Η λίμνη βρίσκεται σε ένα οροπέδιο, στα 600 μέτρα υψόμετρο, ανάμεσα στα όρη Κυλλήνη και Ολίγυρος και αποτελεί τον νοτιότερο ορεινό υγροβιότοπο της Βαλκανικής χερσονήσου. Η Στυμφαλία αποτελεί βιότοπο ιδιαίτερης οικολογικής αξίας όχι μόνο για την Πελοπόννησο, αλλά και για ολόκληρη την Ελλάδα, με μεγάλη οικολογική ποικιλότητα, αφού συνολικά φιλοξενεί περισσότερα από 160 είδη ορνιθοπανίδας και αποτελεί σημαντικό σταθμό για τα αποδημητικά πουλιά. Εδώ, στους Ρωμαϊκούς χρόνους, ο αυτοκράτορας Αδριανός κατασκεύασε υδραγωγείο με το οποίο υδροδότησε την αρχαία Κόρινθο με νερό από την Στυμφαλία, κάτι που φανερώνει τη μεγάλη αξία της λίμνης για ολόκληρη την περιοχή. Το συγκεκριμένο έργο ήταν από τα μεγαλύτερα σε απόσταση υδραγωγεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, με ένα σύστημα σωληνώσεων, αγωγών και δεξαμενών συνολικού μήκους 85 χιλιομέτρων. Σε πολλά σημεία της περιοχής σώζονται ίχνη του Ανδριάνειου υδραγωγείου. Παρά τη μείωση του νερού, η αξία της λίμνης για την τοπική αγροτική παραγωγή είναι μεγάλή. Η οικονομία της περιοχής βασίζεται στην κτηνοτροφία και στη γεωργία, όπου κυριαρχεί η καλλιέργεια αμπελιών, οσπρίων και κηπευτικών.
Τυροκομείο Λέγγα
Πρώτος μου σταθμός είναι το χωριό Καλιάνοι, όπου λειτουργεί μια σημαντική τυροκομική μονάδα που αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο την παραγωγή αιγοπρόβειου γάλακτος από τα κοπάδια των γύρω χωριών. Το τυροκομείο Λέγγα της Στυμφαλία Α.Ε.Β.Ε. συνεχίζει μια οικογενειακή πορεία που αγγίζει τα 90 χρόνια. Το πρώτο τυροκομείο της οικογένειας Λέγγα λειτούργησε από τον Μάρκο Λέγγα το 1936 στην τοποθεσία Φλαμπουρίτσα, στους πρόποδες του όρους Ζήρεια, παράγοντας αρχικά φέτα και μυζήθρα. Το 1960 δημιουργήθηκε σύγχρονο τυροκομείο για τα δεδομένα της εποχής και μέσα στην δεκαετία του ΄80 ξεκινά η παραγωγή γραβιέρας και παραδοσιακού γιαουρτιού. Η δεύτερη γενιά έχει ήδη αναλάβει την επιχείρηση και το 1994 δημιουργούνται σύγχρονες εγκαταστάσεις με ξεχωριστούς χώρους και γραμμές παραγωγής για τα διαφορετικά προϊόντα, χώρους ωρίμανσης και συντήρησης, αλλά και χημείο για τον ποιοτικό έλεγχο του γάλακτος.
Στον χώρο λιανικής πώλησης μας υποδέχτηκε χαμογελαστή η Σοφία. Μου έδειξε την μεγάλη ποικιλία προϊόντων που παράγει σήμερα η επιχείρηση, περιμένοντας τον Μάρκο, εγγονό του ιδρυτή της επιχείρησης, ο οποίος την ανέλαβε από το 1996 όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Γαλακτοκομική Σχολή Καλαβρύτων. Όλα τα προϊόντα παράγονται από αιγοπρόβειο γάλα, μια που στην περιοχή δεν εκτρέφονται αγελάδες. Η επιχείρηση παράγει εκτός από έναν μεγάλο αριθμό διαφορετικών τυριών, παραδοσιακό γιαούρτι, κρέμα και ρυζόγαλο, βούτυρο και φρέσκο κατσικίσιο γάλα. Σε λίγο ο Μάρκος είναι κοντά μας και η συζήτηση επεκτείνεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των προϊόντων, στις απαιτήσεις της αγοράς και στην ανάπτυξη των εξαγωγών που έχει επιτύχει η επιχείρηση τα τελευταία χρόνια, σε χώρες της Ευρώπης, αλλά και στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. «Οι καταναλωτές των αστικών κέντρων ζητάνε τα τελευταία χρόνια προϊόντα από κατσικίσιο γάλα, έτσι προχωρήσαμε στην παραγωγή κατσικίσιου γιαουρτιού και φρέσκου γάλακτος», μου εξηγεί ο Μάρκος, όταν είδε το ενδιαφέρον μου για τα συγκεκριμένα προϊόντα.
Την προσοχή μου τράβηξαν δυο ιδιαίτερα ημίσκληρα τυριά. Η Φλαμπουρίτσα, ένα τυρί με ελαφρώς ελαστική υφή που θυμίζει χαλούμι ή ταλαγάνι. Πήρε το όνομα του από το τοπωνύμιο της περιοχής που χτίστηκε το πρώτο τυροκομείο. Με ιδιαίτερη γεύση και αρώματα που της προσδίδουν τα φύλλα δυόσμου τα οποία κρύβει διάσπαρτα στη μάζα της, είναι ιδανική για ψητή στην σχάρα, αλλά και για να αναμιχθεί σε φρέσκες σαλάτες. Η Φορμαλέγγα, ελαφρώς πιο αλμυρή και πικάντικη, προτείνεται για σαγανάκι.
Ο Μάρκος με προτρέπει να επισκεφτούμε τους χώρους παραγωγής. Οι αυστηρές απαιτήσεις του τυροκομείου απαιτούν να καλύψω επιμελώς τα ρούχα μου με ποδιά μιας χρήσης, να φορέσω ποδόμακτρα και σκουφάκι. «Αυτή είναι και η βασική δυσκολία στο να γίνει μια μονάδα επισκέψιμή, αν δεν έχει προβλεφθεί από την κατασκευή της. Για να ικανοποιήσουμε τους επισκέπτες μας, οργανώνουμε γευσιγνωσίες στον χώρο λιανικής πώλησης», θα μου πει. Περνάμε στον χώρο παραγωγής, όπου οι τυροκόμοι τοποθετούν το τυρόπηγμα στα καλούπια και στη συνέχεια στους χώρους ωρίμανσης των τυριών, για να καταλήξουμε στους χώρους παραγωγής γιαούρτης και επιδορπίων όπου τα αρώματα κατακλύζουν τις αισθήσεις. Όμως, οι ρυθμοί της παραγωγής είναι πιεστικοί για τον Μάρκο και εγώ πρέπει να συνεχίσω. Μου προτείνει να επισκεφτώ το μικρό οινοποιείο του Κώστα Πυργάκη στον Ασπρόκαμπο.
Ταβέρνα «Λεωνίδας»
Ο καιρός δεν λέει να μου «κάνει το χατίρι», οπότε εν μέσω βροχής κατευθύνομαι στο χωριό Καρτέρι και στην γνωστή ταβέρνα «Λεωνίδας» που λειτουργεί από το 1957. Μπροστά στο αναμμένο τζάκι καθόμαστε με τον Γιώργο και τον Λεωνίδα Δαλαβάγκα και πολύ γρήγορα καταλαβαίνω ότι έχω μπροστά μου δυο ανθρώπους που τα όνειρα τους για μια ολοκληρωμένη αγροτουριστική μονάδα μπλέχτηκαν στα γρανάζια της ελληνικής γραφειοκρατίας και της έλλειψης ξεκάθαρου νομικού πλαισίου.
Στα ορεινά χωράφια της οικογένειας καλλιεργούνται οι περισσότερες από τις πρώτες ύλες της κουζίνας, όπως πατάτες, κηπευτικά αλλά και τα περίφημα φασόλια Π.Γ.Ε. «Βανίλιες Φενέου». Τα φασόλια αυτά καλλιεργούνται στην περιοχή από τον 19ο αιώνα. Είναι μικρά, με ιδιαίτερο σχήμα που είναι περισσότερο ωοειδές πάρα νεφροειδές, όπως των υπόλοιπων φασολιών. Ο φλοιός τους είναι λεπτός και βοηθά στο να βράσουν γρήγορα. Το όνομά τους το έδωσαν οι παραγωγοί της περιοχής χάρη στο λευκό τους χρώμα και τη γλυκιά τους γεύση που θυμίζει βανίλια.
Δεν περνάει πολύ ώρα και ο Λεωνίδας μας φέρνει φρέσκο ζυμωτό ψωμί, την παραδοσιακή φέτα της Ζήρειας ψητή με μπούκοβο, μια πεντανόστιμη χορτόπιτα με μυρώνια και καυκαλίθρες και, φυσικά, φασολάδα με Βανίλιες Φενέου. Είναι ο καλύτερος τρόπος για να ολοκληρωθεί μια βροχερή μέρα γεμάτη γεύσεις με θέα τους καλαμιώνες, που σαν χαλί κρύβουν τη Στυμφαλία λίμνη και τα μυθικά νερά της.
