Παναγιά Καταφυγιώτισσα

Το πορτραίτο ενός ζωγράφου

Ο Δημήτρης Μυταράς γεννήθηκε στις 18 Ιουνίου του 1934 στη Χαλκίδα και η ζωή τού έδειξε από πολύ νωρίς το σκληρό της πρόσωπο. «Tα παιδικά μου χρόνια τα πέρασα στην Κατοχή. Ζήσαμε σε μία κόλαση τότε. Μου έλειπε και η μητέρα μου... Δε τη γνώρισα ποτέ, πέθανε, όταν ήμουν μερικών ημερών... Ίσως και για αυτό να μου αρέσει να ζωγραφίζω πολλές γυναίκες... Λέγανε στον δρόμο, ‘μην τον πειράζετε, είναι ορφανός’... Ίσως για αυτό να σέβομαι πολύ τους απλούς ανθρώπους, εκείνους που είναι άτυχοι», είχε δηλώσει στην εκπομπή «Προσωπικά» της Έλενας Κατρίτση. Κι ίσως γι’ αυτό, θα πω εγώ, είχε αυτήν την τόσο ευαίσθητη ματιά γύρω από κοινωνικά θέματα: «Τι θα πει "λαθρομετανάστες" και "μετανάστες"; Εμείς τι ήμασταν τόσα χρόνια; Μετανά-στες στη Γερμανία! Ο πατέρας μου πήγε μετανάστης στην Αμερική μετά το ’22, δούλεψε εκεί, ήταν πολύ δύσκολα...» Μετά την ενηλικίωσή του, σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών με δάσκαλο τον Γιάννη Μόραλη, ο οποίος ξεχώρισε το ταλέντο του και τον έστειλε με υποτροφία να συνεχίσει τις σπουδές του στη Γαλλία. «Κι αν έχω βάψει σπίτια στο Παρίσι», αναφέρει σε συνέντευξή του, προκειμένου να τα βγάλει πέρα οικονομικά κατά τη διάρκεια της παραμονής του εκεί. «Κι όχι τίποτ’ άλλο, δεν πήραν και καμιά αξία μετέπειτα», συμπληρώνει με το γλαφυρό του χιούμορ, που δεν έχασε ακόμη κι όταν η αρρώστια τον τύφλωσε, καθιστώντας αδύνατο πια γι’ αυτόν να ζωγραφίσει. «Σκεφτείτε τον Μπετόβεν», είχε πει, «που γεννήθηκε κουφός και δεν μπόρεσε ποτέ να ακούσει αυτά που έγραψε!» «Στον ύπνο μου το βλέπω το εργαστήριο, έχω κάνει τόσα έργα στον ύπνο μου που δε μπορείς να φανταστείς... Ήταν μια φριχτή δοκιμασία για μένα, ευτυχώς που είχα τους δικούς μου ανθρώπους κοντά μου... Αναθεώρησα πολλά πράγματα, με έκανε να σκεφτώ βαθύτερα, έβαλα σε τάξη αυτά που πρέπει να υπολογίζουμε. Τελικά το πιο σημαντικό είναι η σχέση που έχουμε με τους ανθρώπους δίπλα μας», θα πει λίγο πριν το τέλος. Στην πραγματικότητα το γνώριζε πάντα αυτό, ο ανρθωποκεντρικός ζωγράφος που ανέκαθεν στα θέματά του κυριαρχούσαν οι άνθρωποι... «Ο έχων δύο χιτώνες να δίνει τον έναν, είπε ο Χριστός, το ξεχνούν αυτό οι κληρικοί που καλά θα κάνουν να ξαναδιαβάσουν την Καινή Διαθήκη. Σήμερα ισχύει το: κάνατε τον οίκο του θεού, οίκο εμπορίου», έχει επίσης δηλώσει. Ο Μυταράς είχε στο βιογραφικό του πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. διετέλεσε πρύτανης της ΑΣΚΤ, και εκτός από τη ζωγραφική, ασχολήθηκε με τη σκηνογραφία. Έφυγε τον Φλεβάρη του 2017, στα 83 του χρόνια. Την Παναγιά Καταφυγιώτισσα ζωγράφισε το 2004. Δίπλα του, ο βοηθός του, κ. Ευάγγελος Βάκουλας, ο οποίος έχει διατελέσει και πρόεδρος του Πολιτιστικού - Εξωραϊστικού Συλλόγου «Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ», που είναι υπεύθυνος για το εκκλησάκι. «Μη φοβάσαι δεν θα κάνω τίποτα βλάσφημο» του είχε πει τότε, ο Μυταράς. «Αγιογράφος δεν είμαι», επαναλαμβάνει ο ζωγράφος. «Το έφτιαξα, όπως το ένιωσα εκείνη τη στιγμή. Έβαλα ένα μάτι που βλέπει ο Θεός και ζωγράφισα τον Χριστό και την Παναγία. Και τεράστιους αγγέλους. Μπήκε ένας δεσπότης στο εκκλησάκι και μου είπε: “κ. Μυταρά, είστε καλά; Τι κάνετε; Πού είναι το τέμπλο; Οι άγιοί μας;”. Ήταν τόσο φοβισμένος, σαν να είχε δει τον διάβολο! Εγώ έτσι είδα τον Θεό. Τον Θεό τον βλέπω γύρω μου στη φύση! Ο Θεός καταγράφεται στον χώρο!», αναφέρει. Και την τέχνη κύριε Μυταρά; Πού τη συναντάμε; Τι είναι τέχνη; Θα τον ρωτούσα κι εγώ με τη σειρά μου σε κάποια φανταστική μας συνέντευξη. Μα τον ρώτησε, λέει, κάποιος κάποτε μέσα σε ένα... ασανσέρ μιας υπηρεσίας. «Τέχνη είναι, μόλις ανοίξει η πόρτα, να βγεις και να αρχίσεις να τραγουδάς. Αλλά να το κάνεις με την ψυχή σου», ήταν η απάντηση που έλαβε. «Πρέπει όμως να έχεις και τον δαίμονα μέσα σου, το δαιμόνιο...», όπως συνήθιζε να λέει για τους καλλιτέχνες. Λίγο πιο κάτω, στο ταβερνάκι Ακρογιάλι, πάνω στην αμμουδιά, ατενίζουμε τον φωταγωγημένο Ναό του Ποσειδώνα. Ήταν τα βράχια του Σουνίου όπου, σύμφωνα με τον μύθο, έπεσε ο Αιγαίας, όταν του μήνυσαν πως ο γιος του είναι νεκρός. Θα πιώ το πρώτο ουζάκι της χρονιάς – σπονδή στις ψυχές των ανθρώπων. Εκείνων που έφυγαν, μα κι εκείνων που μένουν. «Ελευθερία ή θάνατος», θυμάμαι τη σημαία της Επανάστασης που ανέμιζε πάνω από την ακτή της Καταφυγιώτισσας. Κι έτσι πάντα λεύτερη να είναι η ψυχή μας· ορθάνοιχτη κι ένθεη σαν Ανεμόεσσα. Ας πιούμε σε αυτό.