Σκύρος

Τροχάδια και ιππασία στο Τραχύ

Της πάει η ομίχλη της άνοιξης, αναδεικνύει όλο αυτό το πολύχρωμο χαλί της γης, σκέφτομαι, καθώς οδεύουμε για το Τραχύ, τον εύφορο Βορρά του νησιού με τις πεδιάδες, τα ζωντανά και τα μποστάνια του. Στον δρόμο μας οι εγκαταλειμμένες πέτρινες κατούνες με τα αλώνια κι έπειτα οι χωματόδρομοι που οδηγούν στον αρχαιολογικό χώρο στο Παλαμάρι. Κοκόρια και γαλοπούλες, πελαργοί, τροφαντές αγελάδες, ενδημικά είδη σαύρας, αγριοκάτσικα, εκατομμύρια μέλισσες, κοπάδια από πρόβατα και σκυριανά αλογάκια ξεπροβάλλουν από παντού – ένα πανέμορφο φυσικό πάρκο ανοίγεται μπροστά στα μάτια σου. Κάπου εδώ θα βρούμε και το κτήμα της Αμάντας και του Στάθη, οι οποίοι προσέχουν 90 άλογα, κι ανάμεσά τους κάποιες από πιο τις καθαρόαιμες ράτσες στο νησί. Πέρα από πανέμορφα, τα σκυριανά αλογάκια είναι ιδιαίτερα φιλικά, αγαπούν τα παιδιά κι η επαφή μαζί τους μόνο χαρά μπορεί να προσφέρει. Στο κτήμα, τα παιδιά μαθαίνουν τα πάντα γύρω απ’ τα άλογα και τη φροντίδα τους, την επικοινωνία μαζί τους και τους κανόνες της ιππασίας. «Όλοι θέλουν μια βόλτα με το άλογο, δεν είναι όμως μόνο αυτό το ζητούμενο. Όταν πείθονται τελικά να έρθουν, φεύγουν γεμάτοι και χαρούμενοι», μας λέει η Βρετανίδα Αμάντα Σίμπσον, που έχει υλοποιήσει στο νησί ιππικά φεστιβάλ και προγράμματα ιπποθεραπείας για παιδιά με κινητικές και νοητικές δυσκολίες... «Δεν έχεις δει τη Σκύρο αν δεν γνωρίσεις τον Μανώλη τον Μαλαματίνη και τον Δημήτρη τον Καψοκάρδη», μας είπαν όμως από την πρώτη μέρα στο νησί. Πόσο δίκιο είχαν. Τον Μανώλη θα τον βρούμε στην έδρα του στο Τραχύ, στο μικρό του σπίτι στην απλωσιά του βουνού, παρέα με τη μεγάλη του αγάπη: τα άλογα. Τίποτα δεν θα ήταν ίδιο, αν δεν τον είχαμε συναντήσει. Γέννημα θρέμμα της Σκύρου, έλειπε για χρόνια στην Αθήνα και τελικά επέστρεψε για να κάνει αυτό που πιο πολύ αγαπά. Μεγαλωμένος με τα άλογα από μικρό παιδί, μιλάει τη γλώσσα τους. «Τα σκυριανά αλογάκια είναι μικρόσωμα και δεν προορίζονται για ιππασία, παρά μόνο για το αλώνισμα» μας λέει ο Μανώλης, που αγαπούσε πολύ τις βόλτες με τα άλογα στη φύση. Βρήκε τη λύση διασταυρώνοντας την ντόπια ράτσα με ινδιάνικα πόνι. Ψηλότερα από τα σκυριανά, υπάκουα και άρτια εκπαιδευμένα, είναι κατάλληλα για αρχάριους και παιδιά, ενώ για τους πιο έμπειρους διαθέτει και κανονικά άλογα. Μαζί τους πας στα πιο απίθανα μέρη και στις δυσπρόσιτες παραλίες του Βορρά. Ο Μανώλης διανοίγει και συντηρεί τα μονοπάτια στο δάσος, καθαρίζει τις ακτές μεριμνώντας και για «καβάτζες» με σκιά, ζεστασιά για το απαραίτητο φαγοπότι των ανάρπαστων εκδρομών του. Μαζί θα εξερευνήσουμε το πευκόφυτο Ναυάγιο, με τα γαλαζοπράσινα νερά και το ξύλινο κουφάρι του τούρκικου πλοίου ΤΕΚΕL, που ξέβρασε η θάλασσα στην ακτή το 1999. Δίπλα του, και πέρα από κάθε ομορφιά, η απόκρημνη παραλία της Αγαλίπας σε προσκαλεί για μια βουτιά στα τιρκουάζ νερά της. Διάσημη παραλία του Βορρά και ο Άγιος Πέτρος, μια απέραντη αμμουδιά, συνέχεια του δάσους όπου στήνουν τις σκηνές τους οι θαμώνες τις παραλίας. Τους αγαπούν τους σκηνίτες οι Σκυριανοί και καθόλου δεν τους ενοχλούν, ένας ακόμη λόγος που το νησί γνωρίζει πιστούς επισκέπτες. Στο κονάκι του στο Τραχύ θα γνωρίσουμε και τον πολυτεχνίτη κ. Δημήτρη Βαρσάμο, τον διάσημο Καψοκάρδη της Σκύρου. Μεράκι του τα ζωντανά, τα μελίσσια και τα τροχάδια. Το παραδοσιακό υπόδημα των βοσκών της Σκύρου (και όχι μόνο), που στα χέρια του γίνεται τέχνη. «Φτιάχνουν κι άλλοι τροχάδια στη Σκύρο, κανενός όμως δεν είναι σαν του Τάκου», μας λένε οι επισκέπτες στο κονάκι – ένα άτυπο καφενείο για τους τσοπάνηδες του χωριού. Από 11 χρονών δου-λεύει τα τροχάδια ο κ. Δημήτρης – «μόνος μου, δεν μου έμαθε κανείς», μας λέει, καθώς μας δείχνει όλη τη διαδικασία από το κόψιμο της σόλας, που προέρχεται από λάστιχα αυτοκινήτων κι αεροπλάνων, την επεξεργασία του δέρματος, που κόβεται σε λωρίδες, και έπειτα το περίτεχνο πλέξιμο με έμφαση στη λεπτομέρεια, την ανατομία αλλά και την αισθητική. Καλλιτέχνης! Διαχρονικά, λειτουργικά και κομψότατα, τα τροχάδια του έχουν γίνει διάσημα παγκοσμίως και το μόνο που ζητά είναι να μπορέσει να μεταφέρει τη γνώση σε όποιον το επιθυμεί ώστε να μη χαθεί η παραδοσιακή αυτή τέχνη που τόσο αγαπά.

Δυτικές παραλίες

Όλοι στη Σκύρο θα σου πουν για την αντίθεση Βορρά και Νότου, με τον πρώτο να πνίγεται από τα πευκοδάση, που κατεβαίνουν ως τις ακρογιαλιές. Αν θες να ρουφήξεις στο απόλυτο αυτή την εικόνα του νησιού, πάρε τον δρόμο που ξεκινά λίγο έξω από τη Χώρα για να φτάσεις στον Άγιο Δημήτριο. Μία από τις παλιότερες εκκλησιές του νησιού, βρίσκεται χτισμένος στα ψηλά, μια καταπράσινη πλαγιά του Ολύμπου· λίγο πιο πριν το φράγμα που έχει μετατραπεί σε υγρότοπο από τα αμέτρητα πουλιά της περιοχής. Είναι μια ειδυλλιακή τοποθεσία κι από δω ξεκινά ο ήπιος χωματόδρομος, που διασχίζοντας την καταπράσινη διαδρομή σε φέρνει ως τη διάσημη Ατσίτσα. Πευκόφυτη ως το κύμα η παραλία της και δίπλα το γραφικό παλιό λιμάνι με τις διάσπαρτες πέτρινες κολόνες από τα αλλοτινά μεταλλεία του σιδήρου. Η κυρά-Παναγιά με το εκκλησάκι της, ο εντυπωσιακός Άγιος Φωκάς κι η αμμουδιά του Πεύκου με το ψαρολίμανό του ολοκληρώνουν τη βόλτα στις παραλίες της Δύσης. Κι όλοι στο νησί θα σου πουν πως δεν υπάρχει καλύτερο μέρος να την απολαύσεις από τον Άγιο Παντελεήμονα. Το εκκλησάκι στο μικρό δασύλλιο προσφέρει θαλασσινή θέα στη δύση. Στα πόδια του το Αχίλλι, ο δαντελωτός όρμος με τις σκόρπιες βραχονησίδες...

Η Καλαμίτσα

Στο πιο στενό σημείο του νησιού, εκεί που ενώνεται ο Βορράς με τον Νότο, επικρατεί μια ξεκούραστη νηνεμία. Σε κερδίζει αμέσως, καθώς εξερευνάς τη γύρω τοποθεσία με την όμορφη βοτσαλωτή παραλία της Καλαμίτσας. Στον υγρότοπο που σχηματίζεται πίσω της ξαποσταίνουν πολλά σπάνια αποδημητικά πουλιά. Στη Σκύρο, θα δεις μαυροπετρίτες, είδη τσικνιάδων, χαλκόκοτες, μελισσοφάγους και σπάνια νεροχελίδονα. Στο κτήμα Μουριές θα γνωρίσουμε και τον Μανώλη Τραχανά με τα σκυριανά αλογάκια του. Στην όμορφη αυλή με τις μουριές θα δοκιμάσουμε τοπικές σπεσιαλιτέ μαθαίνοντας ακόμη περισσότερα για τη μικρόσωμη φυλή των αλόγων που απεικονίζονται ως και στη ζωφόρο του Παρθενώνα. Παραδοσιακά, τους χειμώνες πολλά από τα άλογα αφήνονται στην άγρια φύση του Νότου όπου βρίσκουν νερό από το Νύφι και τις γύρω πηγές, αλλά και τις λιμνούλες που δημιουργούνται από το βρόχινο νερό. Τα καλοκαίρια που το νερό στερεύει, κινούνται προς τον εύφορο Βορρά επιστρέφοντας και πάλι στους ιδιοκτήτες τους. Με τη βοήθεια των εθελοντών που φιλοξενούνται σε σκηνές κάτω από τον ελαιώνα του κτήματος, ο Μανώλης φροντίζει 49 άλογα. Εδώ τα παιδιά μπορούν να κάνουν βόλτα με τα αλογάκια στην ειδικά διαμορφωμένη πίστα και να δουν την Ελπίδα, το πρώτο άλογο στη χώρα με τεχνητό μέλος. Τα καλοκαίρια στο κτήμα αναβιώνει και το παραδοσιακό αλώνισμα της φάβας από τα αλογάκια του κτήματος.

Το βουνό

Πέτρα και γκρεμός. Ένας κόσμος σκληρός κι ακατανόητος μες στη γυμνή μοναξιά του σε προσκαλεί στο ελάχιστο της πέτρας και το πολύ του ουρανού. Είναι το «Βουνό», όπως χαρακτηριστικά το αποκαλούν οι ντόπιοι, κι από την πρώτη στιγμή θες να πατήσεις επάνω του. Η απουσία κάθε ανθρώπινης οντότητας προσδίδει μια αγιότητα στο άγριο τοπίο. Μόνο μερικές πελώριες πέτρες τοποθετημένες σαν φυσικά γλυπτά σε προϊδεάζουν για κάποια ανθρώπινη παρέμβαση. Κι όμως είναι το ολοζώντανο σώμα του νησιού, ένας σπάνιος βιότοπος που προστατεύεται από το δίκτυο Natura και όχι μόνο. Ένας κόσμος κρυφός, μα καθαρόαιμος, με συστάδες από μυριάδες σφεντάμια, τα πανέμορφα και σπάνια αυτά δέντρα με τους περίτεχνους κορμούς και το σώμα τους λαξευμένο στον άνεμο να γέρνει κατά τη φορά του. Κριάρια ατίθασα, κοπάδια από αιγοπρόβατα κι αγέρωχοι αετοί κάνουν αισθητή την παρουσία τους. Άξαφνα μια όαση στ’ αριστερά μάς καλεί για στάση. Ένα δάσος από σφεντάμια, μια λίμνη να ξεδιψούν τα αγιοκάτσικα και μια αγέλη από άλογα να βοσκά ανέμελα στο φως του απομεσήμερου. Στην απόλυτη ησυχία οι κουδούνες των προβάτων έρχονται στ’ αυτιά σαν μουσική. Παραμύθι, μαγεία, ποίηση… Γιατί μπορεί να σκεφτόμαστε πως η ποίηση απευθύνεται στα μεγάλα αστικά σαλόνια, εδώ όμως είναι η απαρχή κι η αλήθεια της. Στο κριάρι πίσω απ’ τις ξερολιθιές, τα χνώτα του αλόγου και τα χνάρια των αιγοπροβάτων. Τις πουρνιές, τις ελιές, τ’ αγριοθύμαρα. Στο σεργιάνι του τσοπάνη, το πέταγμα του αετού, τις χειρονομίες των δέντρων. Στο ελάχιστο που γίνεται πολύ σ’ αυτό το ατίθασο πανηγύρι της φύσης.