Η πόλη εντός των τειχών είναι η χαρά του περιηγητή. Αποτελείται κυρίως από πεζόδρομους ή δρόμους με ελάχιστη κυκλοφορία και ταυτόχρονα προσφέρει μεγάλη ποικιλία από αξιοθέατα για να επισκεφτείς: μουσεία, εκκλησίες, πάρκα, μνημεία, πολιτιστικοί χώροι, όλα είναι συγκεντρωμένα σε μια πολύ μικρή περιοχή, που σφύζει από ζωή. Πλήθος από μαγαζιά, καφενεδάκια, ταβερνάκια, μπαράκια, άλλοτε το ένα πάνω στο άλλο και άλλοτε απόμερα κι απομονωμένα, ό,τι τραβά η όρεξή σου! Αλλά και τα σπίτια από μόνα τους, τα περισσότερα ανακαινισμένα και περιποιημένα, με εξαίρετη αρχιτεκτονική, είναι αξιοθαύμαστα. Ταυτόχρονα, βιώνεις τον παλμό της εργατικής ζωής της πόλης, με τις τόσες βιοτεχνίες, που παραμένουν ατόφιες και ζωντανές μέσα από το διάβα του χρόνου. Αντιλαμβάνεσαι τη συνύπαρξη πολιτισμών αιώνων, που έχουν ζυμωθεί με τον καιρό. Εδώ συνυπάρχουν οι αρχαίοι Έλληνες, οι Φράγκοι, οι Ενετοί, οι Οθωμανοί, οι Βρετανοί και οι σύγχρονοι Κύπριοι, Τούρκοι και Έλληνες. Σ’ ένα νησί ευρωπαϊκό, που φωλιάζει στην αγκαλιά δυο άλλων ηπείρων, της Ασίας και της Αφρικής. Εδώ είναι παντρεμένα και τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Η Κύπρος έχει κάτι το μοναδικό. Ίσως για τον λόγο αυτό να γεννήθηκε εδώ η θεά της ομορφιάς…
Οδος Λήδρας
Η πρώτη βόλτα στο ιστορικό κέντρο περιλαμβάνει την περιδιάβαση στον πεζόδρομο, την οδό Λήδρας, τον λεγόμενο μακρύδρομο στο παρελθόν, καθώς αυτός ήταν ο μεγαλύτερος σε μήκος δρόμος της παλιάς πόλης. Σαν την οδό Ερμού στην Αθήνα, εδώ χτυπά η καρδιά της πόλης. Με κάθε είδους μαγαζιά και πλήθος λαό να ανεβοκατεβαίνει, είναι πάντα ζωντανή και πολύκοσμη. Φτάνοντας όμως στο τέλος του δρόμου, πολύ σύντομα αντιλαμβανόμαστε πού βρισκόμαστε… Στην πόλη εντός των τειχών, προστατευμένη καθώς τη νιώθεις, προσκρούεις σε ένα άλλο τείχος. Ένα σύγχρονο, ένα σύνορο. Για να το περάσεις , κάτι που είναι εφικτό μόλις από το 2008, πρέπει να επιδείξεις την αστυνομική σου ταυτότητα. Και από την άλλη μεριά είναι μια άλλη χώρα, μιλούν μιαν άλλη γλώσσα. Σκέφτομαι την Κωνσταντινούπολη. Το λίκνο του ελληνισμού. Η Πόλη εκείνη είναι η μοναδική πάλι πόλη που ενώνει δύο ηπείρους. Εδώ όμως ο διχασμός καλά κρατεί πάνω από 40 χρόνια… Πράσινη γραμμή Ζωντανή και συγκλονιστική νιώθεις την Ιστορία, όταν έρχεσαι σε επαφή με την πράσινη ζώνη. Τα κτίρια δεν έχουν υποστεί καμία μεταβολή μετά την τούρκικη εισβολή το 1974, πέρα από τη φυσική φθορά του χρόνου. Τα οχυρώματα, τα σημάδια από σφαίρες, τα φυλάκια του στρατού, τα συνθήματα, τα απαγορευτικά σήματα. Και τέλος η σηματοδότηση των Ηνωμένων Εθνών, που είναι ο κύριος, ο διαμεσολαβητής της πράσινης γραμμής, γνωστής και ως νεκρής ζώνης: no man’s land. Τι τραγική ειρωνεία, σκέφτομαι, για κάποιον που φέρει τον τίτλο των ηνωμένων εθνών… Ως πότε τα σύνορα, έργο των ανθρώπων, θα χαρακώνουν τη γη στα μυαλά μας; Περπατάμε το σύνορο σε όλο του το μήκος, από τη μια άκρη των τειχών ως την άλλη. Για εμάς που είμαστε Έλληνες, αυτή είναι η ιστορία μας! Τη χούντα, το Πολυτεχνείο, την τούρκικη εισβολή τα έζησα κι εγώ ως παιδί αλλά πιο πολύ ο Γιώργος, ο συνοδοιπόρος μου σ’ αυτό το ταξίδι, που είναι και λίγο μεγαλύτερος. «Θυμάμαι», θα μου πει, «πως οι Ελληνοκύπριοι από λάθος είχαν καταρρίψει κάποια από τα λίγα αεροσκάφη που είχαμε στείλει, εδώ στη Λευκωσία». Μάλιστα γνωρίζει και τον μοναδικό επιζώντα Έλληνα και μου πρότεινε να τον συναντήσουμε για να πιούμε καμία ρακή και να μας τα διηγηθεί όλα. Στην ελληνική πλευρά, βλέπεις τσουβάλια με άμμο στοιβαγμένα, πολεμίστρες, όλα έχουν μείνει έτσι από τότε. Έχουν προστεθεί μόνο συρματοπλέγματα και φυλάκια. Εδώ θα δεις τον ίδιο δρόμο να χωρίζεται από τη νεκρή ζώνη. Τα σπίτια της ελληνοκυπριακής πλευράς είναι ανακαινισμένα και φρεσκοβαμμένα, ενώ αυτά της γραμμής παρατημένα κι εγκαταλειμμένα. Στην τουρκική πλευρά, σε όλο το μήκος της γραμμής, έχουν χτίσει παντού ψηλή μάντρα για να μη βλέπεις τίποτα… Λίγο έξω από τα τείχη, μέσα στην πράσινη ζώνη, βρίσκεται το ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας. Το πολυτελέστερο άλλοτε ξενοδοχείο της Λευκωσίας, φιλοξενεί τώρα το στρατιωτικό προσωπικό και τους υπαλλήλους του ΟΗΕ. Σε αυτό ακριβώς το σημείο έγιναν μεγάλες μάχες κατά την τουρκική εισβολή και αργότερα μεγάλες διαμαρτυρίες, ενώ μνημονεύονται σε αναρτημένα πλακάτ και οι αγωνιστές που έπεσαν στον βωμό αυτού του συνόρου. Ακριβώς πριν από αυτό βρίσκεται η Ελληνική πρεσβεία, που συμβολικά πρέπει να τοποθετήθηκε εκεί, καθώς και δημαρχεία για τις περιοχές στα κατεχόμενα.
Η Λαϊκή γειτονιά μοιάζει με τις χαρακτηριστικές «Χώρες» των ελληνικών νησιών.
Το νεοσύστατο κυπριακό κράτος ενωμένο δεν άντεξε παρά τρία με τέσσερα χρόνια μετά την απελευθέρωσή του από τους Άγγλους.
Στις γειτονιές της παλιάς πόλης
Η Λαϊκή γειτονιά μοιάζει με τις χαρακτηριστικές «Χώρες» των ελληνικών νησιών. Στενοσόκακα με μαγαζάκια που πουλάνε σουβενίρ. Εδώ θα βρεις και τα πιο underground καφενεία με τους ναργιλέδες. Ανατολίτικο στοιχείο, το οποίο έχουν αφομοιώσει πλήρως οι Κύπριοι. Τα καφενεδάκια τα βλέπεις συνήθως γεμάτα και οι άνθρωποι αράζουν, φουμάρουν τον ναργιλέ τους και χαλαρώνουν. Σκηνές που θυμίζουν Αίγυπτο, όπου ο λουλάς είναι ενταγμένος απόλυτα στην κουλούρα των ντόπιων. Όπως οι αντίστοιχες εκκλησίες, έτσι και οι περιοχές της Φανερωμένης και της Χρυσαλινιώτισσας (και η γειτονική της του Αγίου Κασσιανού) είναι οι πιο όμορφες. Η πρώτη στο κέντρο, με τα καφενεδάκια και τα ταβερνάκια της με τραπεζάκια έξω ώστε να μην ξεχωρίζει το κάθε μαγαζάκι από το διπλανό του, με τον κόσμο να ζουζουνίζει σαν τις μέλισσες, ειδικά τις ημέρες αργίας. Εδώ είναι και το Παρθεναγωγείο της Φανερωμένης, ένα από τα ψηλότερα και πιο μεγαλόπρεπα κτίρια της παλιάς πόλης. Η δεύτερη, πιο απομακρυσμένη, πιο γαλήνια, με τα ήσυχα και περιποιημένα σοκάκια της και τα κουκλίστικα μικρά σπιτάκια της λουλουδοστόλιστα, με μηνύματα καλωσορίσματος στις πόρτες τους. Εδώ λίγους θα συναντήσεις, αλλά χαίρεσαι να την περπατάς και να ανακαλύπτεις την αίγλη της. Θα βρεις μοναχικά ταβερνάκια, όπως το «Μεζεδάκι Ουζάκι» με πεντανόστιμους μεζέδες, ή καφέ όπως το «Απόμερο», όπου ο τίτλος τα λέει όλα. «Όμορφος κόσμος», «Οδός ονείρων», ονόματα μαγαζιών που δείχνουν πόσο γλυκός και ήρεμος λαός είναι οι Κύπριοι. Απλοί, τίμιοι άνθρωποι. Ανάμεσα στις δύο υπέροχες γειτονιές κρύβεται κι άλλη ομορφιά... Η Αρχιεπισκοπή με τη Σεβέρειο Βιβλιοθήκη και το Παγκύπριο Γυμνάσιο είναι κάτι ανάλογο με το Σύνταγμα και το Κολωνάκι της Αθήνας σε μικρογραφία. Λίγο πιο πέρα, η πλατεία του τεμένους Ομεριέ. Να πιεις εδώ το καφεδάκι σου ή την μπίρα σου, όπως κάναμε εμείς στον «Ερωδό», το καφέ της πλατείας. Μέσα, με εξαιρετική διακόσμηση, διοργανώνονται πολλές φορές μουσικές βραδιές. Την ίδια μέρα που καθίσαμε για μπίρα, επιστρέψαμε το βράδυ για ρεμπέτικα! Δίπλα ακριβώς, το χαμάμ Ομεριέ. Μια αξέχαστη εμπειρία. Εξαιρετικό κτίριο, περιποιημένο και στην τελευταία λεπτομέρεια. Προφέρει υπηρεσίες σπα υψηλής ποιότητας. Όταν εισέρχεσαι στην κεντρική του αίθουσα με τον ψηλό θόλο, μένεις άλαλος μπροστά στη μεγαλοπρέπειά της. Στα ενδότερα όμως είναι που πραγματικά χαλαρώνεις και γίνεσαι άλλος άνθρωπος… Και λίγες δεκάδες μέτρα πιο πέρα βρίσκεται ο «Ζανέττος». Μια επίσης μοναδική εμπειρία, αυτήν τη φορά γαστρονομική. Εικοσιένα πιάτα σού σερβίρονται, καλά ακούσατε, εικοσιένα χωρίς να παραγγείλεις παρά το ποτό σου. Δοκιμάζεις όλη την κυπριακή κουζίνα: χαλούμι, σεφταλιές, πουλγούρι, καράολους και πολλά άλλα. Ο Παναγιώτης, ο ιδιοκτήτης, θα μας πει ότι όλα τα ταβερνεία στη Λευκωσία λειτουργούσαν παλιά με αυτόν τον τρόπο. Τώρα πια είναι το μόνο που έχει απομείνει… Στο τέλος, για όσους αντέξουν τόσο φαγητό, σερβίρεται γλυκό και φρούτο και η πατροπαράδοτη κουμανταρία, το διάσημο αυθεντικό κρασί-λικέρ της Κύπρου, το αρχαιότερο στον κόσμο σύμφωνα με το βιβλίο Guinness.
Στα κατεχόμενα…
Άφησα τη βόλτα στην κατεχόμενη Λευκωσία για την τελευταία ημέρα του ταξιδιού. Ίσως κι εγώ να ντρεπόμουν, πιο πολύ γιατί συζητώντας με Κύπριους, οι ίδιοι μου έλεγαν ότι σπανίως περνάνε απέναντι, καθώς δεν το επιθυμούν. Αλλά ο πειρασμός να δω πώς είναι η άλλη όψη του νομίσματος νίκησε και έτσι αυτήν τη φορά συνέχισα την πορεία μου στην οδό Λήδρας, επέδειξα την ταυτότητά μου και πέρασα απέναντι… Σύντομα διέσχισα το μικρό τουριστικό κομμάτι, όπου εκεί ακόμα δεν αντιλαμβάνεσαι πού έχεις βρεθεί. Ευθύς αμέσως όμως έρχεσαι αντιμέτωπος με την ωμή πραγματικότητα. Ανέχεια και φτώχεια. Τα σπίτια απεριποίητα, χωρίς να έχει πέσει χρήμα για να ανακαινιστούν όπως στην ελεύθερη πλευρά. Τα παιδιά όλα στους δρόμους να παίζουν, όπως στην Αθήνα πριν από 40 χρόνια. Οι δρόμοι σε άσχημη κατάσταση. Οι άνθρωποι ωστόσο ευγενικοί και χαμογελαστοί. Ο καθεδρικός της Αγίας Σοφίας, που έχει μετατραπεί σε τζαμί, εξαιρετικό δείγμα αρχιτεκτονικής, μέσα κενός και χωρίς ενδιαφέρον. Άμεσα σκέφτομαι ότι αν αυτός ο ναός βρισκόταν στην Ιταλία ή τη Γαλλία, θα έμπαινες μέσα και θα έτριβες τα μάτια σου από το θάμβος του. Επισκέφτηκα και την αρμένικη εκκλησία, έναν όμορφο ναό με μία και μοναδική εικόνα της Παναγίας με το Θείο Βρέφος. Κατέληξα σ’ έναν προμαχώνα που έχει γίνει πάρκο. Κανονικά ανήκει στη νεκρή ζώνη, αλλά είναι ανοικτή η πόρτα του για το κοινό, έχει μάλιστα και ένα καφενείο. Είναι το μόνο σημείο όπου οι Τουρκοκύπριοι μπορούν να δουν σε απόσταση αναπνοής την ελληνοκυπριακή πλευρά. Απορώ πώς θα νιώθουν βλέποντας τον πλούτο και τη ευημερία απέναντι. Το νεοσύστατο κυπριακό κράτος δεν άντεξε ενωμένο παρά τρία με τέσσερα χρόνια μετά την απελευθέρωση από τους Άγγλους. Η τουρκοκυπριακή μειονότητα παρεμπόδισε τις λειτουργίες του, με συνέπεια τον διχασμό. Το τελικό αποτέλεσμα, όμως, είναι ότι οι μεγαλύτεροι χαμένοι αυτής της υπόθεσης είναι οι ίδιοι οι Τουρκοκύπριοι.
Μια ευχή
Ας ελπίσουμε ότι σύντομα θα λυθεί το Κυπριακό, θα εξαφανιστεί το σύνορο και ότι Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι θα ζήσουν αρμονικά σε ένα μοναδικό ελεύθερο κυπριακό κράτος, όπως για εκατοντάδες χρόνια στο παρελθόν έχουν ζήσει αρμονικά οι Τούρκοι με τους Έλληνες. Ο απλός κοσμάκης, όχι οι κυβερνήσεις και τα συμφέροντα. Είναι αυτοί, οι απλοί άνθρωποι που θα πρέπει να αναζητήσουν εκ νέου τρόπους για να εγκαθιδρυθεί ξανά η ειρήνη και η ενότητα στο νησί.
info's
Στη Λευκωσία μπορεί να επισκεφθεί κανείς μεγάλο αριθμό μουσείων. Το Αρχαιολογικό Μουσείο, με κυπριακές αρχαιότητες, ακριβώς έξω από τα τείχη, το Βυζαντινό και το Λαϊκής Τέχνης στην Αρχιεπισκοπή, το Λεβέντειο Δημοτικό με εκθέματα για όλη την ιστορία της πόλης, το Δημοτικό Κέντρο Τεχνών, το Εθνολογικό στο αρχοντικό του Χατζηγεωργάκη Κορνέσιου, που αποτελεί το σημαντικότερο δείγμα αστικής αρχιτεκτονικής της περιόδου της Τουρκοκρατίας στη Λευκωσία. Μέχρι και Μουσείο Μοτοσικλέτας υπάρχει! Ιστορικό αξιοθέατο είναι τα Φυλακισμένα Μνήματα, κοιμητήριο μέσα στις φυλακές της Λευκωσίας, οπού κρατούνταν, θανατώθηκαν και θάφτηκαν Κύπριοι αγωνιστές της ΕΟΚΑ κατά τον απελευθερωτικό αγώνα κατά των Άγγλων
Θα το βρείτε στο
τεύχος 106
