Σέριφος

Ο θησαυρός του νησιού: το Μέγα Λιβάδι

Χαράζει. Ένας µελαχρινός άντρας απαγγέλει ποίηση στο κορίτσι του, στην κυκλαδίτικη βεραντούλα τους αποσβολωµένοι από τον έρωτά τους. Τα πρόσωπα λάµπουν στο µελίχλωρο φως της χαραυγής. Το µοναχικό τριζόνι, ο κούκος, δυο αηδόνια στη λαγκαδιά, κι η θέα από τα λιγοστά σπίτια µε τους φοίνικες προς το γαλήνιο ακρογιάλι, όπου οδηγεί το µονοπάτι της πλαγιάς, δηµιουργούν ένα σµίξιµο στις καρδιές των ανθρώπων. Έσµιξαν κι οι γροθιές των απεργών µεταλλωρύχων την Κυριακή 21 Αυγούστου του 1916, όταν η χωροφυλακή παίρνοντας το µέρος του δυνάστη, ιδιοκτήτη των µεταλλουργείων Γρόµαν, έστρεψε τα όπλα της ενάντια στους άοπλους απεργούς µεταλλωρύχους, που µε τις οικογένειες τους είχαν συγκεντρωθεί στη σκάλα φόρτωσης, παρεµποδίζοντας ένα πλοίο να φορτώσει. Οι µεταλλωρύχοι κατέλαβαν το λιµάνι και δεν επέτρεπαν στα πλοία επί 20 ηµέρες να φορτώσουν µετάλλευµα διεκδικώντας το οκτάωρο, υποδοµές για την αποφυγή εργατικών ατυχηµάτων, αύξηση αποδοχών. Τέσσερις εργάτες δολοφονήθηκαν και δυο αξιωµατικοί. Το µνηµείο στο Μεγάλο Λιβάδι ανεγέρθηκε στη µνήµη τους και στα αγνώστου αριθµού θύµατα που άφησαν την τελευταία τους πνοή στα έγκατα της γης. Στοές, γαλαρίες, εγκαταλελειµµένες µεταλλευτικές εγκαταστάσεις που λειτουργούσαν µέχρι τα τέλη του '60, σκάλες φόρτωσης και κλίβανοι, διασκορπισµένα βαγονέτα, τροχαλίες και ράγες φυτεµένες µέσα στα θυµαρόπνιχτα βουνά, αλυσίδες, καλέµια, σκουριασµένα καρότσια και φορτηγά, ένα ρηµαγµένο αρχοντικό, το τότε διοικητήριο, δηµιουργούν το γοητευτικό υπαίθριο µουσείο στα κοκκινωπά χρώµατα της οξείδωσης, που σε άλλο ευρωπαϊκό τόπο ίσως να εξέδιδα εισιτήριο για να το περπατήσω, αξιοποιηµένο φυσικά.

Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας των µεταλλείων, το Μέγα Λιβάδι ήτανε το κέντρο του νησιού µε 5000 περίπου κατοίκους. Φούρνοι, κελιά εργατών και σπίτια. Από εδώ ξεκινούσαν τα µεταφορικά καράβια φορτωµένα µε σιδηροµεταλλεύµατα. Στο Μεγάλο Λιβάδι υπάρχουν σπαράγµατα αρχαίων και για κάποιους, εδώ ενδεχοµένως τοποθετείται η Αρχαία Σέριφος. Εδώ, εκτυλίσσεται το ερωτικό µυθιστόρηµα κι ένας µαθηµατικός γρίφος στα «Τέσσερα χρώµατα του καλοκαιριού» του Τεύκρου Μιχαηλίδη, µεταφέρνοντάς µας στη δίνη των πρώτων εργατικών κινητοποιήσεων... Ο αγέρας µυρίζει θάλασσα κι ιδρώτα. Στον «Κύκλωπα» και στη «Μαρδίτσα», τα πιο περιβόητα ταβερνάκια στο νησί µε τραπέζια πάνω στα βότσαλα στο χάδι των αρµυρικιών, γευτήκαµε ρεβίθια, φρέσκο ψαράκι, µαραθοκεφτέδες και λαχταριστά µαγειρευτά, κατά παραγγελία κόκορα µε µακαρόνια, το κλασικό κυκλαδίτικο φαγητό. Όταν φεύγει ο κόσµος, το σούρουπο παρέα µε τους ντόπιους στη θέα της οξειδωµένης σκάλας φόρτωσης φαντάζει σαν Οργουελικό σκηνικό... Πριν σουρουπώσει ζητώ από έναν φίλο να µε «πετάξει» ως το ελικοδρόµιο. Κατηφορίζω το καλντερίµι που διάβαιναν κάθε χάραµα οι µεταλλωρύχοι µε τις αναµµένες λάµπες από τη Χώρα, ώστε να επιστρέψουν, να ολοκληρώσουν όποια αγροτική εργασία αδυνατούσε η γυναίκα και τα παιδιά και να κοιµηθούν ελάχιστα…

Με φωτογραφικές στάσεις... εµπνευστικές προς την πίσω πλευρά της Χώρας, του Αιγαίου και του κόλπου του Λιβαδιού, κάνω 40 λεπτά στο µονοπάτι προς τη Χώρα. Ο κύκλος «κλείνει» ακολουθώντας τον νότιο περιφερειακό στον Όρµο του Κουταλά µε τρεις ρόδινες του δειλινού αµµουδιές: τον Κουταλά, το Γάνεµα και τη Βάγια κι ύστερα όλο το αρχιπέλαγος του νότου... Εδώ, υπάρχει σπήλαιο µε σταλαγµίτες και σταλαχτίτες, κλειστό για το κοινό, όπου βρέθηκαν νοµίσµατα µε το σύµβολο του νησιού, τον βάτραχο.

Λίγο πριν στρίψω προς τον τελικό προορισµό, το Λιβάδι, κατεβαίνω δεξιά στο κατάξανθο ακρογιάλι Καλό Αµπέλι. Προσκύνηµα µε τα πόδια ως το εκκλησάκι του Σωτήρα. Από βραδύς της 5^ης Αυγούστου χορεύουµε στο πανηγύρι ασταµάτητα για... τη σωτηρία µας, εναρµονισµένοι µε τον παλµό της ζωής που παίζουν οι βιολιτζήδες και οι λαουτιέρηδες του τόπου µέχρι την ανατολή. Παρέα µε τους κτήτορες και τον κόσµο που απολαµβάνει φαγητό και το πρωί τη λειτουργία. Η ευχή µου να γιορτάσω πανηγύρι χωρίς ηχεία, πραγµατοποιείται! Επιστρέφοντας προς Λιβάδι, η Σίφνος κι η Μήλος µοιάζει να συνοµιλούν…

Η Χώρα

Άγρια, µε στενά σοκάκια η Χώρα είναι µια ακόµη καλλονή του Αιγαίου. Ανεβαίνω µε το λεωφορείο, κατεβαίνω τα λιθόχτιστα πλατύσκαλα ως το Λιβάδι για να χαρώ τη θέα − Σίφνο και Μήλο −  ανάµεσα στα αγριολούλουδα, τους µπαξέδες και τα ασβεστωµένα σπιτικά. ∆υο λεωφορεία τα καλοκαίρια πηγαινοέρχονται. Ακολουθώ το ένστικτό µου ανεβαίνοντας στο φιδίσιο σοκάκι προς το Κάστρο. Απόκοσµη θέα από τις αυλές εκκλησιών µέχρι την ψηλότερη του Αγίου Κωνσταντίνου. Η µατιά µετά την ερωτική καµπυλότητα του τρούλου, αφήνεται στη θέα του λιµανιού µε τα στολισµένα µε λαµπιόνια καράβια που φεύγουν στα ανοιχτά... Κι η νύχτα φεύγει στα καταστήµατα, τα καφέ και τα µαγειρεία που είναι µαζεµένα στην πλατεία του νεοκλασικού κτιρίου του δηµαρχείου ή πλατεία του Άη-Θανάση.