Ανατολικός Κίσσαβος

Μπορεί ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου να είχε στο νου ετούτα δω τα μέρη όταν σκάρωνε το τραγούδι, ή να του ψιθύριζε τη μουσική ο Κίσσαβος, η Όσσα, η γη των Τιτάνων... Γη-αποκάλυψη, καθώς αφήνουμε πίσω τις ευθείες γραμμές και τις ισιάδες του εύφορου θεσσαλικού κάμπου. Ατέλειωτα χιλιόμετρα Αιγαίου δροσίζουν τα πόδια του Ανατολικού Κίσσαβου κι αυτός, για χάρη της θάλασσας, αφήνει τα δροσερά νερά του Πηνειού και τα ιαματικά των πηγών του να ξεχυθούν στην αγκαλιά της. Δεν ξέρω γιατί η δημοτική ποίηση ήθελε τα δυο βουνά, τον Όλυμπο και τον Κίσσαβο να μαλώνουν, μιας που τίποτα δεν τα χωρίζει, παρά μόνο η κοιλάδα των Τεμπών, που απλώνεται ανάμεσά τους.

Αγιά

Στην Αγιά μας περιμένει ο Νίκος Ντάγκας από την Trekking East Thessaly. Γνωρίζοντας καλά αυτά εδώ τα τόπια, θα μας τα συστήσει και θα μας διηγηθεί την αλλοτινή τους ιστορία. Γνωστή από την εποχή του χαλκού, η Αγιά ίσως πήρε το όνομά της από τα πολλά ασκηταριά που είχε και συνεχίζει να έχει, μιας που ο Κίσσαβος συναγωνίζεται, με το πλήθος των μοναστηριών του, το Άγιο Όρος και τα Μετέωρα. Ή από την αρχαία λέξη «αγυιά» που σημαίνει δρόμος. Κι είναι αλήθεια πως οι δρόμοι του κάμπου, όπου σήμερα ευδοκιμούν καστανιές, μηλιές ελιές κι αχλαδιές, μας οδηγούν σε αυτήν. Τα πέτρινα αρχοντικά της μαρτυρούν περασμένες δόξες. Οι Αγιώτες εμπορεύονταν το βαμβάκι από τον 16ο αιώνα, ενώ η οικονομική άνθηση απογειώνεται με το εμπόριο του μεταξιού τον 18ο αιώνα. Μικρές βιοτεχνικές οικογενειακές επιχειρήσεις, αλλά και μεγαλύτερες, στέλνουν τα κόκκινα νήματα και τα μετάξια στις Ευρωπαϊκές αγορές. Ο Άμυρος ποταμός, που πηγάζει από τον Κίσσαβο, περνά από την καρδιά της, διασχίζει το Δώτιο πεδίο για να καταλήξει στη λίμνη Κάρλα. Σύμφωνα με τη μυθολογία το Δώτιο πεδίο βρίσκονταν εδώ που βρίσκεται σήμερα ο κάμπος της Αγιάς. Ήταν η γη που είχε δοθεί στους ανθρώπους και καλλιεργούνταν από τις ιέρειες της θεάς Δήμητρας. Ο κύριος Βαγγέλης Τσιγκουνάκης μας ξεναγεί στο Κειμηλιοφυλάκειο της Αγιάς και διευκρινίζει πως Άμυρος είναι εκείνος που δεν έχει μύρο, άρωμα, οσμή. Το οίκημα που σήμερα στεγάζει το Κειμηλιοφυλάκειο παλιότερα λειτουργούσε ως άσυλο τρελών και βρίσκεται δίπλα στο ναό του Αγίου Αντωνίου (πολιούχου του τόπου) που τιμά δυο Άγιους Αντώνηδες: τον Αντώνιο το μεγάλο και τον Αντώνιο το νέο από την Βέροια. Οι αλυσίδες που υπάρχουν ακόμη στην αυλή, μαρτυρούν ότι έδεναν τα δύσμοιρα πλάσματα για να τα συνετίσουν. Αξίζει την επίσκεψή μας, γιατί η θαυμαστή κληρονομιά που φιλοξενεί έχει ρίζες στα χρόνια της μεταβυζαντινής περιόδου: χρυσοκέντητα έργα τέχνης, σκεύη, σταυροί, στέφανα, άγια δισκοπότηρα, σωσμένα Ευαγγέλια τυπωμένα στη Βενετία.

Η βόλτα στην πόλη συνεχίζεται παρέα με τον Θοδωρή Σουλιώτη που μας μεταφέρει τον ενθουσιασμό του για την αρχιτεκτονική των αρχοντικών, μιας που είναι πολιτικός μηχανικός κι έχει αναστηλώσει κι αναπαλαιώσει πολλά από αυτά, αλλά και κρήνες και γεφύρια. Ανηφορίζοντας στα σοκάκια της Αγιάς, μας διηγείται ιστορίες σπιτιών και ανθρώπων. Λίγο πριν το αρχοντικό Αλεξούλη (το αρχοντικό της Καλυψούς), συναντάμε ένα πολυβολείο από τα σκοτεινά χρόνια του Εμφυλίου. Ο Θόδωρος περιγράφει την Καλυψώ, την κοκέτα, την όμορφη κόρη, την αρχοντογυναίκα. Αστή στην καταγωγή, δασκάλα στο επάγγελμα, αγωνίστρια, έζησε ως τα 92 της στο αρχοντικό της στην Αγιά, που μετά από δωρεά της στο ελληνικό δημόσιο, έχει περιέλθει στην Εφορία Αρχαιοτήτων. Μπορεί να μην έχει αναστηλωθεί πλήρως, αντικρύζοντας όμως τις φωτογραφίες πάνω στο τραπέζι, τα κάδρα στους τοίχους, τους καθρέπτες, τα μεσοπαράθυρα της σάλας, το μπαούλο και το ξύλινο σεκρετέρ, νομίζεις ότι μια πόρτα θ’ ανοίξει και θα ξεπροβάλλει η Καλυψώ να μας υποδεχθεί!

Σχεδόν μεσημέριασε κι είμαστε καλεσμένοι στο σπίτι της Αύρας Πανουσοπούλου, δημιουργού των ντελικατέσεν «Γιάμ». Παρόλο που οι αλκυονίδες χαρίζουν έναν ήλιο λαμπερό, η θερμοκρασία είναι χαμηλή και χαιρόμαστε τη θαλπωρή του αναμμένου τζακιού στο σπίτι της. Γευόμαστε λιχουδιές – εμπνεύσεις της οικοδέσποινας – και μια λαχταριστή χωριάτικη τυρόπιττα. Συνοδεία, κόκκινο κρασί από τον αμπελώνα του Αντώνη Μανωλίδη, που άφησε την Θεσσαλονίκη κι ήρθε στην Αγιά για να γίνει αμπελουργός. Η Αύρα μας μιλά για τη δική της απόφαση να αφήσει την Αθήνα πριν από τριάντα χρόνια και να γίνει αγρότισσα, απόφαση παρμένη από αγάπη κι όχι από ανάγκη. Αγάπη για τη φύση και τα αγαθά που μπορεί να προσφέρει. Δημιουργική, δραστήρια, μαχήτρια βιοπορίζεται παρασκευάζοντας γλυκές και αλμυρές συνταγές από τους θρεπτικούς καρπούς της ελληνικής φύσης και του πλούσιου κάμπου της Αγιάς, παρέα με το μεγάλο της γιο που είναι μάγειρας. Πιστεύει πως «η σωστή διατροφή είναι κουλτούρα και πρέπει να διδάσκεται», γι’ αυτό στο εργαστήριό της είναι πάντα ευπρόσδεκτοι οι μαθητές σχολείων. «Τα τρόφιμα δε φυτρώνουν στα ράφια των σούπερ μάρκετ, αλλά παράγονται στη φύση και μαγειρεύονται με μεράκι».

Στους δρόμους του μεταξιού

Ακολουθούμε την υδάτινη πινελιά του Άμυρου που κατηφορίζει ανάμεσα σε λευκούς και σκουρόχρωμους βράχους, ψηλά πλατάνια και πλούσια βλάστηση. Το ποτάμι χωρίζει κι ενώνει ταυτόχρονα το Μεταξοχώρι, το μαγευτικό χωριό που σχεδόν ενώνεται με την Αγιά. Σταματάμε στο Παρθεναγωγείο της Ρέτσιανης, έτσι ονομάζονταν το Μεταξοχώρι μέχρι το 1927, που στα σέρβικα σημαίνει «χωριό δίπλα στο ρέμα». Σήμερα λειτουργεί ως χώρος διαλέξεων, εκθέσεων και πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Τους τοίχους κοσμούν παλιές φωτογραφίες από γιορτές κερασιού, σκίτσα του Μποστ με τα χαρακτηριστικά ανορθόγραφα σατιρικά κείμενα, ζωγραφικές εικόνες που αποτοιχοποιήθηκαν από το Αρχοντικό των Φαβρ. Το 1872, οι Φαβρ άφησαν τα σαλόνια της Ευρώπης για το Μεταξοχώρι, όπου έχτισαν το αρχοντικό τους, γράφοντας ιστορία στους δρόμους του μεταξιού.

Ο Θοδωρής μας κερνάει λικέρ κεράσι. Είναι στ΄ αλήθεια πρώτη φορά που πίνω ποτό που με χορταίνει. Ανηφορίζουμε συντροφιά στον προφήτη Ηλία κι απολαμβάνουμε τη θέα του θεσσαλικού κάμπου, καθώς ο χειμωνιάτικος ήλιος στεγνώνει την υγρασία του. Πέτρινα σπίτια και σοκάκια, φροντισμένες αυλές – κι ας μη βοηθά η εποχή να είναι λουλουδιασμένες. Ο ήχος του νερού και το τραγούδι των πουλιών στα γυμνά κλαριά των αιωνόβιων πλατάνων, συνθέτουν το σκηνικό της κεντρικής πλατείας. Στον δρόμο για το Υδραγωγείο, θαυμάζουμε τη «γκαβτζιά», το δέντρο που φύτρωσε μέσα στο βράχο, στο σημείο που σταμάτησε για να μιλήσει στους κατοίκους ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Το Υδραγωγείο με τις οχτώ καμάρες του, χτίστηκε από μοναχούς του Αγίου Ευσταθίου τον 18ου αιώνα για να καλύψει τις ανάγκες υδροδότησης της μονής, αλλά και για να μεταφέρει νερό στα βαφεία της Κοινότητας. Οι ανεμώνες στο πλάι του δρόμου σε απόλυτη συμφωνία με το τοπίο. Το βράδυ θα απολαύσουμε ζεστή φιλοξενία στο «Αρχοντικό Σουλιώτη», έναν από τους ομορφότερους ξενώνες της περιοχής. Την επόμενη μέρα ο Θοδωρής με τη Ζωή, με ζεστό χαμόγελο μας προσφέρουν ένα λαχταριστό πρωινό από αγνά τοπικά προϊόντα μέλι, γιαούρτι, μαρμελάδες κι αυγά.