Τήνος

Νησί χειροποίητο

Χειροποίητο νησί είχε αποκαλέσει την Τήνο ο Κορνήλιος Καστοριάδης, κάτοικος του Τριπόταμου, κι είναι ο πιο εύστοχος χαρακτηρισμός που της έχει αποδοθεί. Το «χωριό δίχως πλατεία» θυμίζει λαβύρινθο με τα ασβεστωμένα καλντερίμια και τα φιδωτά στενά του. Σαν σε φρούριο, με σπιτάκια χτισμένα σφιχταγκαλιαστά, περπατάς και στις ταράτσες. Φημισμένο για τα πανηγύρια του –στις 21 Νοέμβρη και στη Γιορτή του κρασιού– ολόκληρη η Τήνος κατεβαίνει στο χωριό και οι… ταράτσες πλημμυρίζουν με κόσμο, που πίνει και χορεύει στα ψηλά θυμίζοντας παλιές ελληνικές ταινίες! Σ’ αυτά και πολλά ακόμη μυστικά θα μας μυήσει η Σοφία, ιδιοκτήτρια του Crossroads Inn με τις παραδοσιακές κατοικίες που σε προσκαλούν σε διαμονή… σαν τον παλιό καλό καιρό. «Από έρωτα μείναμε εδώ και θέλω όσοι έρχονται να ερωτεύονται κι αυτοί το νησί... Η Τήνος άλλωστε έχει παραμύθι». Σε συνεργασία με τη Footpathstinos προτείνουν μονοπάτια και διαδρομές ξετυλίγοντας τη μαγεία της. Μα η Τήνος έχει και μαγιά. Νέους ανθρώπους με όραμα και αγάπη για τον τόπο, που προχωρούν μπροστά κρατώντας τη νοσταλγικότητα του χθες, όταν όλα ήταν απάτητα… «Δεν υπάρχει άσχημο χωριό στην Τήνο», μου είχαν πει πριν την επισκεφτώ. Εξήντα τέσσερα χωριά διαθέτει συνολικά το νησί και όσα προφτάσαμε να σεργιανίσουμε είχαν όλα τους κάπου να σταθείς, κάτι να θαυμάσεις. Πέρα απ’ τη μεσαιωνική καμάρα του Ταραμπάδου φωλιάζουν είκοσι περιστεριώνες. Σκορπισμένοι μες στην ησυχία του τοπίου ξεπροβάλλουν πλουμιστοί και περήφανοι μέσα από καλαμιές, ροδιές και περιβόλια. Σκαρφαλωμένο σε μια πλαγιά, το Σμαρδάκιτο είναι από τα παλαιότερα χωριά του νησιού. Αστραφτερές αυλές και σκαλοπάτια μέχρι τη γραφική, πλακόστρωτη πλατεία με την κρήνη και την καθολική εκκλησιά. Απίστευτη ηρεμία σε φόντο καταπράσινο. Αγαπημένο στέκι των Τηνιακών, το Κατώι στολίζει την πλατεία με τα χρωματιστά τραπέζια του. «Δεν φαντάζεσαι πόσο κόσμο μαζεύει», θα μας πει ο Χρήστος, που μόλις γύρισε από τον τρύγο. Ευγενική, γαλήνια μορφή εναρμονίζεται με την αύρα του τόπου. Ιστορίες με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο αλλά και τον Τσέζαρε Μπάρο, τον διεθνούς φήμης Βενετσιάνο εικαστικό που έζησε στο Σμαρδάκιτο δεκατρία ολόκληρα χρόνια δημιουργώντας σχέση ζωής με το χωριό και την Ελλάδα. Ανάμεσα σε τρεις λόφους είναι χτισμένη η Αγάπη. Δύσκολο να τη βρεις, μα προστατευμένη και καλοθεμελιωμένη. Οι βεράντες με τις μπουκαμβίλιες σε καλούν να αναπνεύσεις μια τζούρα ομορφιάς. Είναι τόσο όμορφη... Στο λιλιπούτειο παντοπωλείο της θα αλλάξεις μια κουβέντα, στην Καμάρα της θα κοπιάσεις για έναν μεζέ – ντομάτα και τηνιακή κοπανιστή. Τρεις αεικίνητες κυράδες κρατούν το μαγαζί και οι παππούδες αγναντεύουν τη ρεματιά με τις συκιές, τις δάφνες και τις ακακίες. Βάφτισμα στην… Κολυμπήθρα, την αμμουδερή παραλία στο μάτι του Βορρά, που κρατά τον δικό της χαρακτήρα με τη χαλαρή καντίνα της και τις μικροσκοπικές ξύλινες ομπρέλες που θυμίζουν μανιτάρια! Παράδεισος των απανταχού σέρφερ, διαθέτει και σχολή, παρέχοντας θέαμα με εντυπωσιακά άλματα πάνω απ’ το κύμα. Κατά το λιόγερμα θα βρεθούμε στο Κτικάδο. Σεργιάνι στα όμορφα σοκάκια του – εικόνες καθάριες στο σμίξιμο την νύχτας με τη μέρα… Στο Αγνάντι, ένα απ’ τα παλιότερα καφέ-παντοπωλεία του νησιού, θα γευτούμε τηνιακά καλούδια αγκιναράκι τουρσί, ντομάτα λιαστή, κάππαρη και «φουρτάλια», την τηνιακή ομελέτα με το σκορδάτο λουκάνικο. Γνωστός μέχρι τα… Παρίσια ο κυρ Γιάννης, μας δείχνει ο γιος του το Γιαννιώ το γαλλικό έντυπο με τη φωτογραφία του. Φιλικοί κι ανεπιτήδευτοι, μια υπόθεση οικογενειακή. Η κυρα-Λένη κρατά τη φήμη μιας από τις καλύτερες μαγείρισσες του νησιού – να φας μανιτάρια στιφάδο απ’ τα χεράκια της και να γλείφεις τα δάχτυλά σου! Θαλασσινή θέα απ’ τα ψηλά στο μικρό μπαλκονάκι του Κτικάδου… αγνάντι όνομα και πράγμα!

Απ’ τα κόκαλα βγαλμένη

Είχε δίκιο η Ζοζεφίνα Δελατόλα στον οδηγό της για το νησί, πως η Τήνος θα ήταν ορφανή χωρίς τα ξωκλήσια της. Διάσπαρτα σε βράχους, κορφές, λαγκαδιές κι ακρογιάλια ζωγραφίζουν με το φως και όλο σε καλούν κοντά τους. Η διαδρομή προς την Έξω Μεριά έχει άλλον αέρα… Στο πλάι σου διαρκώς η θάλασσα, τα πλοία, τα ξωκλήσια, οι ακτές της Σύρου. Απάνεμος, κρυμμένος απ’ τη θάλασσα ο Πύργος είναι δικαιωματικά το πιο φημισμένο χωριό του νησιού. Σπίτι της τέχνης και ναός του μάρμαρου, για να κατατοπιστείς θα περάσεις πρώτα από το πληρέστατο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας του ΠΙΟΠ, που βρίσκεται δίπλα στη Σχολή Καλών Τεχνών. Αμέσως αντιλαμβάνεσαι ότι βρίσκεσαι σε ένα καλλιτεχνικό χωριό. Το φανερώνει κάθε του χώρος, κάθε σου βήμα. Παντού προτομές, αγάλματα κι ανάγλυφα – στα σοκάκια, τις αυλές, τους μαρμάρινους φεγγίτες. Ακόμη και το νεκροταφείο του αποτελεί αξιοθέατο. Την τέχνη του μαρμάρου οι Τηνιακοί τη διδάχτηκαν, λέει, απ’ τον Φειδία. Ίσως γι’ αυτό τούτο το μέρος γέννησε τον Χαλεπά, τον Φιλιππότη κι αμέτρητους άλλους μαρμαροτεχνίτες, γλύπτες και μαστόρους, που κοσμούν με τα έργα τους όλη την Ελλάδα. Εδώ είναι το σπίτι και μουσείο του Χαλεπά, το σπίτι του Λύτρα, το μουσείο Πανορμιτών καλλιτεχνών. Όρεξη και χρόνο να έχεις, να περιηγηθείς και να γνωρίσεις μια τέχνη που δεν χορταίνεται. Εργαστήρια μαρμαρογλυπτικής κι άλλες καλλιτεχνικές φωλιές διάσπαρτες στα παστρικά σοκάκια και τα σπίτια με τις ζωγραφιστές πόρτες, τις μπουκαμβίλιες, τους βασιλικούς... Έργο τέχνης σμιλεμένο στο μάρμαρο ή παρατηρητήριο απεραντοσύνης; Ό,τι και να πεις για τα Υστέρνια θα ’ναι λίγο. Οι μάστοροι έχουν μαρμαροντύσει παρανυφάκια τα σπίτια του χωριού και νύφη ακριβοθώρητη την εκκλησιά του! Θέα ανεμπόδιστη. Στο φρύδι του βουνού, η πλατεία σού δίνει την αίσθηση πως είσαι σε κατάστρωμα. Κατάρτι το καμπαναριό και γύρω τα περιποιημένα σπιτάκια, τα παλιά καφέ-παντοπωλεία και τα μπαράκια που σαλπάρουν στο γαλανόλευκο. Λίγο έξω απ’ τα Υστέρνια αντικρίσαμε ένα από τα πιο εντυπωσιακά τοπία στο νησί. Μύλοι ερειπωμένοι στη σειρά – μνημεία διατηρητέα και μια εκκλησιά πανέμορφη. Ο Δον Κιχώτης εδώ νικάει κι ο άνεμος είναι παλικάρι. Μόνο ουρανός πάνω σ’ αυτόν τον μικρό Γολγοθά, τοπίο του Γκρέκο... Στην Καρδιανή χάνεσαι… Από την ομορφιά. Θες να προλάβεις το δειλινό, να φυλακίσεις την εικόνα. Αμφιθεατρικά κτισμένη σε δυο πλαγιές με θέα το Αιγαίο, θυμίζει κάτι απ’ τα Φηρά, μόνο που εδώ η αυθεντικότητα περισσεύει: παρέες που βεγγερίζουν ξέχωρα –από δω οι άντρες, από κει οι γυναίκες–, παιδιά που ζωντανεύουν την πλατεία και τα στενά, νερά και πράσινο. Δυο καθολικές εκκλησιές –μία σε κάθε γειτονιά– ο καφενές, το παντοπωλείο κι ένα ρακομελάδικο. «Σας αρέσει το χωριό μας; Ζείτε σε έναν παράδεισο, μου λένε όσοι έρχονται. Μένω εδώ, βλέπετε, το βρίσκετε κι εσείς τόσο όμορφο;» αναρωτιέται η κυρία Μαίρη... Ο ήλιος βασίλεψε, η Σύρα βάφτηκε κόκκινη, το φεγγάρι γελάει. Το καμπαναριό άναψε, κερί που φωτίζει με το πορτοκαλί του τη νύχτα. Η ωραιότερη εικόνα που είδαμε στο νησί, θα πεις – σιωπές αγαπημένες της σελήνης...