Σύρος

Η Σύρος, αν και μικρή σε έκταση, αποτελεί το κέντρο των Κυκλάδων, και γεωγραφικά και διοικητικά. Πρωτεύουσα όλου του νησιωτικού συμπλέγματος είναι η Ερμούπολη, όπου βρίσκονται και οι περισσότερες υπηρεσίες. Αφιερωμένη στον Θεό του Εμπορίου, δηλωτικό της ανθηρής οικονομίας, η Ερμούπολη γνώρισε λαμπρές εποχές, κυρίως λόγω της ανάπτυξης του εμπορικού ναυτικού. Από το 1861, που ξεκίνησε και η λειτουργία του ναυπηγείου της, συσπείρωσε πρόσφυγες από την Κάσο, τη Χίο, την Κρήτη και αλλού, οι οποίοι εργάστηκαν σκληρά και μετέτρεψαν το ναυπηγείο Νεώριο σε μία από τις μεγαλύτερες βιομηχανικές μονάδες της χώρας. Η ακμή δεν άργησε να φανεί και δεν περιορίστηκε στον οικονομικό τομέα, αλλά, όπως ήταν αναμενόμενο –και λόγω του λιμανιού–, επεκτάθηκε και στον πολιτισμικό. Αρκεί μια βόλτα στο εσωτερικό της για να καταλάβει κανείς πως πρόκειται για ένα υπαίθριο μουσείο, αντάξιο των ευρωπαϊκών πόλεων. Αναπόφευκτα, όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα, μετά την ακμή ακολουθεί η πτώση. Το Νεώριο μπορεί να λειτουργεί ακόμη, αλλά περισσότερο ως προσπάθεια συντήρησης μιας βιομηχανίας που φθίνει παρά ως σημαντική οικονομική πηγή. Το ίδιο ισχύει και για τον Ταρσανά, μια ιστορική περιοχή για την ξυλοναυπηγική της Ερμούπολης. Ωστόσο, ο τουρισμός παραμένει αμείωτος σ’ ένα νησί επισκέψιμο όλο τον χρόνο, αφού ελάχιστα είναι τα καταστήματα τα οποία δεν λειτουργούν κατά τους χειμερινούς μήνες. Αξιοσημείωτος είναι και ο αριθμός των εκκλησιών του νησιού, το οποίο διαθέτει και αρκετά μεγάλη καθολική κοινότητα και, παρά τις θρησκευτικές διαφορές, τελευταία παρατηρείται άνοδος στους μεικτούς γάμους.

Ερμούπολη

Σύμβολα και τέχνη παντού τριγύρω μπερδεύονται με τη πολύβουη ζωή του λιμανιού. Οι «Νέοι ορίζοντες» του γλύπτη Κ. Βαρώτσου με το θαλασσί της ελπίδας στολίζουν κατά μήκος ένα μέρος του. Εδώ στο λιμάνι ψηλώνει και η Νίκη, που στεφανώνει για μένα την πανσέληνο με μια σιγουριά επανάληψης μυστηριακής αισιοδοξίας για την πίστη πως κι απόψε το φεγγάρι θα βγει. Αυτό θα μου δείξει τον δρόμο μαζί με το βαρύ άρωμα του γιασεμιού, που ανασταίνει μνήμες από εκείνα τα γλυκά βράδια, όταν η ανυπομονησία του καλοκαιριού μάς κρατούσε παραπάνω στην πλατεία. Σε μια τέτοια πλατεία, πίσω απ’ το αγέρωχο άγαλμα του ήρωα Μιαούλη, που ενσαρκώνει την ελληνική λεβεντιά, ορθώνεται μνημειακά το Δημαρχείο, αρχιτεκτόνημα-κόσμημα του Ερνέστου Τσίλερ. Το τριώροφο κτίσμα με το μαρμάρινο αέτωμα και τα λευκά σκαλιά, που πάνω τους βάδισαν τόσες σπουδαίες προσωπικότητες, φιλοξενεί αρκετές υπηρεσίες των Κυκλάδων. Εσωτερικά έχει ένα καφενεδάκι και τρία αίθρια, με αρχικό σκοπό τους τον φωτισμό, καθώς ηλεκτρικό ρεύμα δεν υπήρχε. Στην είσοδό του δεσπόζει το μεγάλο άγαλμα του δημάρχου Δ. Βαφιαδάκη, που κοιτά το όραμά του να υλοποιείται στο μεγαλύτερο δημαρχείο της χώρας. Το Αρχαιολογικό Μουσείο, το οποίο επίσης βρίσκεται στο ίδιο κτίριο, διαθέτει ξεχωριστή είσοδο. Άλλα μουσεία άξια επίσκεψης είναι το Εκκλησιαστικό, το Κυκλαδικό και το Βιομηχανικό, στο οποίο μπορεί κανείς εξετάζοντας την ανάπτυξη της τυπογραφίας να αντιληφθεί και την άνθηση των γραμμάτων κατά τις περιόδους ακμής του νησιού. Στην πλατεία Βαρδάκα βρίσκεται το Θέατρο Απόλλων, έργο του Pietro Sampro, με ιταλικές και γαλλικές αρχιτεκτονικές επιρροές. Αν και το προσομοιάζουν με τη Σκάλα του Μιλάνου, περισσότερο πλησιάζει στο San Carlo της Νάπολης. Το σίγουρο είναι πως από το 1864 ο θεός Απόλλων δρασκελώντας τη θάλασσα έφυγε από τη Δήλο και, κρυμμένος πίσω από τις βελούδινες κουρτίνες, επιμένει να παίζει τη λύρα του εδώ, μαζί με την ορχήστρα, αφού η τέχνη της μουσικής, και ειδικότερα η όπερα, αγαπήθηκε στη Σύρο περισσότερο απ’ οπουδήποτε αλλού. Εκτός από μουσειακός χώρος, σήμερα λειτουργεί και ως πολιτιστικό κέντρο παρουσιάζοντας πληθώρα εκδηλώσεων. Στα ενδότερα της Ερμούπολης, πίσω από κάθε βουκαμβίλια η ιταλική αναγέννηση, ο νεοκλασικισμός και ο ρομαντισμός έχουν εμψυχώσει την αρχιτεκτονική της πόλης, όπως αυτή απλώνεται και όλο ανηφορίζει στους πεζόδρομους με τα εμπορικά και τα μικρά, γουστόζικα καφέ.