Ο Νέστος είναι από τα μεγαλύτερα ποτάμια της χώρας μας. Όχι αποκλειστικά της χώρας μας. Αγνοεί τα σύνορα, αφού πηγάζει από τη Βουλγαρία, όπως και ο Στρυμόνας αλλά και ο Έβρος. Όμοια και ο Αξιός μάς έρχεται από την ΠΓΔΜ, ενώ ο υπέροχος Αώος πηγάζει από την Ελλάδα και συνεχίζει στην Αλβανία. Χρησιμοποιούμε τα ποτάμια ως φυσικά όρια πολλές φορές για να χωριζόμαστε αλλά αυτά, κόντρα στο ρεύμα, πεισματικά μας ενώνουν! Ο ποταμός μας διατρέχει σαν κορδέλα 230 χλμ., από τα οποία τα 130 σε ελληνικό έδαφος. Καθώς κυλά, έχει στα δεξιά του τη Μακεδονία και στα αριστερά του τη Θράκη. Τέλος, εκβάλλει στη θάλασσα για να γλυκάνει με τα νερά του το Θρακικό πέλαγος. Στην πορεία του ξυπνά τη δημιουργία, η φύση μεγαλουργεί! Τα δάση στις γύρω περιοχές είναι απαράμιλλα, οι καταρράκτες των παραπόταμών του πολύτιμα διαμάντια στη συλλογή κοσμημάτων του ελληνικού τουρισμού. Μυθικά ονόματα για τον περιηγητή: το Καρά Ντερέ ή Ελατιά, το παρθένο δάσος Φρακτού, ο καταρράκτης του Λειβαδίτη, της Λεπίδας… Τι να πρωτοθυμηθώ… Η γη στα γιορτινά της, πανδαισία! Αλλά και ο ίδιος ο Νέστος δεν υστερεί. Δεν τον είχαν θεοποιήσει τυχαία οι αρχαίοι μας πρόγονοι. Τα Στενά, το Δέλτα, η διαδρομή του στην οροσειρά της Ροδόπης, το Παρανέστι, η Σταυρούπολη, οι Τοξότες, όπου και να τον συναντήσεις, θα σε μαγέψει με το γλυκό κελάρυσμα του νερού του, θα κουρνιάσεις στη ζεστή αγκαλιά της λήθης που σου υπόσχεται.
Εάν δεν πας στα Στενά, δεν ξέρεις τι θα πει Νέστος!
Αμμουδερές όχθες και νησάκια εναλλάσσονται με πλούσια βλάστηση και βραχώδη γλυπτά σ’ ένα πρωτόγνωρο φυσικό μωσαϊκό, όλο δημιουργημένο από την αέναη ροή του νερού.
Εάν δεν πας στα Στενά, δεν ξέρεις τι θα πει Νέστος!
Εδώ είναι το πιο μαγευτικό κομμάτι του, η ψυχή του ποταμού. Εδώ με αλλεπάλληλα τελικά σίγμα, τους περίφημους μαιάνδρους του, διαπερνά τα όρη σχηματίζοντας μια ονειρεμένη κοιλάδα, έκτασης μεγαλύτερης από 20.000 στρέμματα. Εδώ η υδάτινη οδός συνοδεύεται και παραβγαίνει σε ομορφιά με τη μεταλλική, αυτή της σιδηροτροχιάς του τρένου. Και άλλη μία γραμμή είναι χαραγμένη και πιο ανεπαίσθητα παρακολουθεί τις δυο προηγούμενες: το μονοπάτι Ε6 δίνει τη δυνατότητα στον περιηγητή να απολαύσει το εκπληκτικό τοπίο. Πότε ψηλά, χαρίζοντας εποπτική θέα από τα βράχια, και πότε χαμηλά, με φόντο ηχητικό το νερό που κελαρύζει απαλά και υπνωτίζει με το τραγούδι του… Η περιοχή λόγω του σπάνιου κάλλους της έχει χαρακτηριστεί αισθητικό δάσος. Παράλληλα προστατεύεται και από διεθνείς οδηγίες και συνθήκες. Όπως και το Δέλτα, αποτελεί σημαντικό υδροβιότοπο για τα πουλιά. Αμμουδερές όχθες και νησάκια εναλλάσσονται με πλούσια βλάστηση και βραχώδη γλυπτά σ’ ένα πρωτόγνωρο φυσικό μωσαϊκό, όλο δημιουργημένο από την αέναη ροή του νερού. Από τους Τοξότες έως τη Σταυρούπολη ή αντίθετα, σε μια διαδρομή 18 χλμ., μπορείς να ταξιδέψεις με το τρένο, να περπατήσεις ή να κάνεις συνδυασμό. Στη μέση της διαδρομής βρίσκεται ο σταθμός των Λιβερών. Ο περιηγητής μπορεί να ζητήσει να κατέβει εδώ και να κάνει ένα από τα δύο τμήματα είτε προς τη Σταυρούπολη είτε προς τους Τοξότες με τα πόδια. Τα Λιβερά, όπως και όλα τα χωριά της διαδρομής, δεν κατοικούνται πια, αλλά αξίζει να τα επισκεφτείτε. Μάλιστα υπάρχει κι ένα πανέμορφο σπήλαιο, το οποίο βρίσκεται κοντά κι αν έχετε διάθεση εξερεύνησης, μπορείτε να το αναζητήσετε. Πρόσβαση στα Λιβερά δίνει και ο ορεινός ασφάλτινος δρόμος που καταλήγει στη Σταυρούπολη. Ανεβαίνοντας, και πριν φτάσεις στο Κρωμνικό, υπάρχει στην κορφή του βουνού το σημείο θέας απ’ όπου μπορείς να θαυμάσεις τους μαιανδρισμούς των στενών σε όλη τους τη μεγαλοπρέπεια. Μάλιστα αν είστε τυχεροί, μπορείτε να συναντήσετε κοπάδια άγριων αλόγων, ένα από τα λίγα που απέμειναν στη χώρα μας. Παρακάμπτοντας μια φορά προς το έρημο χωριό Ίμερα, προς μεγάλη μας χαρά τα συναντήσαμε! Μία ακόμη απρόσμενη συνάντηση μου συνέβη κάποτε μέσα στα Στενά. Καθώς περπατούσα σιγά κι αθόρυβα στο μονοπάτι, βλέπω ξαφνικά στην κοίτη του ποταμού ένα ζαρκάδι! Μου κόπηκε η ανάσα από την έκπληξη! Ευλογημένες οι συναντήσεις με τα ευγενικά κι αδάμαστα πλάσματα της άγριας φύσης… Φέτος δεν περνά το τρένο. Για λόγους συντήρησης, έχει διακοπεί η λειτουργία του από το φθινόπωρο. Οπότε αν κάποιοι από εσάς σχεδιάζετε ένα ταξίδι άμεσα, θα πρέπει να το λάβετε υπόψη σας. Έχει και τα καλά του όμως αυτό, καθώς κάνει το περπάτημα στα Στενά πιο άφοβο, αφού ειδικά προς Σταυρούπολη υπάρχουν σημεία όπου πρέπει να ακολουθήσεις τον σιδηρόδρομο και ενίοτε να περάσεις και μέσα από σήραγγες. Χωρίς το τρένο, το τοπίο γίνεται πιο παρθένο, αν και η παρουσία του από την άλλη δημιουργεί μια όμορφη αντίθεση. Ξεκινήσαμε Πρωτοχρονιά από τους Τοξότες και προχωρήσαμε γύρω στα 5 χλμ. έως την πηγή του Κρωμνικού. Δεν είναι λίγοι οι επισκέπτες που επιλέγουν την υπέροχη διαδρομή για να ξεκινήσουν τη χρονιά τους. Με μια πεντακάθαρη λιακάδα απολαύσαμε το χιονισμένο γυμνό τοπίο, γευτήκαμε την ησυχία και το καλωσόρισμα του ποταμιού. Όπως μου είπε ένας ψαράς, εδώ έχει σολομοπέστροφες. Παρότι απαγορεύεται η αλιεία στο ποτάμι, τον συνάντησα με το καλάμι του στην αρχή της διαδρομής. Και στο τέλος της με αποχαιρέτησε ένας κοκκινολαίμης τιτιβίζοντας!
Δέλτα του Νέστου
Στην αρχή της πορείας μας προς το Δέλτα, μας υποδέχθηκε και πάλι το μικρό πουλάκι με την κόκκινη ποδιά, που θυμίζει έντονα χειμώνα. Ήταν ένα πολύ κρύο πρωινό, όταν πήραμε τον δρόμο για τη Χρυσούπολη. Απαλό χιόνι έπεφτε σε όλη τη διαδρομή. Μετά από αρκετά χιλιόμετρα μέσα στο παραποτάμιο Μεγάλο Δάσος (αυτό που σημαίνει επακριβώς η τούρκικη ονομασία του Κοτζά Ορμάν), φτάσαμε στις εκβολές του ποταμού. Είχε τόσο κρύο, που μέχρι και η θάλασσα στο σημείο που παντρεύεται με το ποτάμι είχε δημιουργήσει νησάκια ολόλευκα από πάγο και χιόνι. Η ομορφιά του τοπίου σαγηνευτική αλλά και το κρύο μυθικό. Τόσο πολύ, που εξαγνίζεσαι όσο το αντέχεις... Μια ομάδα πουλιών με το παράξενο όνομα νανοσκαλίδρες χορεύει με χαμηλές πτήσεις πάνω από τα παγονήσια αναζητώντας τροφή. Και μια λεπτή λωρίδα αμμουδιάς περικυκλώνει το παγωμένο κομμάτι της θάλασσας για να σε οδηγήσει απέναντι από την εκβολή του ποταμού, εκεί όπου η υδάτινη οδός εισχωρεί στη στεριά. Καθώς πλησιάζεις, χιλιάδες γλάροι απογειώνονται δημιουργώντας ένα φτερωτό σύννεφο. Ο αγέρας δυνατός και η θάλασσα ανταριασμένη γλείφει με τα κύματά της την άμμο φέρνοντας για δώρα αμέτρητα κοχύλια διασκορπισμένα παντού. Μυσταγωγία… Στον δρόμο του γυρισμού ξαναπερνάμε μέσα από το δάσος. Λίγο η επιστροφή λίγο η ερημιά του χειμώνα, αλλά κυρίως η γνώση ότι από το απέραντο κάποτε δάσος δεν έχει μείνει σήμερα παρά ένα μικρό κομμάτι του, και σου έρχεται θλίψη… Από τα 125.000 στρέμματα έχουν μείνει πια μόνο 5.000. Τόσοι και τόσοι κατακτητές έχουν περάσει από τη Θράκη και το προστάτευσαν, για να καταστραφεί στο τέλος σχεδόν ολοκληρωτικά από ελληνικά χέρια… Η εκχέρσωση ενός από τα μεγαλύτερα υδροχαρή δάση στην Ευρώπη έγινε τη δεκαετία του 1950. Το οικοσύστημα όμως εκδικήθηκε, με αποτέλεσμα οι καλλιέργειες που ακολούθησαν την εκχέρσωση να μην έχουν απόδοση. Τι να το κάνεις, όμως… Το παρθένο δάσος που κάποτε ήταν ζούγκλα –μέχρι και λιοντάρια ζούσαν εδώ, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο– αποτελεί πια παρελθόν. Το μικρό τμήμα του που διασώζεται προστατεύεται πια με κάθε μέσο από τις αρχές. Όμως δραστηριότητες όπως η παράνομη υλοτομία, το απειλούν και αυτό. Πάντως παρά την καταστροφή, ολόκληρη η περιοχή του Δέλτα αποτελεί σημαντικότατο υδροβιότοπο. Πάνω από 300 είδη πουλιών και πολυάριθμα ζώα βρίσκουν καταφύγιο και τροφή εδώ, ενώ και η χλωρίδα περιλαμβάνει είδη σπανιότατα. Εδώ απαντάται ο τελευταίος αυτόχθων πληθυσμός κολχικού φασιανού στην Ευρώπη. Κατά τη σύντομη περιήγησή μας, είχαμε μάλιστα την τύχη να δούμε έναν να πετά μπροστά στα μάτια μας!
Μια τελευταία στάση
Αποχαιρετώντας τους Τοξότες, κάνω μια στάση στη γέφυρα για να αγναντέψω για τελευταία φορά το αγαπημένο ποτάμι. Σχεδόν ακίνητο, μοιάζει με λίμνη, και πλήθος πουλιών απολαμβάνουν τα νερά του. Μπορείς να απαντήσεις μέχρι κύκνους και φλαμίνγκο. Τα βουνά στο βάθος ορθώνονται μεγαλειωδώς με τις κορφές τους χιονισμένες. Θαυμάζεις την εικόνα, την εισπνέεις βαθιά για να γεμίσει τα πνευμόνια της ψυχής σου και επιστρέφεις στο όχημα για να ακολουθήσεις για ακόμη μία φορά την οδό του «πολιτισμού».
