Ανδρίτσαινα

Οι τόποι δεν καµώνονται µονάχα απ’ τους θεούς και τα υλικά της φύσης, την πέτρα, το νερό και τον άνεµο, αλλά και απ’ τους ανθρώπους.        Κυρίως απ’ αυτούς. Είναι αυτοί που άλλοτε µε το πείσµα και τη θέλησή τους -ή και χωρίς αυτά- διαµορφώνουν την ιστορία. Κάποτε, όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν, φτιάχνουν ιστορίες όµορφες, όχι απαραίτητα καλές, µα ενδιαφέρουσες. Κάπως έτσι εξελίχθηκε στον χρόνο και η Ανδρίτσαινα µέσα από ανθρώπους µοναδικούς, µε πίστη, οράµατα, θυσίες και πάθη. Ένας πολύτιµος θησαυρός γνώσεων, ένας µυστηριακός ναός, που θαρρείς πως κρύβει µέσα του Θεό, έτσι που επιβάλλεται στο τοπίο, και µια αναπόφευκτη µοίρα που ξαναζωντανεύει την ακµή στα χρόνια του Μεσοπολέµοu, επιπλήττοντας ταυτόχρονα την εφήµερη παρουσία µας στη γη.

∆ηµόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη Ανδρίτσαινας

Παρίσι 1840. Σ’ ένα απ’ το πιο ήσυχα διαµερίσµατα στην οδό Castillion 12 παίζεται η τελευταία πράξη του αποχαιρετισµού ενός µεγάλου πάθους. Ένα τίναγµα του χεριού, µια βαθιά πληγή, τέτανος και ο µοναχικός εφιάλτης ξεκινά. Αναµνήσεις µε όχηµα τις στερήσεις µιας ζωής, ως υποψίες πια, εκτινάσσονται σ’ ένα σύννεφο σκόνης στο λιγοστό φως της παριζιάνικης σοφίτας. Για άλλη µια φορά το πάθος τιµωρεί χωρίς διακρίσεις, σε όποια µορφή, µε τον πιο τραγικό τρόπο. Ο Κωνσταντίνος Νικολόπουλος, µανιώδης συλλέκτης βιβλίων, ξοδεύει χρόνο και χρήµα, πληρώνοντας το βαρύ τίµηµα της έλλειψης µιας προσωπικής ολοκλήρωσης. Ενδίδοντας όµως στο ασίγαστο πάθος της γνώσης, καταφέρνει να δηµιουργήσει µία από τις πιο σπάνιες ιδιωτικές βιβλιοθήκες της εποχής. Οι εικόνες που τον θέλουν να τριγυρνά πένης, µα πάντοτε µε ένα σπάνιο βιβλίο υπό µάλης, φανερώνουν τον πεισµατικό του χαρακτήρα. Με καταγωγή από την Ανδρίτσαινα, γεννηµένος και µεγαλωµένος στη Σµύρνη, καταλήγει 20 χρονών στο Παρίσι, όπου θα συνάψει φιλίες µε σπουδαίες προσωπικότητες, όπως ο Αδαµάντιος Κοραής. Ταλαντούχος και πολυπράγµων διδάσκει ελληνικά και καταπιάνεται µε τη µουσική παιδεία. «Αγαθόφρων» θα επιλέξει να είναι το φιλολογικό του ψευδώνυµο, όταν αρθρογραφεί υπέρ του επαναστατικού ελληνικού αγώνα. Ως µόνη οικογένειά του θεωρεί τους ανθρώπους της δικής του πατρίδας, της Ανδρίτσαινας. Όµως οι οικονοµικές δυσχέρειες τον κρατούν µακριά από την επιθυµία του να τη γνωρίσει. Η επιβίωσή του ίσα που εξασφαλίζεται µε την θέση του υποβιβλιοθηκάριου, που τον φέρνει ακόµη πιο κοντά στη µεγάλη του αγάπη, το βιβλίο. Ο ∆ιαφωτισµός, οδηγός µια νέας οπτικής περί πνευµατικής καλλιέργειας µε πυρήνα τον άνθρωπο, θα του εµφυσήσει την ελπίδα πως η συλλογή του, ως µέσο πνευµατικής αναγέννησης, θα καταστεί αρωγός στους γενναίους Ανδριτσώτες, οι οποίοι µάχονται για την ελευθερία. Συντάσσει λοιπόν µια επιστολή και έναν µακρύ κατάλογο που θα συνοδεύσουν τα βιβλία στην Ελλάδα. ∆εν θα ταξιδέψει ποτέ µαζί τους, αφού η µεγάλη του αγάπη θα τον προδώσει, όταν µολύνεται από το κασόνι συσκευασίας. Μόνος έζησε και µόνος πεθαίνει, σβήνοντας µια για πάντα τα δικά του φώτα στην Πόλη του Φωτός…

Ένας θησαυρός κλεισµένος ερµητικά σε 47 κιβώτια ταξιδεύει µε το άρωµα της θαλασσινής αρµύρας µέχρι το Κατάκωλο. Από εκεί ζώα θα τον οδηγήσουν στην Ανδρίτσαινα για να βρει προσωρινή στέγη στον ναό της Αγίας Βαρβάρας. Ο κατάλογος χάνεται, µαζί µε αυτόν και αρκετά βιβλία. Η υγρασία δεν κάνει διακρίσεις. Μόνο η ταυτότητα του ευεργέτη παραµένει ανεξίτηλη σε κάθε πρώτη σελίδα: «Κτήµα ιερόν της Ανδριτσαίνης δώρον Αγαθόφρονος Νικολοπούλου». Η επιστολή του θα γίνει το ιδρυτικό έγγραφο της βιβλιοθήκης, όταν η συλλογή καταλήξει σε µόνιµη κατοικία, ως ιστορικό αρχείο στον πρώτο όροφο ενός υπέροχου νεοκλασικού, που βρίσκεται απέναντι από το Γυµνάσιο του χωριού. Πίσω από τις καλογυαλισµένες βιτρίνες, η συλλογή εύθραυστη σιγολαµπυρίζει µόνο σε µάτια που ξέρουν να «βλέπουν». Τη φροντίδα από τον ανελέητο χρόνο έχει αναλάβει µια οµάδα Ελβετών σ’ έναν ειδικά διαµορφωµένο χώρο εντός του κτιρίου. Εκτός από τα θρησκειολογικού περιεχοµένου βιβλία, ο επισκέπτης αντικρύζει µια ενηµερωµένη συλλογή για όλους τους κλάδους και τις επιστήµες της εποχής. Οι Έλληνες κλασσικοί και οι Λατίνοι συγγραφείς παρατάσσονται µεγαλοπρεπώς. Καθώς αποτελούν την απαρχή της τυπογραφίας, δεν είναι λίγα τα βιβλία που λειτουργούν ως χρονικοί δείκτες και συνάµα έργα τέχνης, αφού µπορείς να θαυµάσεις και να µελετήσεις δείγµατα µικρογλυπτικής σε εξώφυλλα, την τέχνη της βιβλιοδετικής αλλά και οικόσηµα Βαρονιών και ∆ουκάτων που έχουν εκλείψει. Πάντοτε σ’ έναν θησαυρό θα ξεχωρίζει σε λαµπρότητα ένα και µόνο πετράδι. Το ανακάλυψα στις ιδιόχειρες σηµειώσεις του Ρουσσώ. Παραταγµένες καλλιγραφικές, χωρίς να παρεκκλίνουν της γραµµής, στοιβάζονται οι αράδες στο περιθώριο, λες και είναι αυτές ολοζώντανα καταπιεσµένα συναισθήµατα µιας ευαίσθητης ύπαρξης, εσωκλείοντας στην καρδιά τους την ουσία ενός ολόκληρου ρεύµατος, που άλλαξε την σκέψη του κόσµου δίνοντας βαρύτητα και πίστη στον άνθρωπο. Ευεργέτης της βιβλιοθήκης υπήρξε και ο µεγαλοκτηµατίας Ευάγγελος Καλλιανιώτης, ο οποίος µε τη δωρεά του εµπλούτισε σηµαντικά το υλικό της. Σήµερα το ιστορικό αρχείο µετρά 6.450 τόµους και έχει την τύχη να παρουσιάζει και έγγραφα ηρώων, όπως αυτά του Κολοκοτρώνη και των υιών του. Στο ισόγειο λειτουργεί η σύγχρονη δανειστική βιβλιοθήκη και το αναγνωστήριο. Επιπλέον, υπάρχει ένας ακόµη λόγος για να την επισκεφτεί κάποιος, αφού λειτουργεί συµπληρωµατικά στη γνωριµία µε τον Ναό του Επικούριου Απόλλωνα καθώς περιέχει αντίγραφα από τα γύψινα εκµαγεία της Κενταυροµαχίας αλλά και της Αµαζονοµαχίας, παραστάσεις ζωφόρων που δυστυχώς εκτίθενται στο Βρετανικό µουσείο.