Έβρος

Από το Δέλτα ως τη Δαδιά

Οδηγείς στις ατέλειωτες ευθείες της επίπεδης πεδιάδας. Δεξιά σου το πέλαγος, η αγκαλιά του Θρακικού – η Ελλάδα από μια άλλη σκοπιά. Χίλια χιλιόμετρα, θα πεις, είναι πολλά. Μα θα σε πάνε πιο πέρα απ’ όσο μπορείς να φανταστείς. Στα χιλιάδες στρέμματα του δάσους, το σύνορο του μεταξιού και του νερού… Εκεί όπου η απέραντη αμμουδιά ανταμώνει τη θάλασσα, μυριάδες πουλιά σε νανουρίζουν τις νύχτες και οι βαρκάδες τελειώνουν στα βουνά…

Ήταν άνοιξη του ’54 όταν ο Σουηδός ορνιθολόγος Β. Flach κατέγραψε για πρώτη φορά τη μοναδική ποικιλία των ειδών στο Δέλτα του Έβρου, παρομοιάζοντάς την με αντίστοιχη του Δούναβη. Μέχρι τότε οι γειτονιές του –ένας ολόκληρος κόσμος από αμέτρητα πουλιά κατά τον Άγγελο Ποιμενίδηπαρέμεναν για αιώνες ανεξερεύνητες... Ο αδικοχαμένος Έβρος, γιος του βασιλιά των Θρακών Κασσάνδρου, έδωσε το όνομά του στο ποτάμι, που είναι μετά τον Δούναβη το μεγαλύτερο των Βαλκανίων. Αλλοτινός Ρόμβος, Μαρίτσα στα βουλγαρικά αλλά και... Γκιαούρ-Αντάς –που θα πει το νησί των απίστων– πηγάζει από τα όρη Ρίλα της Βουλγαρίας, διασχίζει τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, εισέρχεται για λίγο στην Τουρκία και αποτελεί στη συνέχεια το φυσικό μας σύνορο με τη γείτονα χώρα. Από τις πηγές μέχρι και τις εκβολές του στο Αιγαίο μετρά 530 χλμ., από τα οποία τα 206 σε ελληνικό έδαφος, και εδώ σχηματίζει μια πολυσχιδή δαντελωτή ακτογραμμή γεμάτη παραποτάμια δάση, παραλίες, χειμάρρους και λιμνοθάλασσες. Μαζί με τα φυσικά λιβάδια, τα κανάλια, τις λίμνες, τις αμμονησίδες και τους αλμυρόβαλτους συνθέτουν το σκηνικό μιας δαιδαλώδους έκτασης που φιλοξενεί πάνω από 316 είδη πουλιών, 350 είδη φυτών, καθώς και δεκάδες είδη αμφίβιων, ερπετών, ψαριών, ασπόνδυλων και θηλαστικών. Μια πολύβουη «πόλη», όπου κάθε μορφή ζωής έχει τον δικό της, μοναδικό και συνάμα αλληλεξαρτώμενο ρόλο. Είναι αυτή η φυσική του μεγαλοπρέπεια που, μαζί με την αίσθηση της απόστασης και του συνόρου, προκαλεί δέος στους απανταχού ταξιδευτές, ορνιθολόγους, φωτογράφους, φυσιοδίφες… «Πρώτος δρόμος δεξιά», θα μου πει η Ελένη Πιστόλα από τον Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου του Δέλτα, που εδρεύει στη αντικρινή Τραϊανού πολη. Από εδώ θα περάσεις οπωσδήποτε, προκειμένου να μυηθείς στις αξίες της προστατευόμενης περιοχής, να κατατοπιστείς και να κλείσεις μια υπαίθρια ξενάγηση ή μια βαρκάδα – ο πιο δημοφιλής τρόπος να περιπλανηθείς στις ομορφιές των υγροτόπων. Και ήταν ακριβώς έτσι. Η περιοχή του Δέλτα, που καταλήγει μέχρι το αεροδρόμιο και την Αλεξανδρούπολη, εκτείνεται πέρα από τον μεγάλο αυτοκινητόδρομο με τους σηματοδοτημένους αεροδιαδρόμους πάνω από το κεφάλι σου. Αν δεν το γνωρίζεις, δεν το αντιλαμβάνεσαι. Πως παίρνοντας οποιονδήποτε χωματόδρομο στα δεξιά σου –με κατεύθυνση προς Φέρες– εισβάλλεις ευθύς αμέσως σε έναν εντελώς αλλιώτικο κόσμο. Τον κόσμο του νερού και των πουλιών, με εικόνες και ήχους που σε ταξιδεύουν σε ένα άλλο σύμπαν, σε έναν διαφορετικό χωρόχρονο, χιλιόμετρα μακριά αλλά ταυτόχρονα μόλις μία στροφή από τον μεγάλο δρόμο! Με τον Θάνο από τον Φορέα Διαχείρισης ξεκινάμε την περιπλάνησή μας στην προστατευόμενη περιοχή του Δέλτα, που στην ουσία αρχίζει ακριβώς μετά τη σιδηροδρομική γραμμή. Οδεύοντας στην ατέλειωτη ευθεία, διασχίζεις πρώτα τις γεωργικές καλλιέργειες, το ανθρωπογενές δέλτα˙ 100 στρέμματα που αποξηράνθηκαν δημιουργώντας ένα ποικιλόχρωμο μωσαϊκό από καλλιεργήσιμες εκτάσεις και βοσκοτόπια. Καθώς κατευθυνόμαστε προς τις πλημμυρισμένες εκτάσεις της Άνθειας, το τοπίο αλλάζει. «Τώρα αρχίζουν και πλημμυρίζουν κρατώντας νερό μέχρι το καλοκαίρι», θα μου πει ο Θάνος. Είναι οι λεγόμενοι αλμυρόβαλτοι, βαλτότοποι που φιλοξενούν μεγάλο όγκο από μεταναστευτικά κυρίως πουλιά. Κι ενώ κατά τη διάρκεια του χειμώνα οι χαμηλές θερμοκρασίες θα απέτρεπαν ίσως πολλούς από μια επίσκεψη στο Δέλτα, όπως με ενημερώνει ο Θάνος, τότε είναι αντικειμενικά η καλύτερη εποχή για τους παρατηρητές. Τον χειμώνα τα μεγάλα παρυδάτια μεταναστευτικά κατεβαίνουν από τα παγωμένα κλίματα Σιβηρίας για να βρουν εδώ τροφή και καταφύγιο. Τότε θα συναντήσεις φοινικόπτερα και τα τρία είδη ευρωπαϊκών κύκνων που ζευγαρώνουν κι αναπαράγονται εδώ. Συχνά μάλιστα, νωρίς το πρωί, η ομίχλη καλύπτει με το πέπλο της τις απέραντες εκτάσεις δίνοντας στο τοπίο έναν τόνο μαγικό. Άλλοτε τα πάντα παγώνουν δημιουργώντας ένα θέαμα πέρα από κάθε φαντασία. Ωστόσο, κάθε εποχή, κάθε στιγμή της ημέρας, το τοπίο αλλάζει, έχει τα δικά του χρώματα, τη δική του μαγεία. Τώρα την άνοιξη συναντάς μεταναστευτικά της Αφρικής, που ξεκουράζονται εδώ στον δρόμο για την αναπαραγωγή τους στα ευρωπαϊκά εδάφη. Μελισσοφάγοι, χαλκόκοτες, αργυροκόρακες και φυσικά οι ερωδιοί, που αποτελούν πια μόνιμους κατοίκους της περιοχής. Το καλοκαίρι, το Δέλτα κατακλύζεται από τα τιτιβίσματα των σουσουράδων και τα λεγόμενα μικροπούλια. Τότε τα αλμυρίκια κοκκινίζουν χαρίζοντας μια απίθανη χρωματική παλέτα στα μάτια του επισκέπτη. Την άνοιξη, όμως, ανθίζουν οι νεραγκούλες, το χαμομηλάκι της θάλασσας, που φυτρώνει μέσα στο νερό ντύνοντας τις υδάτινες εκτάσεις στα λευκά. Αυτή η πανέμορφη εικόνα συντροφεύει σήμερα την πρωινή μας βόλτα. Πάπιες, χήνες, καρακάξες κι άξαφνα ένας κατάλευκος ερωδιός –λευκοτσικινάς– διασχίζει το ακινητοποιημένο βλέμμα μας μαζί με ένα ασπροκέφαλο γλαρόνι από τα πολλά που φωλιάζουν στις νησίδες του Δέλτα. Παρακάτω μια παρέα χαλκόκοτες κι ένα ζευγάρι βουβόκυκνων απολαμβάνουν την ηρεμία του τοπίου. Ένας Ήταυρος, είδος κι αυτό ερωδιού, κι εκείνη η συννεφιά που δάνειζε τις ανταύγειες της στα νερά, που φτάνουν μόλις το μισό μέτρο βάθος. Προσεγγίζουμε την αμμουδιά της Άνθειας –έναν απέραντο καθρέφτη του ουρανού–, που το καλοκαίρι γεμίζει λέει με κόσμο από τα γειτονικά χωριά, που κολυμπά κι επιδίδεται σε κάιτ σέρφινγκ. Μια εικόνα τόσο μακρινή από το γαλήνιο, μοναχικό τοπίο που αντικρίζω τούτη τη στιγμή, που μου είναι σχεδόν αδύνατο να τη φανταστώ. Σε ένα από τα παρατηρητήρια θα αγναντέψουμε από ψηλά την πολύχρωμη παλέτα του Δέλτα: πράσινες και κόκκινες αρμυρήθρες, με φόντο τα γαλανά νερά και τα όμορφα διαμορφωμένα μονοπατάκια. 

«…να παίρνεις έναν νεοσσό στην αγκαλιά σου, να τον βλέπεις να πρωτοπετά, μοναδική αίσθηση, μόνο αν το ζήσεις, μπορείς να το νιώσεις…»

Ψαράδες στα γαλήνια κανάλια του Δέλτα
Η θέα από το παρατηρητήριο
Αγκαθοκαλημάνα, ένα σπανιότατο παρυδάτιο
Βαρκάδα στα νερά

Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα, ο Έβρος ήταν πλωτός και πολλά καΐκια έφταναν στο Σουφλί για να φορτώσουν τα περίφημα μεταξωτά.

Βαρκάδα στα νερά

Προς τα δυτικά, διασχίζουμε τον Σαραντάμετρο κι έχουμε από τη μια το γλυκό νερό και το αλμυρό από την άλλη. Το τοπίο εδώ έχει και πάλι διαφοροποιηθεί. Κύκνοι, ερωδιοί, κορμοράνοι και μικρά παρυδάτια κρυμμένα στα αναχώματα. Παρατηρούμε την «μπούκα», ένα από τα δύο ανοίγματα της λιμνοθάλασσας της Δράνας, που εξασφαλίζουν την επικοινωνία της με το θαλασσινό νερό. Σήμερα τα νερά αδειάζουν προς τη θάλασσα. Έχουμε φτάσει στο παλιό μυδοτροφείο απ’ όπου ξεκινάνε οι βαρκάδες για την περιπλάνηση στις υδάτινες εκτάσεις του Δέλτα. Με δύο «μπλάβες» –τις ξύλινες ποταμίσιες βάρκες– και παρέα ένα σχολείο από την Κομοτηνή θα επισκεφθούμε μία από τις τρεις μακρόστενες αμμονησίδες της ακτογραμμής. Αμμώδεις βιότοποι αποτελούν τόπο αναπαραγωγής των πουλιών ολόκληρου του Δέλτα. Τα παιδιά ξεχύνονται στην παραλία και συλλέγουν κατάλευκα κοχύλια από τα χιλιάδες που στριμώχνονται στην αμμουδιά. Αν θέλεις, η βάρκα μπορεί να σε αφήσει εδώ για να περπατήσεις από άκρη σ’ άκρη το νησί, που το στολίζουν δεκάδες ήδη οστράκων, αμμοθίνες κι ασημόγλαροι. Με τον Τάσο, τρίτη γενιά ψαράδων της περιοχής, θα συνεχίσουμε τον πλου μέχρι τις δυτικές εκτάσεις του Δέλτα, ανάμεσα στα πανέμορφα φιόρδ μέχρι τα υδάτινα σύνορά μας με την Τουρκία. Είναι η λεγόμενη «μεγάλη βαρκάδα», που προσφέρεται σε ανθρώπους με ειδικό ενδιαφέρον και όσους επιθυμούν να διεισδύσουν βαθύτερα στα μυστικά του Δέλτα. Παρέα με γλαρόπουλα, πελεκάνους, αετούς κι εξωτικά πολύχρωμα μικροπούλια περιδιαβαίνουμε τα ατέλειωτα κανάλια και τους χρυσαφένιους καλαμιώνες της δαντελωτής ακτογραμμής. Ψαράδες με καλάμια και άλλοι εν πλω μας χαιρετούν, ενώ αλλού κορμοράνοι και σπανιότατες καλημάνες ξαποσταίνουν στα χορτολίβαδα. Στο Λημνιό, τα «παλούκια», αλιευτική μέθοδος για τα καβούρια της περιοχής, έχουν γεμίσει. Ο Πέτρος μού δείχνει το κτίριο της παλιάς αστυνομίας, που πλέον έχει παραχωρηθεί στη Frontex. Περνάμε τις χαρακτηριστικές καλύβες, τη συνοικία των ψαράδων και των κυνηγών του Δέλτα. Φτιαγμένες από ξύλο και λαμαρίνα, συνθέτουν μια ρετρό συνοικία, ένα πλωτό χωριό στο οποίο έχεις πρόσβαση μόνο με τη βάρκα. Θα ζητήσω να μπούμε σε μία από αυτές. Ο κ. Άγγελος είναι πρόθυμος να μας κεράσει ένα τσιπουράκι. Είναι ένας από τους τρεις εναπομείναντες ψαράδες του Δέλτα. Κάποτε ήταν πάνω από τριάντα. Οι πιο πολλές καλύβες ανήκουν τώρα στους κυνηγούς. Δύσκολο πια και το μεροκάματο, αφού τα ψάρια «ολοένα και χάνονται...» Εδώ όμως είναι το ησυχαστήριό του. Όλα τα έχει. Νερό, ρεύμα, ψυγείο, μασίνα, τηλεόραση, τα δυο σκυλιά του και κυρίως ηρεμία. «Φαντάσου εδώ νύχτα με πανσέληνο», θα μου πει, «άλλο πράγμα…» Θα φτάσουμε μέχρι το λιμάνι του αντικρινού Ενέζ, της τούρκικης πόλης στις όχθες του Δέλτα, που λεγόταν παλιότερα Αίνος. Ο Τάσος την έχει επισκεφθεί. «Κατσιβέλικη» την αποκαλεί χαρακτηριστικά, «τίποτα δεν έχει…» Η επιστροφή μες στην ηρεμία του απομεσήμερου είναι πραγματική απόλαυση. Δεν θες να τελειώσει με τίποτα. Το σούρουπο το Δέλτα μεταμορφώνεται. Βαθαίνουν τα χρώματα –κι οι ήχοι, θαρρείς– που εναρμονίζονται με τη γαλήνη του. Το απόλαυσα αργότερα από την πλευρά των Φερών, τη δεύτερη είσοδο στην προστατευόμενη περιοχή. Ένα παραμυθένιο ταξίδι στις ατέλειωτες χωμάτινες ευθείες, παράλληλα με τον ποταμό-σύνορο μέχρι τη λίμνη των Νυμφών. Η δύση είναι μαγευτική. Από όπου κι αν την απολαύσεις: από τα αγκυροβόλια, τους καλαμιώνες ή ψηλά, από τον λόφο του Αϊ-Γιώργη στη στεριά. Εδώ έχεις πανοραμική θέα ολόκληρης της περιοχής του Δέλτα, που μετρά 200.000 στρέμματα. 

Στη γη των αρπακτικών

«Ήταν το 1964, όταν ένας Γερμανός, ο Μπάουερ, έγραψε ένα άρθρο σε μια εφημερίδα για το Δέλτα του Έβρου. Συμπωματικά το διάβασε ένας Ολλανδός φοιτητής και μ’ ένα DC2 αποφάσισε να έρθει να το δει. Μετά από μέρες ταξιδιού, φτάνει κατά το απογευματάκι. Στήνει λοιπόν το τηλεσκόπιο να παρατηρήσει τα πουλιά, πετάγονται οι φαντάροι από απέναντι, που τον περνούν για κατάσκοπο. “Αλτ, τις ει;” του λένε. Πού να καταλάβει αυτός, αρπάζει τηλεσκόπια και κιάλια κι έφυγε χωρίς να ξέρει πού πηγαίνει… Νύχτωσε και σταμάτησε στη Δαδιά. Το πρωί ξύπνησε και παλάβωσε. Είδε από πάνω γύπες, αετούς …χαμός! Πήγε λοιπόν πίσω και τους λέει: “Ποιο Δέλτα, θα σας πάω εγώ σε ένα μέρος να τα χάσετε!” Μέχρι και το ’80 ερχόταν με τους φίλους του εδώ. Επτά χρονών ήμουνα και το θυμάμαι ακόμη. Κάθε καλοκαίρι περιμέναμε τους Ολλανδούς…» Το βραδάκι, λοιπόν, θα με βρει στη Δαδιά, το έτερο εθνικό πάρκο του Έβρου. Η Δήμητρα και ο Βαγγέλης, δυο νέα παιδιά από την Αλεξανδρούπολη, άφησαν τις ανέσεις της πόλης για να επαναλειτουργήσουν τον ξενώνα «Forest inn», το πάλαι ποτέ οικοτουριστικό κέντρο που πρωτοξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του ’80. «Θέλαμε έναν χώρο καινούργιο, ιδιαίτερο, μοντέρνο, χαλαρό. Τι παραπάνω χρειάζεται, αφού ανοίγεις το παράθυρο και βρίσκεσαι στην καρδιά του δάσους…» Έτσι ακριβώς! Και είναι πράγματι συγκινητικό να τους ακούς να μιλούν για τις ομορφιές του. «Είναι αλλιώς… Να παίρνεις έναν νεοσσό στην αγκαλιά σου, να τον βλέπεις να πρωτοπετά, μοναδική αίσθηση, μόνο αν το ζήσεις, μπορείς να το νιώσεις…» θα πει ο Βαγγέλης. Η ιδέα του εθνικού πάρκου ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1970, μετά από έρευνα Ολλανδών και Γερμανών επιστημόνων. Λόγω της μεγάλης του βιοποικιλότητας, το δάσος της Δαδιάς κάλυπτε όλες τις προδιαγραφές για να αποικίσουν τα αρπακτικά πουλιά. Από τα 38 είδη ημερόβιων αρπακτικών σε όλη την Ευρώπη, εδώ έχουν παρατηρηθεί τα 36 και αναπαράγονται τα 23. Το βασικό είδος είναι ο μαυρόγυπας, το σπανιότερο αρπακτικό της γηραιάς ηπείρου, ύψους ενός μέτρου, με άνοιγμα φτερών τρία μέτρα και βάρος δέκα κιλά. Ένα επιβλητικό, ογκώδες πουλί, που φτιάχνει τις φωλιές του στις κορυφές της μαύρης πεύκης. Είναι η δομή του δέντρου, η μορφή του, που στην κορυφή σχηματίζει μια κώμη σαν ανάποδη ομπρέλα, παρέχοντας τις ιδανικές συνθήκες για να χτίσει τη φωλιά του. «Ουδείς στην Ελλάδα δεν γνώριζε τι σημαίνει να υπάρχει μια αποικία του μαυρόγυπα εδώ», θα πει η Δήμητρα. Και πράγματι, το δάσος της Δαδιάς είναι η μοναδική αναπαραγωγική αποικία μαυρόγυπα στα Βαλκάνια και η τελευταία στην Ελλάδα. Μαζί με την αποικία της κεντρικής Ισπανίας αποτελούν τους δύο μοναδικούς πληθυσμούς μαυρόγυπα ολόκληρης της Ευρώπης. Αυτήν την εποχή τα πουλιά κλωσάνε τα αυγά τους. Είναι ωστόσο πολύ σημαντικό να προστατεύεις τη φωλιά και να μην τη διαφημίζεις. «Να μη γίνει τουριστική ατραξιόν ώστε να μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε την αναπαραγωγή των πουλιών…» λέει η Δήμητρα. «Έρχονται εδώ και νομίζουν ότι βρίσκονται στο Αττικό Πάρκο. Δεν καταλαβαίνουν το μεγαλείο, ότι τα πουλιά εδώ ζουν στο φυσικό τους περιβάλλον…» συμπληρώνει ο Βαγγέλης. Αυτά συζητάμε, παρέα με τον παραδοσιακό καβουρμά, ένα ντόπιο αλλαντικό από βραστό μοσχαρίσιο κρέας, αρωματισμένο με λίγο μπούκοβο. Έξω, στο δάσος, ένα αηδόνι τραγουδάει στην καλή του κι αφήνομαι στο νανούρισμά του ανυπομονώντας να έρθει το ξημέρωμα…

Διαδρομές στο δάσος

Με το λεωφορειάκι του Φορέα Διαχείρισης ανηφορίζουμε προς το παρατηρητήριο. Διασχίζουμε το πευκοδάσος και φτάνουμε στα 500 μέτρα απόσταση από τον χώρο της τροφικής ενίσχυσης, τη λεγόμενη ταΐστρα. Είναι σε ένα φυσικό ξέφωτο με λιγοστά δέντρα. Εδώ και είκοσι χρόνια, κάθε Δευτέρα, ο κύριος Πέτρος μεταφέρει εντόσθια από τα σφαγεία της Ορεστιάδας για να ταΐσει τα πουλιά. Είναι απόλυτα εξοικειωμένα μαζί του. Φυσικά, η ταΐστρα δεν αποτελεί την αποκλειστική πηγή τροφής για τα αρπακτικά, τα οποία βρίσκονται στην κορυφή της περιβόητης διατροφικής πυραμίδας. «Εννοείται πως για να υπάρχει κορυφή, χρειάζεται και πλούσια βάση», θα μου πουν τα κορίτσια του Φορέα, που συνοδεύουν τις ξεναγήσεις. Εδώ λοιπόν αναπαράγονται αλλά 200 είδη από μικρόπουλα και μη αρπακτικά: μελισσοφάγοι, τσαλαπετεινοί, κοκκινολαίμηδες, καρδερίνες, αηδόνια κ.ά., ενώ βρίσκουν καταφύγιο και 65 είδη θηλαστικών και πολλά μικρά ζώα και ερπετά, που αποτελούν την τροφή των περισσότερων αρπακτικών. Με τα ειδικά κάλια παρατηρούμε δύο λευκούς ασπροπάρηδες, όρνεα και τους κοινούς γύπες των γουέστερν. Πιο κει ένα μαυρόγυπας, δυο τσίφτηδες, μια κουρούνα. Έχει κίνηση απόψε, είμαστε τυχεροί. Καμιά φορά πρέπει να έχεις υπομονή… Ο μαυρόγυπας, ο στικαετός, η γερακίνα, ο θαλασσαετός είναι από τα είδη που μένουν όλο τον χρόνο στη Δαδιά, ενώ υπάρχουν και μεταναστευτικά, όπως ο ασπροπάρης, ο μικρότερος σε μέγεθος γύπας και ένα από τα πιο επικίνδυνα είδη προς εξαφάνιση, με πληροφορούν. Για την επιστροφή μου θα διαλέξω το κίτρινο σηματοδοτημένο μονοπάτι. Μισής ώρας χαλαρό περπάτημα μέσα στο δάσος. Το πορτοκαλί μονοπάτι μπορεί να σε φέρει ως εδώ από άλλη διαδρομή, ενώ το κόκκινο σε ανεβάζει στην κορυφή της Γκρίμπενας, στα 450 υψόμετρο. Το Διαβολόρεμα –το ποτάμι της Δαδιάς– πίσω από τον ξενώνα, είναι ένα ακόμη καλό σημείο παρατήρησης. Ανάμεσα στους δύο πυρήνες της προστατευόμενη περιοχής, αποτελεί πέρασμα για τα πουλιά. Το 1980, ένας δρόμος που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, έκοψε στα δύο τη δασική περιοχή χάριν της περιβόητης «ανάπτυξης», μου ιστορεί ο Κώστας Πιστόλας, που προσφέρεται να με ξεναγήσει. Ήδη από το 1975, άρχισαν να κόβουνε τα δρυοδάση, βόρεια του εθνικού πάρκου. Ο μαυρόγυπας, που κάποτε ενδημούσε σε όλο τον Έβρο, κόντεψε να εξαφανιστεί. «Ευτυχώς το κατάλαβαν και η περιοχή τέθηκε σε καθεστώς προστασίας…» Παίρνουμε τα κιάλια, σταθμεύουμε στο ποτάμι και παρατηρούμε τους αετούς. Εδώ θα ακούσω και την ιστορία του Ολλανδού φοιτητή. Είναι πολλές και όμορφες οι ιστορίες του Κώστα, όμοια και οι διαδρομές που μπορεί να πάρει κανείς για να περιπλανηθεί στο μεγαλείο του δάσους. Ανάμεσα σε πεύκα, βαλανιδιές, οξιές θα πάρουμε τον δρόμο προς την Κοτρωνιά κι έπειτα τους Κατρατζήδες. Ένα ονειρεμένο πάρκο αναψυχής διαμορφωμένο με γήπεδο, κούνιες, ξύλινα γεφύρια, τραπέζια και το παλιό αναψυκτήριο, που δεν λειτουργεί πια. Χιλιάδες κόσμος μαζεύονταν κάποτε εδώ και οι γυναίκες του χωριού έψηναν παραδοσιακές πίτες στα κάρβουνα. Βοσκοτόπια κι άγρια άλογα, ίριδες και ορχιδέες μας συντροφεύουν μέχρι τη διακλάδωση για τις Τρεις Βρύσες, μια δασική θέση που προσφέρει πανοραμική θέα της περιοχής. Ευθεία, ο δρόμος συνεχίζει για την Πεσσάνη για να καταλήξει στη Λευκίμμη, κυκλώνοντας ολόκληρη τη δασική περιοχή, που μετρά πάνω από 400.000 στρέμματα!

Στις αμμονησίδες του Δέλτα
Μαζεύοντας κοχύλια
Στη συνοικία των ψαράδων
Φέρες. Μετά τις γραμμές απευθείας στη μαγεία του Δέλτα
Μαύρη πεύκη στο δάσος της Δαδιάς. Στη χαρακτηριστική κορφή της φωλιάζει ο μαυρόγυπας

Ο τεκές της Ρούσσας είναι ο μοναδικός σε ευρωπαϊκό έδαφος και ο δεύτερος μεγαλύτερος στον κόσμο.

 

Ιστορίες από μετάξι

Ο βόρειος πυρήνας της Δαδιάς φτάνει μέχρι και το Σουφλί αλλά και τα σύνορά μας με τη Βουλγαρία. Η «μεταξένια» πολιτεία σε δελεάζει φυσικά να εντρυφήσεις στα μυστικά της μεταξουργίας. Μέχρι και τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα, το πάλαι ποτέ κέντρο του ελληνικού μεταξιού παρήγε 800-900 τόνους μετάξης τον χρόνο. Στο Σουφλί, Τριάντα πέντε παραγωγοί στο Σουφλί και πενήντα σε ολόκληρο τον Έβρο ασχολούνται μέχρι σήμερα με τη σηροτροφία και τη μεταξοπαραγωγή. Ένας από αυτούς είναι ο κ. Τσιακίρης, που διατηρεί το Μουσείο Τέχνης Μεταξιού στο Σουφλί, μια σπάνια ιδιωτική συλλογή, φτιαγμένη με ζήλο και μεράκι. Εδώ βλέπουμε τους μεταξοσκώληκες και μαθαίνουμε για όλα τα στάδια εκτροφής και αναπαραγωγής τους. Ξετυλίγοντας το νήμα, ξεναγούμαστε στα μηχανοκίνητα αναπηνιστήρια, τις καρουλίστρες, τους αργαλειούς – όλα του προηγούμενου αιώνα. Εκκολαπτήρες, μπομπινουάρ, κουκούλια και υφάσματα ξεδιπλώνουν τα μυστικά της τέχνης του μεταξιού. Με τη Σταυρούλα Γκούδλη, πρόεδρο της Δημοτικής Κοινότητας Σουφλίου, επισκεπτόμαστε το αρχοντικό του Μπρίκα, ένα τριώροφο διατηρητέο κτίριο του 1890, που φιλοξενεί σήμερα το Δημοτικό Μουσείο. Ανήκε στον Απόστολο Μπρίκα, έναν εύπορο παραγωγό μεταξόσπορου, και είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά ιδιωτικά οικοδομήματα σε ολόκληρη τη Θράκη. Μηχανικοί από την Προύσα κατασκεύασαν το πλινθόκτιστο αρχοντικό με τα ξύλινα αετώματα. Λέγεται μάλιστα πως η ξυλεία του προέρχεται εξ ολοκλήρου από καστανιά που ήρθε από το Άγιον Όρος και τη Ρουμανία μέσω του Έβρου. Μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα, ο Έβρος ήταν πλωτός και πολλά καΐκια έφταναν στο Σουφλί για να φορτώσουν τα περίφημα μεταξωτά. Λόγω των χρημάτων, η περιοχή ευημερούσε, παρήγε πολιτισμό. Όλη η πλούσια ιστορία της πόλης ξεδιπλώνεται μέσα από τα κτίρια, τις φορεσιές, τη μουσική και το θέατρο, αλλά και το ποδόσφαιρο, τη σιδηρουργία, το αμπέλι και φυσικά το μετάξι. Φωτογραφίες-ντοκουμέντα από την εποχή που ο Έβρος πλημμύριζε και ο κόσμος γυρνούσε με τις βάρκες, ζωγραφικά έργα τέχνης και ο παραδοσιακός αργαλειός που υπήρχε σε όλα τα σπίτια μάς γνωρίζει το ακριτικό Σουφλί˙ την πόλη του μεταξιού, μα και των δασκάλων, που ήταν ανέκαθεν αμιγώς ελληνική. Από το μπαλκόνι χαζεύουμε τα απέναντι τούρκικα σπίτια. Είναι πιο εντυπωσιακό απ’ ό,τι μου είχαν περιγράψει. Η αγάπη πάντως κάποιων ανθρώπων για τον τόπο τους κάθε φορά με συγκινεί. Και η Σταυρούλα είναι ένας από αυτούς τους ανθρώπους. Προσφέρει εθελοντικά στον κόσμο μια ολοζώντανη ξενάγηση αφού, όπως λέει, «σ’ αυτήν τη γειτονιά μεγάλωσα…» Μαζί θα επισκεφθούμε και το Μεταξουργείο Τζίβρε, το πρώτο εργοστάσιο στα Βαλκάνια, που κατασκευάστηκε το 1910, και η καμινάδα του, ύψους 38,5 μ., αποτελεί μέχρι σήμερα την ψηλότερη στην Ευρώπη. Περιδιαβαίνουμε ένα ένα τα 13 κτίσματα του εντυπωσιακού συγκροτήματος, που αγοράστηκε από τον Δήμου Σουφλίου και σταδιακά ανακαινίζεται ώστε να μεταμορφωθεί σε Τεχνολογικό Μουσείο και πολυκέντρο πολιτισμού. Ήδη είναι έτοιμη η αίθουσα του αναπηνιστηρίου με τις 94 αναπηνιστικές λεκάνες, όπου οι εργάτριες έβγαζαν την κλωστή από το κουκούλι – μια λεπτή και συνάμα δύσκολη δουλειά, αφού έπρεπε να βουτούν τα χέρια τους μέσα στο καυτό νερό. Πεντακόσιες εργάτριες απασχολούσε το μεταξουργείο, που λειτουργούσε μέχρι το 1964. Τα υπόλοιπα κτίρια περιλαμβάνουν το ξηραντήριο, με τους ειδικούς φούρνους, μια τριώροφη αποθήκη κουκουλιών, το υφαντήριο-κλωστήριο, την οικία αλλά και το υπόγειο κρησφύγετο της οικογένειας Τζίβρε, που ήταν εβραϊκής καταγωγής και καταδιώχθηκε από τους Γερμανούς. Ανάμεσα στα όμορφα στενά με τα παλιά κουκουλόσπιτα, τα αφτιασίδωτα καφενεία και το καμπαναριό του Αϊ-Γιώργη, το πανέμορφο αρχοντικό Κουρτίδη φιλοξενεί το Μουσείο Μετάξης του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς. 

Οι Πομάκοι του Έβρου

Όποιον δρόμο και να ακολουθήσεις για τα απομακρυσμένα Πομακοχώρια του Έβρου, στα βόρεια της Δαδιάς, κερδισμένος θα βγεις. Πρόκειται για πανέμορφες, καταπράσινες διαδρομές, που στολίζουν τα πυκνά δάση βαλανιδιάς. Στο Μικρό Δέρειο διασχίζουμε τη στρατιωτική γέφυρα του Ερυθροπόταμου και κατευθυνόμαστε προς τη Ρούσσα και το Γονικό, τα άγνωστα Πομακοχώρια του Έβρου στα σύνορα με τη Βουλγαρία. Στη Ρούσσα μάς περιμένει ο Ζεκί. Ζει με την οικογένειά του σε ένα από τα παλιά πομάκικα σπίτια της περιοχής, που παραδόξως θυμίζουν εκείνα της ζαγορίτικης αρχιτεκτονικής. Πλίθινα με στέγες φτιαγμένες από μεγάλες επίπεδες πλάκες, τοποθετημένες με σειρά. Έξω ο αγρός με τα ζώα και δίπλα ο περίφημος Τεκές της Ρούσσας, ένας από τους τέσσερις χώρους συνάθροισης των Μπεκτασήδων ανά την υφήλιο. Τεκές άλλωστε στα αραβικά σημαίνει «ιερός χώρος» και με ξεναγό τον Ζεκί μαθαίνουμε για τον μπεκτασισμό ή αλεβιτισμό (το σπίτι του Αλή), που ξεκίνησε από μυστικιστικά τάγματα Περσών σιιτών κι ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένος στους Γενίτσαρους. Έχει μάλιστα πολλά κοινά λατρευτικά σχήματα με την Ορθοδοξία. Ιδρυτής του μουσουλμανικού τάγματος είναι ο Χατζή Μπεκτάς Βελή και σήμερα αποτελεί τη μεγαλύτερη θρησκευτική μειονότητα της Τουρκίας. Ο προπάππους του Ζεκί ήταν αντάρτης στον εμφύλιο και μετά τον πόλεμο έμεινε εθελοντικά να φυλά και να φροντίζει το μοναστήρι που ίδρυσε το 1402 ο Σεγγήτ Αλή Σουλτάν ή «Κιζίλ Ντελή», που θα πει Ερυθροπόταμος. Μπεκτασήδες ή Κιζιλμπάσηδες είναι ως επί το πλείστον οι γνωστοί μας δερβίσηδες. Περιδιαβαίνουμε τους διάφορους χώρους – τον ξενώνα, τον χώρο προσευχής, τη βρύση, το νεκροταφείο και τον τάφο-προσκύνημα του Σεγγήτ Αλή, θαυματουργού αγίου των Μπεκτασήδων. Αλεβίτες είναι σχεδόν οι μισοί από τους Πομάκους του Έβρου και στις τελετές τους, στις οποίες χρησιμοποιείται το σάζι και άλλα μουσικά όργανα, μνημονεύονται και οι 128.000 άγιοι των Βαλκανίων. «Για μας είναι όλοι άγιοι… Και οι 72 φυλές στον κόσμο είναι ίσες, αδέρφια. Αν δεν βλέπεις όλο τον κόσμο ίσο, δεν είσαι άνθρωπος, δεν είσαι πιστός, δεν έχεις δικαίωμα να προσεύχεσαι. Εμείς νιώθουμε αδέρφια με όλο τον κόσμο, σε όποια θρησκεία και να ανήκουν…» θα πει ο Ζεκί, καθώς συζητάμε κάτω από τη μουριά 700 χρονών που, όπως λέει η παράδοση, φύτρωσε πριν ιδρυθεί το μοναστήρι. Αυτά τα λόγια θα κρατήσω από τον Ζεκί και την όμορφη οικογένειά του, που ζουν ελεύθερα μέσα στη φύση. Ένας άλλος κόσμος, ένας πολιτισμός ιδιαίτερος, που αποτελεί από μόνος του μια φιλοσοφία. Ο Τεκές της Ρούσσας είναι ο μοναδικός σε ευρωπαϊκό έδαφος και ο δεύτερος μεγαλύτερος σε μέγεθος στον κόσμο.

Το απολιθωμένο δάσος και η λίμνη της Δαδιάς

Συνεχίζοντας την πανέμορφη δασική διαδρομή, ο δρόμος με φέρνει στη Λευκίμμη, στον νότιο πυρήνα του δάσους. Εδώ με περιμένει ο Ζαχαρίας. Διατηρεί τέσσερις πολυτελείς αυτόνομες κατοικίες –πραγματικές βίλες–, διακοσμημένες με πέτρα και ξύλο, που διαθέτουν τζάκι, υπαίθρια μπάρμπεκιου και αιώρες, δίπλα ακριβώς από το απολιθωμένο δάσος της Δαδιάς: ένα δάσος μέσα στο δάσος! Διάσπαρτοι κορμοί από απολιθωμένες βαλανιδιές αλλά και φοίνικες ηλικίας 30-40 εκ. ετών στην παρθενική τους μορφή. Πρόκειται για το παλαιότερο απολιθωμένο δάσος της χώρας και η δημιουργία του σχετίζεται με την ηφαιστειακή δράση που αναπτύχθηκε στο βορειοανατολικό Αιγαίο. Σε μια σύντομη κι ευχάριστη κυκλική διαδρομή, κάτω από τη σκιά των πανύψηλων δέντρων, μπορείς να αγγίξεις τους κορμούς, να μαζέψεις μανιτάρια μέχρι και να συλλέξεις ορυκτά πετρώματα του ηφαιστειογενούς εδάφους. Κουμαριές, ρείκια και η σπάνια μαύρη πεύκη σε ένα δάσος σπαρμένο με αγριολούλουδα και τις ορχιδέες που έχουν ανθίσει... Ολόκληρος ο δασικός πυρήνας της Δαδιάς περιλαμβάνει πάνω από 350 είδη φυτών, από τα οποία τα 29 είναι υπό καθεστώς προστασίας, καθώς και 25 διαφορετικά είδη ορχιδέας. Στο μικρό εκθετήριο του ξενώνα θα δείτε απολιθωμένα κοχύλια, αποτυπώματα φύλλων και μικρών ψαριών επάνω σε πέτρες, μέχρι και δόντια προγονικού καρχαρία που ζούσε στις ηωκαινικές και ολιγοκαινικές θάλασσες της ευρύτερης περιοχής του Έβρου πάνω από 35 εκ. χρόνια πριν. Ο Ζαχαρίας φυλά όμως ένα ακόμη μυστικό. Την άγνωστη στους πολλούς λιμνούλα που δημιουργεί το φράγμα της Δαδιάς. Πρωί πρωί θα κινήσουμε με ένα 4x4 για το Κάψαλο –τις λεγόμενες Κεραίες–, απ’ όπου μπορείς να δεις πανοραμικά ολόκληρο το εθνικό πάρκο. Μετά τη σήμανση για Βυρίνη, ο αμέσως επόμενος χωματόδρομος οδηγεί στη μαγευτική λίμνη, στην καρδιά του δάσους. «Εδώ είναι τα πουλιά!» θα πει χαρακτηριστικά ο Ζαχαρίας. Και όντως εδώ οι πάπιες είναι τόσο πολλές, που πραγματικά σε ξεκουφαίνουν! Εδώ βλέπεις εξωτικά μικροπούλια από κοντά, καθώς περήφανοι αετοί διασχίζουν τους ουρανούς πάνω από το κεφάλι σου. Η βαρκάδα στα γαλήνια νερά της λίμνης με τους απίθανους αντικατοπτρισμούς ήταν κυριολεκτικά από τις πιο όμορφες εμπειρίες των ταξιδιών μου. Το καλοκαίρι, μπορείς να κάνεις και θαλάσσιο ποδήλατο αλλά και να κολυμπήσεις στα νερά, που είναι πεντακάθαρα. Ο Ζαχαρίας μπορεί να σου παραχωρήσει ποδήλατο, εξοπλισμό πεζοπορίας, χάρτες κι ό,τι θα σου χρειαστεί για να περιπλανηθείς με όλους τους τρόπους στη μαγεία του δάσους. Με μια βαρκάδα θα τελειώσει το οδοιπορικό στον μακρινό Έβρο. Όπως περίπου ξεκίνησε. Ήταν τόσο πλούσιες οι εικόνες, οι ήχοι, τα βιώματα, οι εναλλαγές, που λες χαλάλι τα χιλιόμετρα. Από εδώ πάνω το σίγουρο είναι πως επιστρέφεις άλλος. Σαν από άλλη χώρα, κάποιο μακρινό σημείο στον χάρτη, που φέρει έναν ολόκληρο διαφορετικό κόσμο – τον κόσμο των πουλιών, του νερού και του δάσους. Ξεπερνώντας το φράγμα της απόστασης, έρχεσαι λίγο πιο κοντά στο σύνολο.

Στο παρατηρητήριο της Δαδιάς
Το πανέμορφο Μουσείο Τέχνης Μεταξιού στο Σουφλί
Κατρατζήδες, ένα ονειρεμένο δασικό πάρκο
Μεταξουργείο Τζίβρε, στην αίθουσα του αναπηνιστηρίου
Ορχιδέες στο απολιθωμένο δάσος
Ρούσσα: ο υπέροχος Ζεκί στον χώρο προσευχής του τεκέ
Πομάκικη ομορφιά
Μικροπούλια στη λίμνη
Η παραλία της Άνθειας στο Δέλτα του Έβρου

Προτάσεις

info's

Στην Τραϊανούπολη, επισκεφθείτε τα ιαματικά λουτρά με τα επισκέψιμα θολωτά χαμάμ του 16ου αιώνα. Στις Φέρες, την εκκλησιά της Παναγιάς Κοσμοσώτηρας – τη «μικρή Αγιά Σοφιά», ένα από το καλύτερα δείγματα της κωνσταντινουπολίτικης τέχνης στη χώρα. Στο Σουφλί, τη Μονή Κορνοφωλιάς μέσα στο δάσος της Δαδιάς, και στη Λευκίμμη το νεοσύστατο Μουσείο Άρτου. Ευχαριστούμε για τη φιλοξενία: Το πεντάστερο Thraki Palace Hotel στην Αλεξανδρούπολη, με υπηρεσίες Thalasso και wellness Spa και θέα στο Θρακικό πέλαγος και τη Σαμοθράκη. Τηλ. 25510.89100, email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε., www.thrakipalace.gr Τον νεοανακαινισμένο οικοτουριστικό ξενώνα Forest Inn στην καρδιά του δάσους της Δαδιάς. Τηλ. 22540.32263, κιν.: 6936806068, email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε., www.forestinn.eu Το Απολιθωμένο δάσος Holiday Villas στη Λευκίμμη. Τέσσερις πολυτελείς κατοικίες με ξεχωριστό υπνοδωμάτιο, σαλόνι με τζάκι και κήπο με θέα το δάσος. Τηλ. 25540.33371 & 6944607107, www.ap-dasos.gr

Θα το βρείτε στο

τεύχος 106

0
Shares

Σας αρέσει το site μας?

Ακολουθήστε μας στα social και δεν θα το μετανιώσετε...

0
Shares