Skip to main content

Κάμπος

του Στρατή Βογιατζή

«Η πορτοκαλιά δεν είναι σαν τη μανταρινιά. Η μανταρινιά είναι ανθεκτική και εξωστρεφής, ενώ η πορτοκαλιά είναι πιο εύθραυστη, δεν αντέχει το κρύο και οι ρίζες της δεν φτάνουν σε μεγάλο βάθος, μου εξηγούσε ο Βαγγέλης. Νιώθω, ότι όταν τις νοιάζομαι και συνομιλώ μαζί τους, οι καρποί τους γίνονται πιο ζουμεροί, οι κορμοί τους σφύζουν από ζωή, λες κι αντιλαμβάνονται κάθε λέξη, σαν να έχουν ανάγκη το χάδι και την ενθάρρυνση για να μπορέσουν να βγάλουν τον καλύτερό τους εαυτό. Όταν ο άνθρωπος, έλεγε ο Βαγγέλης, μπολιάζει μια νεραντζιά για να κάμει πορτοκαλιά, δεν παρεμβαίνει απλώς στη φύση του δέντρου, αλλά γονιμοποιεί μια δυνατότητα που κείτεται ανενεργή, σαν ο πραγματικός εαυτός να κατοικεί στον λανθάνοντα, περιμένοντας υπομονετικά τις κατάλληλες συνθήκες για να εμφανιστεί. Σκεφτόμαστε τα δέντρα ως στατικούς οργανισμούς που υπακούνε σε μια μηχανική λειτουργία, όμως τα δέντρα μοιάζουν. με τους ανθρώπους, κάνουν επιλογές και παίρνουν αποφάσεις, έχουν φίλους και αισθάνονται μοναξιά, είναι φορές που είναι χαρούμενα και άλλες που υποφέρουν. Από τους δακτυλίους στο εσωτερικό του κορμού κάθε δέντρου καταλαβαίνουμε την ηλικία του, την καρποφορία του, τις αντιξοότητες που πέρασε, με τον ίδιο τρόπο που καταλαβαίνουμε τις ζωές των ανθρώπων μέσα από τους εσωτερικούς κύκλους φθοράς και αναγέννησης που διαρκώς εναλλάσσονται μεταξύ τους. Το κάθε δέντρο, έλεγε ο Βαγγέλης, δεν νοεί τον εαυτό του ξεχωριστά αλλά ως μέλος μιας κοινότητας όπου η διαβίωσή του ενός εξαρτάται από την επιβίωση του άλλου· συχνά, τα πιο δυνατά δέντρα συνειδητά απορροφούν λιγότερα θρεπτικά συστατικά, ώστε να τραφούν και να δυναμώσουν τα πιο αδύναμα δέντρα της οικογένειάς τους.

Ανάμεσα στις ρίζες των δέντρων, μία εξελιγμένη σιωπηλή επικοινωνία εξελίσσεται: Μνήμες, βακτήρια, θρεπτικά συστατικά αλλά και συμπεριφορές συναντιούνται, ζυμώνονται μέσα στο χρόνο, καθορίζοντας το πεπρωμένο του κάθε δέντρου. Υπόγεια, μια ασύλληπτων διαστάσεων αποικία από μυκηλιακές υφές δρα ως ένα εξελιγμένο  νευρολογικό δίκτυο, μία συνείδηση χωρίς όρια, που ενώνει μέσα από το μυκήλιο, ολάκερο τον φυσικό κόσμο».

 

Αυτά αφηγείται ο σκηνοθέτης και φωτογράφος Στρατής Βογιατζής από τη Χίο, στο «Μυκήλιο», ένα απόσπασμα από το βιβλίο του «Κάμπος», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα. Πρόκειται για ένα ιδιότυπο φωτογραφικό λεύκωμα, συνοδευόμενο από μικρά κείμενα-αφηγήσεις από την περιοχή με τα επιβλητικά αρχοντικά, που γνώρισε ένδοξο παρελθόν. Από το βιβλίο προέκυψε και η έκθεση-εγκατάσταση «Κομποστοποιήσεις στον Κάμπο», μέσα στο επιβλητικό Κτήμα Στεφάνου, όπου παρευρέθηκα φέτος το καλοκαίρι. Σε ένα από τ’ αρχοντόσπιτα των επιφανών οικογενειών του Κάμπου, είχα την τύχη να περιπλανηθώ στις μαρτυρίες, τις εικόνες, τα ηχητικά ντοκουμέντα κι τα αντικείμενα των επιφανών οικογενειών του, ψηλαφίζοντας την εσωτερική ζωή των ανθρώπων πίσω από τους ψηλούς τοίχους με τα εσπεριδοειδή, όπως την είδε και την αποτύπωσε με τον φακό του ο αφηγητής. Ο κυρ-Στέλιος με την αλεπού του, Μάρω, στο αρχοντικό Ζυγομαλάδικο, να ποζάρει στο σαλόνι, η κυρία Αγγέλα με την παράξενη μνημονική διαταραχή, οι «Γελούδες» που μάγεψαν τον Παντελή τον Ξύδα μια νύχτα στα Σπηλάδια, το τσιριχτό τραγούδι των κοτσυφιών, τ’ αμέτρητα πορτοκάλια πεσμένα στο χώμα «σαν αστερισμοί που μου δείχνουν τον δρόμο» κι άλλα πολλά, συνθέτουν ένα νοσταλγικό ψηφιδωτό που μας προσκαλεί σ’ ένα βιωματικό ταξίδι στις συναρπαστικές μυρωδιές, τα χρώματα, τις μνήμες και τις αισθήσεις του Κάμπου. Μια μελαγχολική άσκηση πατριδογνωσίας του Στρατή Βογιατζή, χωρίς προσπάθεια εξιδανίκευσης, ανάμεσα στο ντοκουμέντο και τη μυθοπλασία, όπου τελικά ο χώρος διαστέλλεται και ο χρόνος καταργείται.

 

Η έκθεση, σε επιμέλεια του Δημήτρη Θεοδωρόπουλου, πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του Δήμου Χίου, του ΜΟΜus - Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και του Μουσικού Φεστιβάλ Χίου. Αποτελεί συνέχεια της έκθεσης «Κάμπος» που πραγματοποιήθηκε στη Photobienalle 2023 σε επιμέλεια Γιώργου Πρίνου, Ηρακλή Παπαϊωάννου και σχεδιασμό Δημήτρη Θεοδωρόπουλου και ταξίδεψε ως τη Χίο στο πλαίσιο του προγράμματος 2024 του θεσμού του Υπουργείου Πολιτισμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός».

Προτάσεις