Skip to main content

Φωκάς

Το άγνωστο βουνό της Κορινθίας

Ψάχνοντας στον χάρτη ένα νέο προορισμό για την επόμενη ποδηλατική εξόρμηση, η ματιά μου έπεσε σε ένα «άσημο» βουνό της Πελοποννήσου, τον Φωκά. Η αφορμή ήταν ένα παλιό πρόγραμμα αναβάσεων του Ε.Ο.Σ. Αθηνών, το οποίο ανέφερε για μια πεζοπορική εξόρμηση στο βουνό αυτό. Τότε δεν είχα δώσει πολύ σημασία, αλλά εκείνη τη στιγμή ένοιωσα ότι ήταν μια καλή ευκαιρία για να το γνωρίσω. Η εξόρμηση τελικά πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβρη του 2015 με αφετηρία την Κόρινθο και αποδείχτηκε πως το βουνό μπορούσε να προσφέρει κάτι παραπάνω από μια καλή ποδηλατική εμπειρία!

Από το μακρινό 2015 και μέχρι τον Δεκέμβρη του 2023 οργάνωσα κι άλλες ποδηλατικές εξορμήσεις στο βουνό αυτό, κάθε φορά από άλλη διαδρομή. Ο Φωκάς διατρέχεται περιμετρικά από καλό οδικό δίκτυο που ενώνει τα πεδινά χωριά, το Βραχάτι και το Ζευγολατιό, με τα χωριά της ενδοχώρας στους πρόποδες του βουνού, το Σουληνάρι και το Χαλκείο στη δυτική του πλευρά και το Καλέντζι στην ανατολική του. Από το τελευταίο μάλιστα, ξεκινά δρόμος που οδηγεί εύκολα – για ένα ΙΧ – σχεδόν μέχρι την κορυφή του, στο παλαιό μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής. Επιπλέον, από το Χαλκείο ξεκινάει το μοναδικό και καλογραμμένο μονοπάτι του βουνού, που ανεβάζει άνετα έναν μαθημένο πεζοπόρο στο μοναστήρι και την κορυφή του.

Ο Φωκάς είναι ένα μονοκόρυφο βουνό με ύψος 862 μέτρα. Έχει τυπική μεσογειακή βλάστηση με πολλά φρύγανα, κουμαριές και πουρνάρια και με έντονη φυσική αναγέννηση από πεύκα, καθώς είχε καεί ολοκληρωτικά στη μεγάλη πυρκαγιά του 2007. Περιμετρικά του οροπεδίου της κορυφής έχει κάποιους βράχινους σχηματισμούς, κατά τα άλλα είναι ένα ομαλό βουνό. Tο βουνό λέγεται και Φουκάς, διότι η κορυφή του μοιάζει με φουγάρο (φούκα), ενώ στην αρχαιότητα ονομαζόταν Απέσας, από τον ήρωα και βασιλιά Απέσα, ενώ στην κορυφή του σώζονται ίχνη από τον μεγάλο βωμό στάχτης που υπήρχε προς τιμήν του Απεσαντίου Διός. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή ονομάστηκε έτσι από την αρχοντική βυζαντινή οικογένεια των Φωκάδων. Επειδή έχει τραπεζοειδές σχήμα, μία εκδοχή του μύθου του Κατακλυσμού, αναφέρει ότι στην κορυφή του προσάραξε το πλοίο του Δευκαλίωνα.

Το βουνό δίνει μια αίσθηση «μοναχικότητας», προσφέροντας μια πανοραμική άποψη όλου του βορειοανατολικού άκρου της Πελοποννήσου!

Ο Φωκάς είναι ένα μονοκόρυφο βουνό με ύψος 862 μέτρα. Έχει τυπική μεσογειακή βλάστηση με πολλά φρύγανα, κουμαριές και πουρνάρια και με έντονη φυσική αναγέννηση από πεύκα, καθώς είχε καεί ολοκληρωτικά στη μεγάλη πυρκαγιά του 2007.

Με ποδήλατο από το Ζευγολατιό

Τον Δεκέμβρη του 2023, οργάνωσα άλλη μια ποδηλατική εξόρμηση με αφετηρία τον σταθμό του προαστιακού στο Ζευγολατιό. Κατέβηκα στην αποβάθρα κι όταν το τρένο αναχώρησε και λιγοστός κόσμος «εξαφανίστηκε», ο σταθμός τυλίχτηκε στη σιωπή. Έλεγξα άλλη μια φορά τον εξοπλισμό στο βαριά φορτωμένο ποδήλατό μου και ξεκίνησα με χαλαρό ρυθμό να ανηφορίζω προς τα ενδότερα. Ο χαρακτηριστικός κώνος της κορυφής του Φωκά με συντρόφευε σε όλη την πορεία μου σαν φάρος. Η κλίση του δρόμου άρχιζε να αυξάνεται και σιγά-σιγά άρχισαν να ξεπροβάλλουν οι γύρω ορεινοί όγκοι, με προεξάρχοντα τον Παρνασσό, από την πλευρά της Ρούμελης. Ο δρόμος που ακολουθούσα διένυε μια από τις πολλές ράχες που αυλακώνουν τις βόρειες υπώρειες της Πελοποννήσου. Καθώς τα πετρώματα εδώ είναι μαλακά και αργιλώδη, με έντονα τα σημάδια της διάβρωσης, είναι κατάλληλα για αμπελοκαλλιέργεια. Ναι, είναι ονομαστό το κρασί της Νεμέας! Η βλάστηση, λοιπόν, αποτελείται από από εκτεταμένους αμπελώνες και μικρά δασύλλια πεύκων που απλώνονται μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι, προς την Κόρινθο.

Έπειτα από συνολικά μιάμιση ώρα «ποδηλατοπορείας» έφτασα στους πρόποδες της κορυφής πάνω από το χωριό Καλέντζι. Οι καλλιέργειες με τις μακριές σειρές με τα αμπέλια όργωναν τις χαμηλότερες πλαγιές του βουνού, σε πολλά σημεία των οποίων έχουν κατασκευαστεί μικρές υδατοδεξαμενές. Σε μία από αυτές, δίπλα στον δρόμο, υπάρχει σωλήνας με τρεχούμενο πόσιμο νερό, το μοναδικό στην πορεία προς την κορυφή. Έφτασα στο νοτιοανατολικό άκρο του βουνού όπου τελειώνει η άσφαλτος και συνεχίζει ένας αρκετά βατός αλλά ανηφορικός χωματόδρομος. Συνέχισα με αρκετό κόπο, όμως η αίσθηση ήταν μοναδική! Το βουνό επειδή έχει απλή και «αδιάσπαστη» μορφολογία, χωρίς χαραδρώσεις και επειδή είναι απομονωμένο από τους υπόλοιπους ορεινούς όγκους, δίνει μια αίσθηση «μοναχικότητας», προσφέροντας μια πανοραμική άποψη όλου του βορειοανατολικού άκρου της Πελοποννήσου!

Με τα πολλά και έπειτα από πολλές ανάσες, πλησίασα κάτω από την παλαιά μονή της Ζωοδόχου Πηγής, μια αετοφωλιά στα απόκρημνα ριζά της κορυφής. Έμεναν μερικές εκατοντάδες μέτρα για να ολοκληρώσω την ανάβαση, αλλά με την κούραση και το βάρος του ποδηλάτου μού φάνηκαν υπεραρκετά! Λίγο πριν δύσει ο ήλιος στεκόμουν επιτέλους στην πύλη της μονής! Η απόσταση που είχα διανύσει σε τρεις ώρες ήταν 16 χιλιόμετρα.

Αξίζει να αναφέρω ότι εδώ, κατά τη βυζαντινή περίοδο και πριν την ίδρυση της μονής, ζούσαν πολλοί ερημίτες μοναχοί. Από τη μονή έχουν διασωθεί το καμπαναριό του 1890 και το εκκλησάκι της Παναγίας, χτισμένο το 700 μ.Χ. σε μικρό σπήλαιο ψηλά στον γκρεμό, στο οποίο φτάνεις ανεβαίνοντας μια πέτρινη σκάλα. Μάλιστα, μια παράδοση αναφέρει πως το εκκλησάκι χτίστηκε εκεί, επειδή κάποιοι ασκητές είχαν βρει σε αυτό το σπήλαιο την εικόνα της Παναγίας. Όμως, οι κάτοικοι του Χαλκείου επιθυμούσαν να τη χτίσουν χαμηλότερα, στα δικά τους χωράφια. Όταν τελικά κατέβασαν την εικόνα εκεί, την άλλη μέρα αυτή είχε εξαφανιστεί και τη βρήκαν ξανά μέσα στο σπήλαιο. Έτσι οι Χαλκιώτες εγκατέλειψαν την προσπάθεια και ο ναός χτίστηκε εδώ που είναι σήμερα. Δίπλα στην πύλη υπάρχει ένα μικρό δωμάτιο με τζάκι, κατάλληλο για διανυκτέρευση. Κάθισα στο πεζούλι της αυλής και χαλάρωσα αγναντεύοντας τους όγκους της Ζήριας και του Ολίγυρτου που διακρίνονταν ολοκάθαρα. Αργότερα, όταν νύχτωσε, ξεπρόβαλλε ολόγιομο το φεγγάρι. Άναψα το τζάκι με τα ξερόκλαδα που είχα μαζέψει νωρίτερα από τριγύρω και χαλάρωσα στη ζεστασιά απολαμβάνοντας την πανσέληνο! Θυμήθηκα τον μύθο της θεάς Σελήνης, η οποία κατόπιν προτροπής της Ήρας, άφησε στον Φωκά το λιοντάρι της Νεμέας, που αργότερα σκότωσε ο Ηρακλής σε έναν από τους άθλους του! Γι’ αυτό εξάλλου το βουνό λεγόταν και «Σεληνούντιο», καθώς ήταν αφιερωμένο στη θεά Σελήνη.

Πεζοπορώντας από το Χαλκείο

Στον Φωκά πραγματοποίησα και κάποιες όμορφες πεζοπορικές εξορμήσεις με δυο ορειβατικούς συλλόγους, καθώς τα τελευταία χρόνια κανένας αθηναϊκός σύλλογος δεν είχε επιχειρήσει κάποια ανάβαση ως εδώ. Η κλασική –και μοναδική– ανάβαση στον Φωκά από μονοπάτι, πραγματοποιείται από το Χαλκείο, που βρίσκεται σε υψόμετρο 280 μέτρων στις δυτικές υπώρειες του βουνού.

Με την ομάδα του ΕΟΣ Αχαρνών βρεθήκαμε μια ζεστή Κυριακή του Οκτώβρη στο κέντρο του χωριού, όπου μας είχε αποβιβάσει το πούλμαν. Είχαμε μεγάλη συμμετοχή και όπως διασχίζαμε φορτωμένοι τους δρόμους του χωριού, με τα σακίδια στην πλάτη και τα μπατόν ανά χείρας σαν ένας πάνοπλος λόχος, τραβούσαμε τα περίεργα βλέμματα των λιγοστών κατοίκων! Ανηφορίσαμε από δρόμο και βγήκαμε σε ομαλές πλαγιές με αμπελοχώραφα. Η διαδρομή είναι καλά σηματοδοτημένη και χωρίς προβλήματα μας έβγαλε στον Χάβο, μια ωραία τοποθεσία αναψυχής, μια όαση δροσιάς, με πηγή μέσα στα πλατάνια και το όμορφο ξωκλήσι του Αγίου Παΐσιου.

Λίγο ψηλότερα από τον Χάβο, αφήσαμε τον χωματόδρομο και κινηθήκαμε σε μονοπάτι. Ο κώνος της κορυφής με το μοναστήρι άρχισε να διακρίνεται, αλλά λίγο πριν την τελική ανάβαση αλλάξαμε πορεία και πήραμε ένα παρακλάδι του μονοπατιού που οδηγεί κατευθείαν στην κορυφή! Χρειάστηκαν περίπου τρεις ώρες με χαλαρό ρυθμό για να φτάσουμε στο κολωνάκι της κορυφής, ένα μεγάλο οροπέδιο με άπλετη θέα προς τον Κορινθιακό κόλπο, τα κοντινά βουνά της Αττικής, της Στερεάς και της Πελοποννήσου. Ιδιαίτερη εντύπωση μας προκάλεσε η θέα προς τα Στενά των Δερβενακίων και τα μαβιά υψίπεδα από τα αμέτρητα αμπέλια γύρω από τη Νεμέα!

Έπειτα από αρκετή ανάπαυλα στο γρασίδι και κάτω από τον ζεστό ήλιο, αποφασίσαμε να μην καθυστερήσουμε άλλο την κατάβαση, διότι το αίσθημα της πείνας είχε αρχίσει να γίνεταιμενοχλητικό. Το μονοπάτι διασχίζει το «μέγα» οροπέδιο της κορυφής, όπου σε πολλά σημεία πέφταμε πάνω σε υπολείμματα κεραμικών αλλά και σε τμήματα των ερειπίων του μεσαιωνικού τείχους της Ακρόπολης… Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι η στρατηγική τοποθεσία του βουνού και η φυσική οχύρωση της κορυφής προκάλεσε πολλούς αγώνες μεταξύ των Ελλήνων και των Φράγκων κατακτητών. Έτσι, την περίοδο αυτή της Φραγκοκρατίας, χτίστηκε ο οικισμός και το φρούριο στην κορυφή του βουνού, που είχε οπτική επαφή με τα γύρω κάστρα της Ακροκορίνθου, των Βασιλικών, του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Βασιλείου, όλα πάνω στον δρόμο που οδηγεί από την Κόρινθο στο Άργος.

Έπειτα από λίγη ώρα φτάσαμε στη μονή, όπου η ομάδα απόλαυσε τη θέα και περιηγήθηκε στον χώρο. Δεν χρονοτριβήσαμε όμως και αποχωρήσαμε από τη δυτική πύλη με τη μεγάλη μεταλλική θύρα, από την  οποία ξεκινά άλλο μονοπάτι, το οποίο νενώνεται λίγο παρακάτω με το κύριο που έρχεται από το Χαλκείο. Η πορεία ολοκληρώθηκε μετά από συνολικά πεντέμισι ώρες και 9,5 χιλιόμετρα απόστασης.

Η επιτυχία της εξόρμησης αυτής μου έδωσε την ευκαιρία να την επαναλάβω με τον ορειβατικό σύλλογο της Ελευσίνας. Η διαδρομή που ακολουθήσαμε ήταν περίπου η ίδια, αλλά με τη διαφορά ότι πλησιάζοντας προς την κορυφή, ανακαλύψαμε μια παράκαμψη του μονοπατιού που μας οδήγησε σε μια εντυπωσιακή τοποθεσία με βράχινους ημισπηλαιώδεις σχηματισμούς. Πρόκειται για το «Σκοτωμένο Μελίσσι», όπως πληροφορήθηκα στη συνέχεια, και συνδέεται με έναν παλιό θρύλο σχετικά με ένα ‘αγιασμένο’ μελίσσι που βρισκόταν εδώ και του οποίου κανείς δεν μπορούσε να μαζέψει το μέλι του...

Ο Φωκάς είναι ένα βουνό το οποίο αξίζει να γνωρίσει κανείς τόσο με ΙΧ, όσο και με ποδήλατο ή πεζοπορία. Αγαπημένη μου εποχή είναι πάντα ο χειμώνας, ωστόσο μια εξόρμηση ως εδώ είναι κατάλληλη για όλες τις εποχές, ενώ μπορεί να συνδυαστεί με μια επίσκεψη τόσο στον κοντινό αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Νεμέας όσο και στο παραθαλάσσιο Βραχάτι με τις ωραίες ταβέρνες και τη μεγάλη παραλία του!

Προτάσεις

info's

Ο Ε.Ο.Σ. Αχαρνών διοργανώνει κάθε Κυριακή πεζοπορικές ή/ και ορειβατικές εξορμήσεις στον Φωκά και σε όλη την Ελλάδα, καθώς και ορειβατικές αποστολές και οικοτουριστικές δράσεις στο εξωτερικό, σημάνσεις μονοπατιών και ορεινές χαρτογραφήσεις. Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα και τη συμμετοχή σας: https://eosacharnon.gr. 

Θα το βρείτε στο

τεύχος 143

Στο ίδιο τεύχος