντας για τη Βαρειά (τηλ. 694 4949300).

Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Περικλή Αντωνίου για την υποστήριξη που μας παρείχε, και τους συνδρομητές μας κ.κ. Τάσο Μπακούρη και Γρηγόρη Ράλλη για την πρόσκληση και τη φιλοξενία.

Θα το βρείτε στο

τεύχος 113

Στο ίδιο τεύχος

Εγγραφή στο newsletter

Please enable the javascript to submit this form

Θέματα

Τελευταία τεύχη

Περιοδικό

© 2020 Powered by POSITIVE designlab.
0
Shares

Σας αρέσει το site μας?

Ακολουθήστε μας στα social και δεν θα το μετανιώσετε...

0
Shares