Skip to main content

Σούλι

Το ξακουστό!

Τα θεμέλιά μου στα βουνά και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους και πάνω τους η μνήμη καίει άκαυτη βάτος. Οδυσσέας Ελύτης, «Το άξιον εστί»

Από την Εγνατία οδό τραβήξαμε τον δρόμο προς Παραμυθιά. Μια πρώτη στάση για τον πρωινό καφέ μας, πριν ανηφορίσουμε για το ξακουστό Σούλι. Το Σούλι βρίσκεται σε μια μικρή πεδιάδα, στην κορυφή ενός απότομου υψώματος, 600 μέτρα πάνω από την κοίτη του ποταμού Αχέρoντα. Η Κοινότητα Σουλίου συνορεύει Βόρεια με τον Δήμο Παραμυθιάς, Νότια με τον Νομό Πρεβέζης, Ανατολικά με τον Νομό Ιωαννίνων και Δυτικά με τον Δήμο Αχέροντα. Αποτελείται από τις κοινότητες Αυλότοπος (Γκλαβίτσα), Κουκουλιοί, Σαμονίβα, Τσαγγάρι και Φροσύνη (Καρύστιανη) και ο συνολικός πληθυσμός της ανέρχεται στα 926 άτομα.

Μία σκουριασμένη μεταλλική αψίδα, με ξεθωριασμένη πινακίδα, πάνω στον κεντρικό δρόμο της Γλυκής, σηματοδοτεί τον ασφαλτόδρομο που οδηγεί στα ιστορικά χωριά του Σουλίου και στον νερόμυλο. Ανεβαίνοντας, με απίθανες και δυνατές θέες από τη Γλυκή, οπού εκεί κοντά έχει και τις πηγές ο Αχέροντας, πήραμε τον ανηφορικό και στενό δρόμο για τα ξακουστά Σουλιωτοχώρια. Από τη Γλυκή κι όσο ανηφορίζουμε, ξετυλίγεται στα δεξιά μας πανοραμική θέα στην κοιλάδα του ποταμού Αχέροντα. Δυτικά, διακρίνεται το Ιόνιο. Η εικόνα κόβεται απότομα πίσω μας, μόλις φτάνουμε στο διάσελο. Μπροστά μας τώρα ανοίγονται ανάγλυφα τα Όρη του Σουλίου.

Ο δρόμος σκαρφαλώνει με δεκάδες στροφές, φαγωμένος από τα φυσικά φαινόμενα, στην πλαγιά του βουνού πάνω από το φαράγγι του ποταμού Αχέροντα και περνά στο οροπέδιο με τα κρυμμένα Σουλιωτοχώρια. Αιγοπρόβατα και αγελάδες κινούνται ελεύθερα στο τοπίο, με αργούς ρυθμούς διασχίζουν το δρόμο, εμείς τα παρατηρούμε και με προσοχή αργά αργά περνάμε τον διασχίζουμε· άλλωστε δεν βιαζόμαστε. Οι ορεινοί όγκοι αριστερά και δεξιά, είναι απότομοι, τραχείς, μοιάζουν αδιάβατοι, αφιλόξενοι με την πρώτη ματιά.

 

Το 1803, το Σούλι καταράστηκε ο Αλή Πασάς: «να μην ξανακαπνίσει ποτέ σουλιώτικο τζάκι». Μετά 218 χρόνια η κατάρα έσπασε, καθώς το 2021 ξανακάπνισε η καμινάδα στο αναστηλωμένο Τζαβελαίικο, όπου πλέον φιλοξενούνται κειμήλια των οικογενειών Τζαβέλα και Μπότσαρη, μαζί με κειμήλια του Αγώνα.

• Η Κιάφα υπήρξε ένα από τα θρυλικά και ηρωικά καστροχώρια των Σουλιωτών και της ανένταχτης και αυτόνομης Σουλιώτικης Συμπολιτείας κατά την περίοδο της Οθωμανοκρατίας και μέχρι την Ελληνική Επανάσταση κι έμελλε να αναδειχθεί σε πανελλήνιο σύμβολο ανδρείας, ηρωισμού και αντίστασης της ακαταμάχητης “σουλιώτικης ψυχής”.

Μύλοι Σουλίου

Μία μικρή ταμπέλα «Μύλοι Σουλίου», μας δείχνει την κατεύθυνση προς σε έναν από τους γραφικότερους νερόμυλους της Ελλάδας πάνω στο Τσαγκαριώτικο ρέμα. Την ακολουθούμε και σε 1,5 χλμ. ο δρόμος σταματά στο ποτάμι όπου συναντήσαμε ένα σκηνικό βγαλμένο από παραμύθι. Τα νερά γάργαρα – παγωμένα ακόμη και το καλοκαίρι – αναβλύζουν πάνω από το νερόμυλο και πέφτουν ορμητικά στο ποτάμι σχηματίζοντας μικρούς καταρράκτες. Εδώ η φύση προσφέρει απλόχερα ένα φυσικό υδρομασάζ. Σκέτος πειρασμός!

Σύμφωνα με την παράδοση, οι Σουλιώτες χρησιμοποιούσαν τον παλιό νερόμυλο για να αλέθουν τα σιτηρά τους, ενώ τα νερά πέφτουν στο ποτάμι από ύψος 15 μέτρων. Πίσω από το νερόμυλο πηγάζουν τα νερά του ρέματος που καταλήγουν στον ποταμό Αχέροντα. Ο νερόμυλος είναι ερειπωμένος πια. Παρά την ένδοξη ιστορία του, σήμερα είναι αφημένος στα στοιχειά της φύσης και στην ορμή του νερού. Μόνο οι εξωτερικοί πέτρινοι τοίχοι στέκουν αλώβητοι. Το εσωτερικό του έχει πλημμυρίσει και η ξύλινη οροφή έχει καταστραφεί.

Η τοποθεσία είναι όμως τόσο όμορφη που θαρρείς πως θα αντικρύσεις νεράιδες και ξωτικά να εμφανίζονται μέσα από τα αιωνόβια πλατάνια. Σε απόσταση μόλις 70 μέτρων βρίσκεται και το πανέμορφο Παραδοσιακό Καφενείο, οπού απολαύσαμε τον καφέ μας και τα εκπληκτικά γλυκά του κουταλιού φτιαγμένα από τους ιδιοκτήτες, στην παχιά σκιά από τα πλατάνια, με μοναδικό θόρυβο το κελάρυσμα των νερών. Μια όαση δροσιάς και πρασίνου, ένα μικρό διαμαντάκι στη μέση του πουθενά!

Αρχαία πηγάδια

Αφήσαμε πίσω μας αυτό το μαγευτικό τοπίο και κατευθυνθήκαμε προς το Σούλι οπού βρίσκεται σε μια μικρή κοιλάδα ανάμεσα στα βουνά. Αισθάνθηκα δέος όταν είδα αγέρωχα τα πέτρινα σπίτια να στέκουν ακόμη: των Μποτσαραιων, του Τζαβέλα, αλλά και το Βουλευτήριο όπου έκαναν τις συνάξεις οι οπλαρχηγοί. Πατούσα στους τόπους που πατούσαν κι οι πρόγονοί μας, οι γίγαντες εκείνοι, στην ψυχή και στο σώμα, Σουλιώτες.

Διάσπαρτα στο χώρο βρίσκονται τα αρχαία πηγάδια του Σουλίου φτιαγμένα λιθάρι-λιθάρι σε σχήμα κυκλικό, πάνω σε λιθόστρωτη βάση. Σώζονται έως και σήμερα, δύο αιώνες και πλέον, και σε καλή κατάσταση, περίπου 40 από τα 400 συνολικά πηγάδια των Σουλιωτών, καθώς κάθε οικογένεια είχε το δικό της πηγάδι!

Προκαλεί εντύπωση πού βρέθηκαν τόσα πηγάδια, ωστόσο, ήταν ουσιαστικά στέρνες όπου συγκέντρωναν το νερό της βροχής. Κάθε οικογένεια διατηρούσε το δικό της, προκειμένου να εξασφαλίσει νερό για τις ανάγκες της, ενώ πολλά συνδέονταν μεταξύ τους με ένα ευφυές δίκτυο αγωγών. Σύμφωνα με μαρτυρίες, οι Σουλιώτες, κατά τις επιχειρήσεις του 1792, όταν οι Τουρκαλβανοί πλησίασαν την περιοχή τους, έριξαν ασβέστη σε πολλά πηγάδια για να τους στερήσουν το νερό.

 

Κούγκι

Ευθεία, ο δρόμος τραβά για τον Άγιο Δονάτο και το Κούγκι. Οδοιπορούμε σε μια μεταφυσική και φορτισμένη ατμόσφαιρα που δημιουργούν η σμίξεις των πλαγιών στο οροπέδιο με τις ξερολιθιές και τους μύθους που περιπλανώνται μαζί μας…

Το Κούγκι Σουλίου δεσπόζει περήφανο μπρος στα ματιά μας, πάνω σε βραχότοπο, και η ιστορία που το περιβάλει είναι από τις σημαντικότερες της περιοχής. Πρόκειται για έναν οχυρό χώρο στον οποίο βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής. Σύμφωνα με την παράδοση, ο καλόγερος Σαμουήλ είχε χτίσει το εκκλησάκι το 1793. Ο ίδιος, μαζί με άλλους πέντε Σουλιώτες, πρόβαλε ηρωική αντίσταση και αυτοθυσία, καθώς παρέμεινε στον χώρο ενώ οι υπόλοιποι Σουλιώτες είχαν αποχωρήσει ύστερα από συνθηκολόγηση με τον Αλή Πασά. Σύμφωνα με την επίσημη ιστορία, στις 16 Δεκεμβρίου του 1803, ο Σαμουήλ και οι πέντε Σουλιώτες αυτοπυρπολήθηκαν στην πυριτιδαποθήκη του οχυρού, ώστε να μην πέσουν στα χέρια του στρατού του Αλή Πασά τα τρόφιμα και τα πολεμοφόδια.

 

 

Κιάφα

Το ηρωικό Κούγκι, φαντάζει σήμερα ένα υπέροχο μπαλκόνι προς τα γύρω βουνά, που το θωρείς με θαυμασμό, συγκινημένος και εντυπωσιασμένος από την επιβλητικότητα και τις κρυφές του ομορφιές. Απέναντί μας, βρίσκεται το κάστρο της Κιάφας, το οποίο θα προσεγγίσουμε έπειτα από 30 λεπτά απαιτητικής ανάβασης. Το Κάστρο κατασκευάστηκε από τον Αλή Πασά για να αποτρέψει την επιστροφή των Σουλιωτών. Σύμφωνα με την παράδοση, στην θέση του προϋπήρχε ένα ενετικό κάστρο, απόκρημνο όπως και τα βουνά τριγύρω του και υπήρξε προπύργιο της αντίστασης των Σουλιωτών εναντίων των σουλτανικών στρατευμάτων (1820-1822). Λέγεται, μάλιστα, πως και αυτό είχε κατασκευαστεί από τον ο Αλή Πασσά παλιότερα και μετά τον ξεριζωμό των Σουλιωτών από τα βουνά τους, το 1803. Βασικός σκοπός του ήταν η φύλαξη της ανατολικής εισόδου του Σουλίου, ώστε να παρεμποδιστεί οποιαδήποτε απόπειρα επιστροφής των Σουλιωτών στα πάτρια εδάφη.

Το κάστρο είχε, λοιπόν, πρόσβαση μόνο από τα Ανατολικά, διέθετε πολυγωνικούς προμαχώνες, δύο πύλες εισόδου, θυρίδες ελαφρών όπλων, το σεράι του Αλή, αθέατους διάδρομους επικοινωνίας, αποθήκες, δύο στέρνες νερού, ενδιάμεσους προμαχώνες. Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, το 1912, εγκαταλείφθηκε οριστικά και σήμερα αποτελεί έναν από τους πιο αξιόλογους επισκέψιμους χώρους του Σουλίου, καθώς πέρα από τα πολλά ευρήματα και την ιστορική του σημασία, παρέχει και απεριόριστη θέα που κυριολεκτικά κόβει την ανάσα στον επισκέπτη. Αξίζει επίσης να αναφερθεί, ότι στη γύρω περιοχή αλλά και στους πρόποδες του κάστρου, βρίσκονται πολλά χαλάσματα μεταβυζαντινών οικισμών.

Η Κιάφα, που καταλήγει στο γκρεμό της «Ντάπιας του Νότη», υπήρξε ένα από τα θρυλικά και ηρωικά καστροχώρια των Σουλιωτών και της ανένταχτης και αυτόνομης Σουλιώτικης Συμπολιτείας κατά την περίοδο της Οθωμανοκρατίας και μέχρι την Ελληνική Επανάσταση κι έμελλε να αναδειχθεί σε πανελλήνιο σύμβολο ανδρείας, ηρωισμού και αντίστασης της ακαταμάχητης “σουλιώτικης ψυχής”. Λίγοι τόποι στην Ελλάδα έχουν ταυτιστεί τόσο πολύ, σχεδόν αυτόματα, με τις έννοιες του ηρωισμού, της ανδρείας, της αυτοθυσίας, της Επανάστασης και της αντίστασης κατά του Οθωμανού κατακτητή.

 

Το Σούλι έχει ανακηρυχθεί Ιστορικός τόπος και προστατεύεται από την αρχαιολογική υπηρεσία. Ως επισκέπτης έχεις την αίσθηση ότι πραγματικά ο χρόνος εδώ σταμάτησε στο 1800. Αυτή είναι και η γοητεία του τόπου. Η ψυχή μου αναβαπτίστηκε. Σκεφτόμουν και θαύμαζα. Εικόνες ηρωικών κατορθωμάτων περνούσαν μπροστά μου, με τους Σουλιώτες να υπεραμύνονται τον τόπο τους, ζωντανοί θρύλοι που σημάδεψαν την Ιστορία σε ένα τοπίο άγριο κι ανόθευτο γεμάτο από κρυφούς παραδείσους.

 

Προτάσεις

info's

Καθώς η περιοχή προσφέρεται για πεζοπορίες, μπροστά στον νερόμυλο του Σουλίου και στο καφενείο των Μύλων έχει στηθεί ένα άτυπο κάμπινγκ για τους παραθεριστές της περιοχής, από τον Μάιο έως και τον Σεπτέμβριο που το Παραδοσιακό Καφενείο παραμένει ανοιχτό, προσφέροντας πέρα από καφέ και αναψυκτικά απλά και νόστιμα μεζεδάκια, μαγειρευτά και ψητά της ώρας σε εξαιρετικές τιμές. Περισσότερα: https://miloisouliou.gr.

Θα το βρείτε στο

τεύχος 142

Στο ίδιο τεύχος