Εγώ κι εσύ

Γόνιμες γεφυρώσεις σε τόπο κοινό, επιχειρεί να αναδείξει η έκθεση και ως τώρα το καταφέρνει περίφημα, μακριά από το στίγμα της ψυχικής ασθένειας που τελικά αφορά όλους μας και είναι πολύ πιο κοντά απ’ όσο νομίζουμε ή θέλουμε να δούμε. «Εγώ», ονομάζει το έργο του ο Κώστας Τηλιγάδης, ένας βιωματικός διάλογος με τον τελευταίο κάτοικο του δωματίου, γεφυρώνοντας τη μεταξύ τους απόσταση. Υποθέτουμε πως ήταν γυναικά. Αυτοκόλλητες πεταλούδες σχηματίζουν ένα σταυρό, η φιγούρα του Χριστού, τα τριαντάφυλλα, η ροζ κουρτίνα, ένα ζευγάρι που αγκαλιάζεται, στοιχεία που προϋπήρχαν επάνω στους τοίχους οδηγώντας τον καλλιτέχνη σ’ αυτήν την υπερρεαλιστική σύνθεση με το αιωρούμενο τραπέζι. «Είδα πίστη και αγάπη. Ένας άνθρωπος που ψάχνει όπως εμάς από κάπου να πιαστεί για να συνεχίσει τη ζωή του, που μέσα από την πίστη και την αγάπη αναζητά τη λύτρωση», όπως εξομολογείται ο ίδιος, μιλώντας για το έργο του. Έ

να πολύ δυνατό σχόλιο επάνω στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και πώς αυτά απομονώνουν τελικά τον χρήστη επιχειρεί να κάνει ο Δημήτρης Αγαθόπουλος με τα «Αδρανή σώματα». Δημιούργησε ψηφιακές οπτικοποιημένες λούπες που απεικονίζουν την ψυχική κατάσταση στην οποία επέρχεται ο χρήστης, χρησιμοποιώντας, μάλιστα, τον ίδιο αλγόριθμο με τον οποίο λειτουργούν τα ίδια αυτά μέσα. «Ο χρήστης απομονώνεται από τα μεταδεδομένα που δημιουργούν οι αναζητήσεις του, αφού ένας αλγόριθμος τον τροφοδοτεί συνέχεια με το υλικό αυτό, επιβεβαιώνοντας τις αναζητήσεις αλλά και τις απόψεις του, φέροντας την απομόνωση. Ένας κλωβός της αντήχησης όπου όλοι συμφωνούν, αντικαθιστώντας τα πραγματικά συναισθήματα με προσομοιωμένες απολαύσεις», μας λέει χαρακτηριστικά για το έργο του, συμπληρώνοντας πως όχι μόνο στο εξωτερικό αλλά και στην Ελλάδα, έχουν δημιουργηθεί δομές απεξάρτησης από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

«Ποτέ άλλοτε οι στέγες των σπιτιών των ανθρώπων δεν ήταν τόσο κοντά η μια στην άλλη όσο είναι σήμερα, και ποτέ άλλοτε οι καρδιές των ανθρώπων δεν ήταν τόσο μακριά η μια από την άλλη, όσο είναι σήμερα…», η φράση αυτή από το «Ζητείται ελπίς» του Αντώνη Σαμαράκη που είδα κάπου αναρτημένη στην έκθεση μου ήρθε στο νου με αφορμή το έργο αυτό κι έρχεται να επισφραγιστεί με μια συμβολική… κηδεία, ως μια μεταφορά του τέλους των αξιών που θα μπορούσαν να μας κρατήσουν στη ζωή ως ανθρωπότητα. Ένα φέρετρο που φέρει τη σημαία των ΗΠΑ, τοποθετείται εντός της αίθουσας, παραπέμποντάς μας στο απόλυτο καπιταλιστικό σύμβολο απ’ όπου εκπορεύεται όλη αυτή η οικονομική συνθήκη της ξέφρενης καταναλωτικής μανίας, με τον άνθρωπο να κινείται σαν νεκροζώντανος επάνω στη γη... «Η άνευ όρων υποταγή στις προσταγές του καταναλωτισμού, θρυμμάτισε τη δύναμη των ιδεολογιών και συγχρόνως την ευαισθησία μου απέναντι στον άλλον. Είμαι πλέον μόνος, δίχως άλλες ευκαιρίες», σημειώνει ο καλλιτέχνης De Fenil.

Με τον θάνατο στη φυσική του, όμως, υπόσταση ασχολείται και ο Θοδωρής Ζαφειρόπουλος με μια αφαιρετική εγκατάσταση, ένα έργο που κραυγάζει μέσα στη σιωπή του. Μια ανθοστήλη με μαραμένα λουλούδια σε μια γωνιά του δωματίου κι ένας προβολέας γηπέδου επάνω της, δίνουν το στίγμα της απόλυτης μοναξιάς όπως τη βίωσε ο καλλιτέχνης με τον θάνατο του πατέρα του. Η ανθοστήλη είναι φερμένη από το μνήμα κι ίσως το φως να έχει εδώ διττή σημασία: τη μοναξιά της απώλειας, μα και το φως που αφήνουν στην ψυχή μας οι άνθρωποι που αγαπήσαμε.

Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου κλόνισε κάποτε και τον Μάριο Σπηλιόπουλο, καθηγητή της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, οδηγώντας τον σε εφιάλτες. Εφιάλτες, όχι μόνο από αυτούς που βλέπεις τη νύχτα, αλλά και τη μέρα, μια συνθήκη τρόμου από την οποία η τέχνη, τελικά, τον βοήθησε να βγει, όπως ο ίδιος εξομολογείται. Οι εφιάλτες αυτοί ανασύρθηκαν από τη μνήμη του κι ήρθαν στο φως, έγιναν ζωγραφιές που αναρτήθηκαν μέσα σε φωτεινό πλαίσιο στους τοίχους αυτού εδώ του δωματίου, τριγύρω από το κρεβάτι. Κάποιου είδους εξορκισμός από την πλευρά του καλλιτέχνη, μια κίνηση απελευθερωτική, όπως η ίδια η τέχνη σημαίνει μέσα από την αλήθεια της.

«Μια χαραμάδα φως» είναι και ο τίτλος του έργου του Μιχάλη Μανουσάκη, καθηγητή της Α.Σ.Κ.Τ. Μια σχισμή φωτός διαφεύγει από τη μισόκλειστη πόρτα ενός δωματίου. Το φως χτυπά στον τοίχο του διαδρόμου, όπου ο καλλιτέχνης τοποθετεί τελικά το έργο του. Ίσως μια νότα αισιοδοξίας, μια απόπειρα φυγής, με ένα ανάγλυφο ζωγραφικό έργο σε ξύλο, που απεικονίζει ένα κεφάλι που ακουμπά σε μια σκάλα και μια βάρκα. Μια σκάλα που θα το ανεβάσει ψηλά ή μια βάρκα που θα το πάρει σε τόπους άγνωστους τόπους…

Με μια βάρκα έφτασε και πριν πολλά χρόνια ο καλλιτέχνης Παναγιώτης Τανιμανίδης στον φάρο της Φολεγάνδρου, σε μια προσωπική του εμμονή να ανακαλύψει την ταυτότητα των φάρων της Ελλάδας. Αιώνιο σύμβολο της εκούσιας μοναξιάς, αλλά και του φωτός, ο «Φάρος» αποτελεί μια εγκατάσταση πληθωρική, γεμάτη από συμβολισμούς και μηνύματα. Έχει διανθιστεί με πάρα πολλά στοιχεία: δελφίνια, καθρέφτες, αλλά και γιγάντια ξυράφια με αναγραφόμενα μηνύματα περί μοναξιάς… Είναι ο πιο ωραίος φάρος της Ελλάδας, κατά τον Τανιμανίδη, όπου θα μπορούσε να ζήσει και ο ίδιος μόνος όπως εξομολογείται.

Αναγωγή στο ταξίδι και την ελευθερία του νου κάνει και ο διεθνώς αναγνωρισμένος Γιώργος Γυπαράκης, καθηγητής εικαστικών στο Μετσόβειο Πολυτεχνείο, με τον «άνθρωπο-βαλίτσα» ή τη «σκέψη που ονειρεύεται», όπως ονομάζει ο ίδιος το έργο του. Τελικά ποιος κουβαλάει ποιον στο έργο αυτό, αναρωτιέται ο θεατής, το σώμα τη βαλίτσα ή η βαλίτσα το σώμα, το οποίο μοιάζει βαρύ, ασήκωτο – ενώ ένα πουλί από πάνω καλεί και τους δυο σε ένα ταξίδι, ίσως σε μια άλλη πραγματικότητα (;) «Όταν κλείνουν τα μάτια, η λυτρωτική διαδικασία του στοχασμού καταργεί την ακινησία. Το δωμάτιο ανοίγει. Οι τοίχοι φεύγουν. Δρόμοι παντού. Το ταξίδι ξεκινά», σημειώνει ο καλλιτέχνης.

«Το κουκούλι» αντλεί έμπνευση από τη μαύρη σφίγγα που ζει μόνη στη φύση, κατασκευάζοντας το κουκούλι της με πηλό. Ο Τζίμης Χύτας βρήκε τα κουκούλια αυτά διάσπαρτα στους χώρους του νοσοκομείου, τα μάζεψε κι αφού τα μελέτησε έφτιαξε ένα μεγάλο κουκούλι-αναφορά στον άνθρωπο που ζούσε μόνος στο δωμάτιο αυτό, αλλά και στο κουκούλι που φτιάχνει ο καθένας από μας προκειμένου να προστατευτεί από τους άλλους, μένοντας τελικά μόνος. Κάποιου είδους «Κέλυφος», όπως ονομάζεται και η εγκατάσταση της Μαρίας Σχινά, που αναδεικνύει την τάση του σύγχρονου ανθρώπου για απομόνωση. «Ο καθένας δημιουργεί έναν κόσμο μέσα στον οποίο αισθάνεται σιγουριά και ασφάλεια. Ζώντας μέσα σ’ αυτόν θεωρεί ότι μπορεί να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες τη ζωής, όμως τελικά μπορεί και να είναι η φυλακή του», σημειώνει η καλλιτέχνις.